Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Para Siyaseti Konseyi (PPK) toplantı tutanakları yayımlandı. Merkez Bankası geçtiğimiz hafta gerçekleştirdiği PPK toplantısında faizleri yüzde 17 düzeyinde sabit tutmuştu.
Şura, para siyaseti kararlarının, enflasyon hedeflemesi rejimi çerçevesinde, fiyat istikrarı önceliğiyle alınacağını tekrar vurguladı.
PPK tutanaklarında para siyaseti kararlarının, enflasyon hedeflemesi rejimi çerçevesinde, fiyat istikrarı önceliğiyle alınacağını tekrar vurgularken enflasyon görünümüne yönelik üst istikametli riskler dikkate alınarak, temkinli bir yaklaşımla enflasyonun kalıcı olarak düşürülmesi ve fiyat istikrarı amacına ulaşılması odağında belirleneceği belirtildi.
İç talep şartları, döviz kuru başta olmak üzere birikimli maliyet tesirleri, memleketler arası besin ve öbür emtia fiyatlarındaki yükseliş ve enflasyon beklentilerindeki yüksek düzeyler, fiyatlama davranışları ve enflasyon görünümünü olumsuz etkilemeye devam ettiği tutanaklar da bir sefer daha vurgulandı.
Öte yandan, milletlerarası emtia fiyatlarında süregelen artış eğilimi ve kimi dallarda barizleşen arz kısıtları ile gerçekleştirilen fiyat ve yönetilen fiyat ayarlamaları, orta vadeli enflasyon görünümü üzerindeki kıymetini koruduğunun altı çizildi.
TCMB PPK toplantı tutanaklarının tam metni şöyle:
“Enflasyon Gelişmeleri
Ocak ayında tüketici fiyatları yüzde 1,68 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,37 puan yükselerek yüzde 14,97 olarak gerçekleşmiştir. Temel mal ve güç kümeleri bu artışın ana sürükleyicisi olmuştur.
Yıllık enflasyon hizmetlerde sonlu ölçüde gerilerken, besin kümesinde taze meyve ve zerzevat fiyatları öncülüğünde düşmüştür. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonu ve eğilimleri yükselmiştir.
Besin ve alkolsüz içecek fiyatları Ocak ayında yüzde 2,48 yükselmesine karşın, küme yıllık enflasyonu 2,50 puan düşerek yüzde 18,11’e gerilemiştir. İşlenmiş besin enflasyonu 2,59 puan artışla yüzde 18,11’e ulaşırken, işlenmemiş besin enflasyonu baz tesirine de bağlı olarak 8,26 puan azalışla yüzde 18,08’e düşmüştür. Mevsimsellikten arındırılmış bilgilerle zerzevat fiyatlarındaki bariz gerileme işlenmemiş besin fiyatlarını kıymetli ölçüde aşağı çekmiştir. Taze meyve ve zerzevat fiyatlarındaki olumlu görünümün tersine, başka işlenmemiş besin fiyatları süratli artış eğilimini sürdürmüştür.
Çiğ süt referans fiyatındaki düzenlemeyi takiben süt fiyatları besbelli bir biçimde
(yüzde 14,52) yükselmiş, et fiyatlarındaki artış öne çıkan bir öbür gelişme olmuştur. İşlenmiş besin fiyatları aylık yüzde 3,75 ile yüksek bir oranda artarken, peynir ve öbür süt eserleri ile katı-sıvı yağlar öne çıkan kalemler olmuştur. Çiğ süt referans fiyatındaki artış ilgili besin eserlerine geniş bir yayılımla yansırken, öncü datalar bu eğilimin yavaşlayarak da olsa Şubat ayında devam ettiğine işaret etmektedir. Türk lirasındaki bedel karına karşın, milletlerarası emtia fiyat gelişmeleri başta katı-sıvı yağlar olmak üzere işlenmiş besin fiyatlarını olumsuz etkilemeye devam etmiştir. Bu gelişmelerle, taze meyve ve zerzevat dışı besin yıllık enflasyonu yüzde 19,89’a yükselmiştir.
Güç fiyatları Ocak ayında yüzde 3,24 artmış ve küme yıllık enflasyonu yüzde 7,86’ya yükselmiştir. Bu gelişmede yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki ayarlamalar belirleyici olmuştur.
