Dr. Mehmet Yurdal ŞAHİN – Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdür v
Harun KAPLAN – Sanayi ve Teknoloji Uzmanı
Bu yazı dizisinde yatırımlara ait dayanakları yatırım teşvik sistemi kapsamında ele almaya, yatırım teşvik sisteminin temellerini kavramaya ve farklı teşvik sistemleri hakkında bilgi vermeye çalıştık. Yazı dizimizin bu son kısmında yatırımlara sağlanan başka avantajlara değinmek ve yatırım teşvik sistemimize ait birtakım temel istatistikleri paylaşmak istiyoruz.
Yatırım teşvik sistemi dışında yatırımlara sağlanan devlet yardımları nelerdir?
Yatırım teşvik sistemi her tıp yatırımı kapsamamaktadır. Yatırım teşvik sisteminden yararlanmak için mal ya da hizmet üretilmesi gerekmektedir. Buna nazaran ticarete yönelik yatırımlar yatırım teşvik sistemi dışında kalmaktadır. Ayrıyeten yatırım teşvik sistemi meblağ ve/veya kapasite açısından muhakkak bir ölçeğin üzerindeki yatırımlara yönelik olup görece düşük ölçekli yatırımlar yatırım teşvik sistemi kapsamına girmemektedir. Bu ve buna benzeri yatırım teşvik sisteminin dışında kalan hususlarda, gerek Bakanlığımız gerekse de öteki kamu kurumları bünyesinde çok çeşitli takviyeler verilmektedir.
Örneğin, ihracatın desteklenmesi için Ticaret Bakanlığı’nın çeşitli takviyeleri bulunmaktadır. Ayrıyeten bakanlığımızın Ar-Ge Teşvikleri, KOSGEB teşvikleri, Kalkınma Ajansları tarafından yürütülen programlar kapsamında sağlanan teşvikler üzere yatırımlara yönelik takviye düzenekleri bulunmaktadır. Yatırımcılarımızın desteklenmesini talep ettikleri faaliyetlerini ve buna yönelik takviyeleri gerçek tespit ederek ilgili kurumlara başvurmaları yerinde olacaktır.
Yatırım Teşvik Belgesi’nde belirtilmeyen öbür dayanak ögeleri
Yatırım teşvik sistemi kapsamında desteklenen yatırımların hangi dayanaklardan ne kaidelerde yararlandığına ait olarak yatırım teşvik dokümanı düzenlendiğini belirtmiştik. Kelam konusu dokümanda yer almayan lakin yatırım ortamının iyileştirilmesi ve yatırım süreçlerine ait maliyetlerin azaltılmasına yönelik olarak ilgili mevzuatlarda yapılan düzenlemelere nazaran yatırım teşvik evrakı sahibi yatırımcıların yararlanabileceği değerli takviye ögeleri bulunmaktadır. Buna nazaran;
• Yatırım mallarına ait olarak bu malların üreticileri ve tedarikçileri ortasında düzenlenen kâğıtlara,
• Yatırımlara yönelik gayri maddi hakların kiralanması yahut satın alınmasına ait düzenlenen kâğıtlara,
• Sabit değer yatırımlarının imal ve inşasına yönelik düzenlenen kontratlar, taahhütnameler, teminatlar ve bu mahiyetteki kâğıtlara,
• Danışmanlık ve teknik müşavirlik hizmetlerine ait düzenlenen kâğıtlara, damga vergisi istisnası sağlanmış ve bu kâğıtlar Harçlar Kanunu’nda yazılı harçlardan müstesna tutulmuştur. Bununla birlikte;
• İnşa edilen binalar için, inşalarının sona erdiği tarihi takip eden bütçe yılından itibaren beş yıl müddet ile süreksiz emlak vergisi muafiyeti,
• İktisap olunan yahut tahsis edilen topraklar için, yatırım teşvik evrakı mühletince süreksiz arazi vergisi muafiyeti,
sağlanmıştır.
Tekrar, Belediye Gelirleri Kanunu kapsamında yer alan bina inşaat harcı ile imara ait başka harçlar için istisna getirilmiştir.
