ŞEBNEM TURHAN
Merkez Bankası’nın 7 Ağustos’tan beri uyguladığı sıkılaştırma adımlarıyla artan kredi faizleri ve mali genişlemeye karşı attığı olağanlaşma adımları kendini tüketici kredilerinde gösterdi. Kredi faizleri son periyotların en yüksek oranlarına çıkmışken 18 Eylül haftasında gereksinim kredisi artışı negatife döndü, konut ve taşıtta ise artış sıfıra yaklaştı. Merkez Bankası geçen hafta yaptığı ve faiz artışı kararının çıktığı Para Siyaseti Konseyi (PPK) toplantısı sonrası yaptığı açıklamada da ticarinin akabinde tüketici kredilerinde de olağanlaşmanın başladığını belirtmişti.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nun (BDDK) haftalık bilgilerine nazaran 18 Eylül ile biten haftada gereksinim kredisi 373 milyar 556 milyon lira oldu. 11 Eylül haftasına nazaran gereksinim kredisi yüzde 0,33 geriledi. Gereksinim kredisi kullanımında son üç haftadır süren ivme kaybı bu sefer daralma olarak kendini gösterdi. Muhtaçlık kredilerinde en süratli artışın yaşandığı hafta yüzde 2,5 ile pandeminin en ağır devirlerinin yaşandığı 24 Nisan haftasıydı.
Konut ve taşıtta büyük düşüş
Konut ve taşıt kredilerinde ise artış suratı hayli yavaşladı. Konut kredileri 18 Eylül haftasında 276 milyar 545 milyon lira olurken 11 Eylül haftasına nazaran artış yalnızca yüzde 0,11 oldu. Kamu bankalarının haziran ayında başlayan kampanyası ile bir arada konut kredisinde haftalık artışlar yüzde 4’e yaklaşmıştı. Taşıt kredisinde de ivme kaybı sürdü ve 18 Eylül haftasında 11 Eylül’e nazaran taşıt kredisi kullanımındaki büyüme yüzde 0,65 oldu. Taşıt kredisinde ise artışın en süratli olduğu hafta 12 Haziran haftasıydı ve 5 Haziran’a nazaran 1 haftada kullanım yüzde 5,5 yükselmişti.
Ferdî kredi kartlarıyla harcamalarda da 18 Eylül haftasında daralma oluştu. BDDK datalarına nazaran kredi kartı harcamaları 18 Eylül’de 129 milyar 267 milyon lira oldu. Bu 11 Eylül haftasına nazaran yüzde 0,87 daralma manasına geliyor. 28 Ağustos’ta haftalık artışın yüzde 2,5’u aştığı ferdi kredi kartı harcamalarında da eylül ayı ile birlikte ivme kaybı yaşanmaya başlamıştı.
TL cinsi ticari kredide yavaşlama
Ticari kredilerde ise TL cinsi ticari krediye talepte azalma yaşanırken döviz cinsi kredilerde artış yaşanıyor. Bu da aslında TL cinsi ticari kredi faizlerinde son periyotta gözlenen artıştan da kaynaklanıyor. Euro ve dolar cinsi kredi faizleri 1 yıl evvelki düzeylerine yakın seyrediyor. BDDK bilgilerine nazaran 11 ve 18 Eylül haftalarında yani son iki haftadır TL cinsi ticari kredilerde küçülme yaşanıyor. 11 Eylül haftasında yüzde 0,22, 18 Eylül haftasında ise yüzde 0,23 daralma oldu. KOBİ kredilerinde ivme kaybı şimdi küçülmeye dönmedi. Ticari kredilerin büyük bir kısmını oluşturan TL cinsi KOBİ kredileri 18 Eylül haftasında neredeyse yatay kaldı yüzde 0,07 büyümeyle 706 milyar 709 milyon lira oldu. Dikkat çeken ise ticari kredi kartlarındaki büyüme oldu. 18 Eylül haftasında ticari kredi kartlarında yüzde 2,3’lük bir büyüme yaşandı.
Döviz cinsi ticari kredilerde artış
BDDK datalarına nazaran KOBİ’lerde ve ticari kredilerde döviz cinsi kredi kullanımında son iki haftadır süratli bir yükseliş yaşanıyor. Datalara nazaran 18 Eylül haftasında 11 Eylül’e nazaran KOBİ’lerin yabancı para kredi kullanımı artışı yüzde 2,3 oldu. Bilhassa 30 Temmuz haftasıyla birlikte KOBİ’lerin döviz cinsi kredi kullanımı süratle artmaya başladı. KOBİ dışında ticari kredi kullanımında döviz cinsi tercih edenlerin haftalık artışı da yüzde 2,4 ile dikkat cazip oldu. Tıpkı KOBİ’lerde olduğu üzere döviz cinsi ticari kredi kullanımındaki süratli yükseliş 30 Temmuz haftasıyla bir arada başladı.
Faizlerde yükseliş trendi devam ediyor
Merkez Bankası datalarına nazaran tüketici ve ticari kredi faizlerinde haftalık yükseliş devam ediyor. Datalara nazaran 18 Eylül haftasında TL bazlı ticari kredilerin faiz oranı 11 Eylül haftasına nazaran 74 baz puan yükselerek yüzde 14,32’ye çıktı. 2019 Kasım’ından beri ticari kredi faiz oranı bu düzeye yükselmemişti. TL bazlı konut kredi faizleri de 26 baz puan yükselişle yüzde 14,14; taşıt kredi faizleri 24 baz puan artışla yüzde 17,01 ve muhtaçlık kredi faizleri 39 baz puan artışla yüzde 18,64’e çıktı. Tüm tüketici kredi faiz alanlarında son 1 yılın en yüksek düzeyleri görülmüş oldu. Bankaların TL mevduat için uyguladıkları faiz oranı 18 Eylül haftasında bir evvelki haftaya nazaran 16 baz puan yükselişle yüzde 10,35’e çıkarken dolar mevduat faizi 16 baz puan artarak yüzde 1,31 ve Euro mevduat faizi 5 baz puan artarak yüzde 0,48 olarak gerçekleşti. Dolar bazlı ticari kredilerin faiz oranı tıpkı haftada 42 baz puan azalışla yüzde 3,60’a inerken Euro bazlı ticari kredilerin faiz oranı 76 baz puan düşüşle yüzde 2,73’e geriledi.
Dünya