Bu kapsamda elektrik (yüzde 6,18), şebeke suyu (yüzde 7,15) ve doğalgaz (yüzde 1,09) fiyat artışları öne çıkmıştır. Öte yandan, milletlerarası petrol fiyatlarındaki yükselişe rağmen, Türk lirasındaki pahalanma ve eşel taşınabilir uygulaması sonucunda akaryakıt fiyatlarındaki artış (yüzde 0,65) sonlu olmuştur. Konsey, eşel taşınabilir uygulamasının sınırlayıcı tesirine karşın, geçtiğimiz yılın
Şubat-Nisan periyodunda bariz biçimde gerileyen güç fiyatlarının oluşturduğu düşük baz nedeniyle küme yıllık enflasyonunun önümüzdeki aylarda yükselişini sürdüreceğini not etmiştir.
Temel mal fiyatları Ocak ayında yüzde 0,47 oranında yükselmiş, küme yıllık enflasyonu 2,94 puan artarak yüzde 20,18 olmuştur. Döviz kurunun birikimli tesirleri ve talep şartlarının yanı sıra taban fiyat, milletlerarası emtia fiyatları ve arz kısıtları sağlam mal enflasyonu üzerindeki tesirini sürdürmüştür. Bu devirde araba ile elektrikli ve elektriksiz aletlerde fiyat artışları yavaşlarken, mobilya fiyatları yüzde 6,31 ile yüksek bir oranda artmıştır. Döviz kuru gelişmelerinin gecikmeli tesirlerinin gözlendiği öteki temel mal fiyatları yüzde 2,03 artmıştır. Tüketici enflasyonunu sınırlayan esas kümelerden giyim ve ayakkabıda dönem indirimi geçen seneye kıyasla daha sonlu gerçekleşmiş ve küme yıllık enflasyonu artmıştır.
Öncü datalar, temel mal enflasyon eğilimi üzerindeki birikimli döviz kuru tesirlerinin kısmen hafiflemeye başladığına işaret etmektedir. Bununla birlikte Konsey, salgına bağlı zayıf talep şartlarının sınırladığı giyim enflasyonu üzerindeki üst taraflı risklere dikkat çekmiştir.
Hizmet fiyatları Ocak ayında yüzde 1,87 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 0,14 puan düşüşle yüzde 11,52 olmuştur. Yıllık enflasyon, ulaştırmada daha bariz olmak üzere kira, lokanta-otel ve haberleşme kümelerinde artmış, öbür hizmetlerde ise gerilemiştir.
Ulaştırma hizmetlerindeki yükselişte kent içi ulaşım fiyatlarındaki düzenlemeler belirleyici olmuştur. Lokanta-otel yıllık enflasyonundaki artışta yemek hizmetleri öne çıkarken, besin fiyatları ve minimum fiyat artışının bu gelişmede tesirli olduğu kıymetlendirilmektedir. Haberleşme hariç tutulduğunda, hizmet enflasyonu eğilimi yüksek düzeyini korumuştur. Konsey, salgına bağlı dinamiklerin başta konaklama, paket tıp, eğitim, ulaştırma, eğlence-kültür olmak üzere hizmet enflasyonunu sınırladığına dair değerlendirmesini yinelemiş, olağanlaşma sürecine bağlı üst taraflı risklerin altını çizmiştir. Ayrıyeten, öncü datalarla de teyit edildiği üzere, haberleşme hizmetlerinde özel bağlantı vergisinin yüzde 7,5’ten yüzde 10’a çıkarılmasının hizmet enflasyonu üzerindeki üst istikametli tesiri not edilmiştir.
Enflasyon beklentileri Ocak ayının akabinde Şubat ayında da gerilemiş, lakin yüksek düzeylerini korumuştur. Beklenti Anketi gelecek on iki ay enflasyon beklentisi 0,17 puan azalışla yüzde
10,36’ya, gelecek yirmi dört ay beklentisi ise 0,11 puan düşüşle yüzde 9,03’e gerilemiştir.
Heyet, tüketici fiyat endeksindeki tartı değişiminin Ocak Enflasyon Raporu kestirim patikasına tesirlerini değerlendirmiştir. Başta besin ve temel mallar olmak üzere yıllık enflasyonun yüksek seyrettiği kümelerin yükündeki artışın yıllık enflasyonu yıl ortasına kadar bir ölçü üst istikamette etkileyeceği not edilmiştir. Yıllık enflasyon üzerindeki tartı tesirinin, Nisan ayı prestijiyle 0,5 puan civarına ulaştıktan sonra yılın kalan devrinde kademeli bir halde gerileyerek yıl sonuna yanlışsız ortadan kalkacağı değerlendirmesinde bulunulmuştur.
