Mart ayına girilmesi ile birlikte gelir vergisi beyan dönenimi de başladı. Maddede yer alan koşulların gerçekleşmesi halinde beyanda bulunulması gereken gelirler ortasında fiyat geliri elde edenler için bu yıl özel düzenlemeler var. 2020 yılında elde edilen fiyat gelirlerinin beyanı ve vergilendirilmesinde evvelki yıllara nazaran kıymetli farklılıklar mevcut.
Maddede fiyat, patrona tabi ve belli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar (hizmet karşılığının mal olarak verilmesi) ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen (konut, araç sağlanması vb.) menfaatler olarak tanımlanıyor.
Gerçek şahısların bir takvim yılı içinde elde etmiş oldukları fiyat gelirleri, gelir vergisine tabidir. Fiyat, bedensel ya da zihinsel bir emek karşılığında patrondan elde edilen hasılayı tabir eder. Bu hasıla para formunda olabileceği üzere tıpkı yahut para ile temsil edilebilen menfaat halinde de olabilir. Örneğin mülkiyeti patrona ilişkin brüt alanı 100 metre kareyi aşmayan konutların hizmet erbabına mesken olarak tahsisi suretiyle sağlanan menfaatler vergiden istisna iken aşan kısma isabet eden meblağın fiyat olarak vergilendirilmesi gerekmektedir.
Fiyatın ödenek, tazminat, kasa tazminatı (mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, artırım, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, sarfiyat karşılığı yahut öbür isimler altında ödenmiş olması yahut bir paydaşlık bağı niteliğinde olmamak kuralı ile karın aşikâr bir yüzdesi halinde tayin edilmiş bulunması fiyatın niteliğini değiştirmiyor.
Türkiye’de fiyat gelirlerinin vergilendirilmesinde unsur olarak gerçek metot kabul edilmiştir. Vergi, gelirin gerçek ve safi meblağı üzerinden alınmaktadır. Fiyatın safi fiyatı, patron tarafından verilen para ve aynılarla sağlanan faydalar toplamından (yani fiyatın gayrisafi tutarından) aşikâr indirimlerin yapılmasından sonra kalan ölçüdür.
BU İNDİRİMLER GENEL OLARAK AŞAĞIDAKİ ÜZEREDİR:
►Emekli aidatı ve toplumsal sigorta primi,
►Sosyal güvenlik destekleme primi,
►İşsizlik sigortası primi,
►Hayat/şahıs sigorta primi,
►OYAK ve gibisi kamu kurumlarınca yapılan yasal kesinti,
►Sendikalara ödenen aidat (işçi ve memur sendikaları),
►Engellilik indirimi
Fiyatın ödenmesi sırasında sorumlular tarafından verginin kesilerek vergi dairelerine yatırılmasına kesinti (tevkifat) tarzı denilmektedir. Gerçek yordamda elde edilen fiyatların vergilendirilmesi temel olarak bu teknikle yapılmaktadır. Bu sistemde mükelleflerin beyanname vermelerine gerek bulunmamaktadır. Lakin kesinti yolu ile vergilendirilen fiyatların kimi özel durumlarda ayrıyeten yıllık beyannameye de husus edilmesi gerekmektedir. Bunun sebebi, artan oranlı tarifenin de fiyat gelirlerine uygulanmasını sağlamaktır. 2020 yılına ait fiyat gelirlerinin beyanı aşağıdaki üzere olacaktır.
Öteden beri gelen uygulama kapsamında, birden fazla patrondan tevkif yoluyla vergilendirilmiş fiyat alan ve birden sonraki patrondan aldıkları brüt fiyatların toplamı 2020 yılında 49.000 TL’yi aşan mükelleflerin birinci patrondan aldıkları fiyatları dahil tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiş fiyatları için yıllık beyanname vermeleri gerekiyor.
Evvelki yıllarda meblağı ne olursa olsun tek patrondan alınan ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş fiyat gelirleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmemekteyken 7194 Sayılı Kanunla GVK ’da yapılan değişiklik sonrası 2020 yılında tek patrondan elde edilen fiyat gelirinin 600.000 TL’yi aşması halinde yıllık beyanname verilmesi gerekiyor.