Ayrıyeten,
• Sermaye şirketlerin nakdi sermaye artırımları ve yeni kurulan şirketlerin ödenmiş sermayesinin nakdi olarak karşılanan kısmı için Kurumlar Vergisi Kanunu’nda sağlanan indirim oranının daha yüksek uygulanması,
• Yatırım teşvik dokümanı kapsamında kredi kullanımlarında ve vadeli ithalat süreçlerinde Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu (KKDF) muafiyeti,
• Döviz ya da dövize endeksli kredi kullanımlarında döviz geliri beyan etmeksizin kredi kullanabilme,
• Kredi kullanmada öncelik ve kalkınma yatırım bankalarından uygun şartlı kredi kullanabilme hakkı,
• Finansal kiralama süreçlerinde kira ödemelerine ait KDV’nin indirimli olarak uygulanması imkânları sağlanmıştır.
Yatırım teşvik sistemi kapsamında gerçekleştirilen yatırımlara ait istatistikler
Evvelki kısımlarda yatırım teşvik sistemi kapsamında düzenlenmiş olan yatırım teşvik dokümanlarına ait birtakım istatistiklere yer vermiştik. Burada ise 2012/3305 Sayılı Karar kapsamında dayanak sağlanarak devam eden ve tamamlanan yatırımlara ait kimi istatistikleri sizlerle paylaşmak istiyoruz.
Evrak adedi
İptal edilen dokümanlar hariç olmak üzere 2012-2020 (ilk 6 ay) yılları ortasında karar kapsamında 42 bin 376 yatırım için teşvik dokümanı düzenlenmiş olup bunlardan 27 bin 336 yatırım hala devam etmektedir. Düzenlenen evrakların yıllar prestiji ile dağılımı aşağıdaki grafiklerle gösterilmiştir. Düzenlenen evrak sayısı, genel ekonomik konjonktürün tesiri ile dalgalanmalar göstermekle birlikte yıllar prestiji ile artan bir eğilim içindedir. Salgına rağmen 2020 yılının birinci yarısında düzenlediğimiz evrak sayısı evvelki yıllardan daha fazla gerçekleşmiştir. Doküman sayısı açısından rekor kırdığımız aylar 2020 yılına ilişkin aylar oldu (Ocak, Mart ve Haziran). Önümüzdeki devirde de trendin sürmesini temenni ediyoruz.
Karar kapsamında günümüze kadar toplam 15 bin 40 yatırımın tamamlama vizesi yapılmış olup, yatırımların yapıldığı periyodun fiyatlarıyla yaklaşık 235 milyar TL fiyatında sabit yatırım gerçekleştirilmiştir. Bu yatırımlar kapsamında 633 bin 620 kişi için istihdam imkânları sağlanmıştır.
Hali hazırda yatırımı devam eden 27 bin 336 yatırımın 25 bin 857’si (%94) yerli, 1.479’u (%6)’u milletlerarası sermayeli yatırımcılar tarafından yapılmaktadır. Misal biçimde, faaliyete geçmiş olan 15.040 yatırımın 14.282 (%95)’si yerli sermayeli firmalar tarafından, 758’i (%5) ise milletlerarası sermayeli firmalar tarafından gerçekleştirilmiştir.
Tablolara nazaran görece en az gelişmiş bölgemiz olan altıncı bölgede karar kapsamında gerek tamamlanmış gerekse de devam eden yatırım sayısı dördüncü bölgeden daha fazla olarak gerçekleşmiştir. Bölgeler ortası dengesizliklerin giderilmesi ismine bilhassa altıncı bölge için istihdam takviyeleri ağırlaştırılmıştır. Bu gayretimizin karşılığı olarak yatırım teşvik sistemi kapsamında gerçekleştirilen yatırımlarla bölgede 134 bin 584 bireye istihdam imkânları sağlanmıştır. Tekrar hala devam eden yatırımların tamamlanması ile birlikte 156 bin 526 şahsa daha istihdam sağlanması beklenmektedir. Hala devam eden yatırımların tamamlanması ile ülkemizde toplam 932 bin 295 bireye istihdam alanı açılması öngörülürken bunların %16.79’unun altıncı bölgede olması beklenmektedir. Karar bazında ülkemizin tamamında gerçekleştirilmiş olan yatırımlarla sağlanan istihdamın %21.24’si altıncı bölgededir. Bölgedeki doküman sayısı ve yatırım meblağlarına nazaran epeyce yüksek düzeylere ulaşan istihdam düzeyi bölgedeki işsizlikle uğraşta değerli katkılar sunmakta, bölgeler ortası dengesizliklerin giderilmesi için kıymetli bir umut kapısı olmaktadır.
Dünya