Enflasyonu Etkileyen Ögeler ve Riskler
Global iktisada dair datalar üçüncü çeyrekte başlayan kısmi toparlanmanın bir ölçü ivme kaybederek devam ettiğine işaret etmektedir. Fakat, devam eden aşılama çalışmalarına rağmen, aşılama süreci ve salgın hastalığın seyrine ait belirsizliklerin sürmesi global iktisada ait riskleri canlı tutmaktadır. Avrupa ülkelerindeki salgına bağlı kısıtlamaların, daha çok hizmetler kesimi üzerinde kısıtlayıcı tesiri belirginleşirken, imalat sanayi gücünü korumaktadır.
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler genişleyici nakdî ve mali duruşlarını sürdürmektedir. Gelişmiş ülkelerde uzun vadeli faiz oranları son periyottaki yükselişe karşın tarihî düşük düzeylerini korumuştur.
Merkez bankalarının açıklamalarında, salgın sonrası olağanlaşma ile birlikte enflasyonun süreksiz olarak yükselebileceği yer almakla birlikte, kelamlı yönlendirmeler ve piyasa beklentileri gelişmiş ülkelerde düşük faiz ortamının uzun bir müddet devam edeceğine işaret etmektedir. Uygulanan siyasetlerin finansal piyasalar, büyüme ve istihdam üzerindeki aktifliği, ülkeler prestijiyle salgının seyri ile siyaset alanlarının büyüklüğüne nazaran farklılaşabilecektir.
Gelişmekte olan ülkelerin portföy piyasalarında, iyileşen risk algısına bağlı olarak, bir evvelki PPK periyodunda olduğu üzere yüksek ölçülü girişler görülmüştür. Bu periyotta, gelişmekte olan ülkeler genelinde borçlanma senedi piyasalarına girişler bir evvelki PPK periyodundaki eğilimini korurken, pay senedi piyasalarına girişler artarak devam etmiştir.
Ham petrol fiyatları, bir evvelki PPK toplantısını takiben süratli bir halde artmaya devam etmiştir. Buna ek olarak, başta ziraî eserler ve endüstriyel metaller olmak üzere güç dışı emtia fiyatlarında süregelen yükseliş eğilimi üretici ve tüketici enflasyonunu olumsuz etkilemektedir. İmalât sanayiinde temel girdi sağlayıcıları olan kâğıt ve ana metal dallarında enflasyon hayli yüksek seyretmektedir. Bu ve temaslı kesimlerde tedarik müddetlerinin uzamasıyla arz kısıtları daha bariz hale gelmiştir.
Üretici enflasyonunun yüksek seyrinde öne çıkan öteki kalemler bitkisel yağlar, hayvan yemleri, işlenmiş çelik eserleri, taşıt ve elektronik eserlerdir. Bu kalemler, besin ve güçlü mallar kanalıyla tüketici enflasyonu üzerinde tesirli olmaktadır. Heyet, önümüzdeki aylarda ithalat fiyatlarındaki baz tesiri nedeniyle, büyük ölçüde güç kümesi kaynaklı olmak üzere, tüketici enflasyonunun geçmiş öngörülerle uyumlu bir halde artış kaydedeceği değerlendirmesinde bulunmuştur. Ayrıyeten, Türk lirasındaki değerlenmeye karşın enflasyonist baskıların sürmesinde emtia fiyatlarının değerli rol oynadığına işaret etmiş ve önümüzdeki aylara ait üst istikametli riskleri yinelemiştir.
İktisadi faaliyet güçlü bir seyir izlemektedir. Aralık ayında sanayi üretim endeksi aylık bazda yüzde 1,3, yıllık bazda ise yüzde 12,1 oranında artmıştır. Böylece, üretim dördüncü çeyrekte üçüncü çeyreğe nazaran yüzde 4,8 oranında artarak güç kazanmıştır. Ciro ve perakende satış hacmi endeksleri de üçüncü çeyreğe nazaran kuvvetlenirken, iktisadi faaliyet turizm temaslı kollar haricindeki hizmetler ve ticaret dalında epeyce canlı seyretmiştir.
Böylece, sanayi ve hizmet kesimlerinde salgından olumsuz etkilenen kümeler haricinde geniş bir yayılımla salgın öncesi seviyeler aşılmıştır.