Yeni düzenleme ile ayrıyeten birden fazla patrondan fiyat geliri elde eden mükelleflerin, birinci patrondan aldıkları fiyat gelirleri de dâhil olmak üzere fiyatları toplamının 2020 yılında 600.000 TL’yi aşması halinde elde edilen fiyat gelirinin tamamının beyanı gerekiyor.
Birden fazla patrondan fiyat alınması halinde, birinci patrondan alınan fiyatın hangisi olacağı fiyatlı tarafından serbestçe belirlenmektedir.
Birden fazla patron kavramı da üzerinde durulması gereken öteki bir mevzudur. Birden fazla patrondan fiyat gelirinin elde edilip edilmediğinin tespiti açısından değerli olan, ücretlinin tıpkı anda birden fazla patronun yanında çalışarak fiyat geliri elde etmesi değil, bir vergilendirme periyodu içerisinde birden fazla patronun yanında çalışarak fiyat geliri elde etmesidir. Örneğin (A) bir şirketin fiyatlı çalışanı iken öteki bir şirketin idare heyeti üyeliği münasebetiyle huzur hakkı elde ediyor olması halinde yahut (B) nin (X) limited şirketinde çalışıyorken bu iş yerinden ayrılıp birebir yıl içerisinde (Y) anonim şirketinde işe başlaması halinde, hem (A) hem de (B) bir takvim yılında birden fazla patrondan fiyat geliri elde etmiş durumdadır.
Öte yandan kişinin bir iş yerinden ayrılıp farklı patrona ilişkin bir firmada işe girmesi halinde kümülatif gelir vergisi matrahının taşınması zarurî değildir. Fakat kişinin yeni patronuna evvelki işindeki kümülatifgelir vergisi matrahını bildirmesi ve ona nazaran yeni patronu nezdinde tevkifat yapılması, gerekli şartların sağlanması halinde hem yıl sonunda verilecek beyannameden doğacak vergi yükünü ortadan kaldıracak, hem GVK 89’uncu hususta yer alan indirimler sebebiyle iade alınmasını da sağlayacaktır.
Bilhassa takvim yılı içinde iş değiştiren bu nedenle ikinci patronundan elde ettiği gelirleri 49.000 TL’yi aşan lakin daha evvel hiç beyanname vermediği için yahut ödemesi gereken vergilerin tevkifat ile kesildiğini düşünen fakat 49.000 TL’lik sonu aşan şahısların vergi cezaları ile müsabakaları mümkündür. İşyerlerinde tüm çalışanların Gelir Vergisi Kanunu’nun 86’ncı unsuru manasında bilgilendirilmeleri uygun olacaktır. 311 seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde fiyat gelirlerinin beyan edilip edilmeyeceğinin kendi içinde değerlendirileceği, öbür gelirlerin bulunması halinde bu gelirlerin hesaplamaya dahil edilmeyeceği; tekrar, öteki gelirlerin beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde de fiyat gelirlerinin hesaplamaya dahil edilmeyeceği açıklanmıştır.
Yıllık beyanname verilmesi durumunda; beyan olunan fiyat gelirleri toplamından GVK’nın 89’uncu hususunda yazılı eğitim ve sıhhat harcamaları ile bağış ve yardımlar üzere birtakım harcamaların da indirim konusu yapılması ve yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden ise GVK’nın 94 üncü hususuna nazaran yıl içinde fiyatlardan tevkif suretiyle ödenen vergilerin mahsup edilmesi mümkündür. Mahsup edilemeyen bir meblağ kalması halinde iadesi de alınabilecektir.
Özel sürücü fiyatları üzere Gelir Vergisi Kanunu’nun 64’üncü hususunda yer alan öbür fiyatlar hariç; yıl içerisinde tevkifata tabi tutulmamış fiyat gelirlerinin ise fiyatı ne olursa olsun yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir. Bu fiyat gelirlerine, yabancı büyükelçilerde çalışan Türkiye Cumhuriyeti uyrukluğundaki şahısların fiyat gelirleri örnek gösterilebilir.
Dünya