İktisadi faaliyetteki güçlü seyir işgücü piyasasına da olumlu yansımıştır. Kasım devrinde mevsimsellikten arındırılmış tarım dışı istihdam bir evvelki periyoda nazaran yüzde 0,2 oranında artış kaydetmiş, toplam ve tarım dışı işsizlik oranları sırasıyla yüzde 12,9 ve 14,9 olarak gerçekleşmiştir. Bu periyotta, ihracattaki artış eğiliminin desteklediği sanayi bölümünde istihdam artarken, inşaat ve hizmet bölümlerinde istihdam sonlu oranda gerilemiştir. Hizmet istihdamındaki düşüş, salgından en olumsuz etkilenen dallar kaynaklı olmuştur.
Salgına bağlı kısıtlamaların iktisat üzerindeki aşağı istikametli tesirleri hudutlu kalırken, hizmetler ve kontaklı bölümlerdeki yavaşlama ve bu dalların kısa vadeli görünümüne dair belirsizlikler sürmektedir. Şubat ayına ait anket göstergeleri, imalat sanayi faaliyetinin orta malı ve sağlam mal kesimleri öncülüğünde gücünü koruduğuna işaret etmiştir. İç talepte ek bir yavaşlama görülmezken, dış talepte temelde Avrupa bölgesinde salgına bağlı kısıtlamalar nedeniyle bir ölçü zayıflama gözlenmektedir. İç talep üzerinde salgına bağlı kısıtlamaların kaldırılmasının zamanlamasına bağlı üst taraflı riskler bulunmaktadır. Konsey, salgın dinamikleri ve makro siyaset bileşimi çerçevesinde ortaya çıkan sektörel ayrışmaların enflasyon üzerindeki tesirlerinin ve gelecek periyoda dair içerdiği risklerin takip edilmesi gerektiğini değerlendirmiştir.
İktisadın döngüsel durumuna ait çıktı açığı göstergelerini kıymetlendiren Heyet, birinci çeyrekteki yavaşlamayla birlikte iktisadi faaliyetin eğilimine yakınsamaya başladığı, lakin çeyrek genelinde talep taraflı enflasyonist tesirlerin varlığını sürdürdüğü değerlendirmesinde bulunmuştur. Firma ve hanehalkı anketleri sağlam mallara yönelik talebin hala güçlü olduğuna işaret etmektedir.
Birtakım Heyet üyeleri, enflasyon beklentilerindeki yüksek seviyelere bağlı olarak ferdi kredi talebinin hala güçlü seyrettiğinin altını çizerek para siyasetindeki sıkılaşmanın tesirlerinin şimdi gereğince hissedilmediği değerlendirmesini yinelemiştir. Bu kapsamda kredi büyümesi ve kompozisyonuna ait gelişmeler yakından takip edilecektir.
Salgın periyodunda sağlanan yüksek kredi büyümesinin birikimli tesirleriyle güç kazanan iç talebin cari süreçler istikrarı üzerindeki olumsuz tesiri devam etmektedir. Buna ilaveten milletlerarası petrol ve öteki emtia fiyatlarında son periyotta gözlenen artışlar da dış istikrar üzerinde tesirli olmaktadır. Altın ithalatı Ocak ayı ortasından itibaren tarihi ortalamalarına gerilemiştir. Şura, bu eğilimin kalıcı bir iyileşmeye işaret etmesi durumunda cari istikrar üzerindeki dış ticaret hadleri kaynaklı risklerin sınırlanabileceği değerlendirmesinde bulunmuştur.
Finansal şartlardaki sıkılaşmayla birlikte son devirde kredi büyümesi yavaşlamaya başlamıştır. Kredilerdeki yavaşlamanın iç talep ve ithalatı sınırlayıcı tesirinin önümüzdeki devirde daha besbelli hale gelmesi beklenmektedir. Şura, iktisadi faaliyetteki toparlanmanın sürekliliği ve finansal istikrar açısından cari süreçler istikrarındaki seyrin ehemmiyetine bir defa daha dikkat çekmiştir.
Para Siyaseti
Şura, para siyaseti kararlarının, enflasyon hedeflemesi rejimi çerçevesinde, fiyat istikrarı önceliğiyle alınacağını tekrar vurgulamıştır. Para siyaseti duruşu, enflasyon görünümüne yönelik üst taraflı riskler dikkate alınarak, temkinli bir yaklaşımla enflasyonun kalıcı olarak düşürülmesi ve fiyat istikrarı gayesine ulaşılması odağında belirlenecektir.
İç talep şartları, döviz kuru başta olmak üzere birikimli maliyet tesirleri, memleketler arası besin ve öteki emtia fiyatlarındaki yükseliş ve enflasyon beklentilerindeki yüksek düzeyler, fiyatlama davranışları ve enflasyon görünümünü olumsuz etkilemeye devam etmektedir.
Gerçekleştirilen güçlü mali sıkılaştırmanın krediler ve iç talep üzerindeki yavaşlatıcı tesirlerinin daha bariz hale gelmesi beklenmekte, böylece enflasyon üzerinde tesirli olan talep ve maliyet ögelerinin kademeli olarak zayıflayacağı öngörülmektedir.
Öte yandan, memleketler arası emtia fiyatlarında süregelen artış eğilimi ve kimi bölümlerde barizleşen arz kısıtları ile gerçekleştirilen fiyat ve yönetilen fiyat ayarlamaları, orta vadeli enflasyon görünümü üzerindeki ehemmiyetini korumaktadır. Sıkı nakdî duruş enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve finansal piyasa gelişmeleri bağlamında dışsal ve süreksiz oynaklıklara karşı değerli bir tampon fonksiyonu görecektir.
Bu doğrultuda, 2021 yılsonu kestirim maksadı dikkate alınarak, enflasyonda kalıcı düşüşe ve fiyat istikrarına işaret eden güçlü göstergeler oluşana kadar, sıkı para siyaseti duruşu kararlılıkla uzun bir süre sürdürülecektir. Enflasyonda kalıcı düşüşe ve fiyat istikrarına işaret eden güçlü göstergeler kapsamında enflasyonun ana eğilimi ve fiyatlama davranışlarına ait göstergeler, yayılım endeksleri, talep ve maliyet ögeleri ve enflasyon beklentilerinin varsayım ufku içerisinde amaçlarla ahengi yakından izlenmektedir. Son devirde emtia fiyatlarında gözlenen besbelli yükselişin enflasyon görünümü üzerinde oluşturduğu risklerin fiyatlama davranışları ve enflasyon beklentileriyle etkileşimi yakından takip edilecektir. Buna ek olarak, kişisel kredilerde yakın periyotta üst istikametli bir ivme gözlenmektedir. Gerekmesi durumunda ek nakdî sıkılaşma yapılacaktır.
Kalıcı fiyat istikrarı ve yüzde 5 maksadına varıncaya kadar, para siyaseti faizi ile gerçekleşen/beklenen enflasyon ortasındaki istikrar, güçlü dezenflasyonist etkiyi koruyacak halde kararlılıkla sürdürülecektir. Sıkı para siyaseti duruşunun bu halde sürdürülmesinin, fiyat istikrarını kalıcı olarak tesis etmesinin yanında, ülke risk primlerinin düşmesi, aykırı para ikamesinin başlaması, döviz rezervlerinin artış eğilimine girmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik ve finansal istikrarı olumlu etkileyeceği değerlendirilmiştir.
Para siyaseti duruşunun para piyasalarına yansımaları mercek altına alınmıştır. Yakın devirde kredi ve mevduat faizlerinde bir ölçü düşüş gözlenmiştir. Heyet, mali transfer düzeneğinin aktifliğini artırmak için Türk lirası mecburî karşılıklarda artış yapılması muhtaçlığı olduğunu belirtmiştir. Tekrar birebir maksatla, mecburî karşılıkların döviz ve altın cinsinden tesis edilmesine imkân veren Rezerv Opsiyonu Düzeneği dâhilindeki oranların aşağı çekilmesi hususu tartışılmıştır. Konsey, nakdî duruşun belirlenmesinde kullanılan yegâne aracın siyaset faiz oranı olduğunu, mecburî karşılık oranlarının ise siyaset faiziyle belirlenen nakdî duruşun mevduat, kredi ve başka para piyasalarına transferini etkileyen bir araç olduğunu vurgulamıştır.
Şura, fiyat istikrarının sağlanması için, güçlü bir siyaset uyumuyla tüm paydaşları içeren bütüncül bir makro siyaset bileşimine gereksinim bulunduğu değerlendirmesini yinelemiştir.
TCMB karar alma süreçlerinde orta vadeli bir perspektifle, enflasyonu etkileyen tüm ögeleri ve bu ögelerin etkileşimini temel alan bir tahlil çerçevesi benimsemektedir.
Açıklanacak her türlü yeni bilginin ve haberin Kurul’un geleceğe yönelik siyaset duruşunu değiştirmesine neden olabileceği kıymetle vurgulanmalıdır.”
Dünya