Ali Ekber YILDIRIM
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2020 yılı büyüme bilgilerini açıkladı. Türkiye iktisadı 2020’de yüzde 1.8 büyürken, tarım bölümündeki büyüme yüzde 4.8 oldu. Sanayi bölümü yüzde 2 büyüme kaydederken, hizmetler kesimi yüzde 4.3, inşaat kesimi ise yüzde 3.5 küçülme yaşadı.
Pandemi sürecinde en çok büyüyen dallar ise, yüzde 21.4 ile finans ve sigortacılık bölümü ile yüzde 13.7 ile bilgi ve bağlantı dalı oldu.
İktisat, tarım büyürken kişi başına ulusal gelir son 11 yılın en düşük düzeyine 8 bin 599 dolara indi. İktisat ve tarım büyüyor, beşerler fakirleşiyor. Bu gerçeği de görmezden gelemeyiz.
Tarım, iktisattan daha süratli büyüdü
Türkiye’nin sahip olduğu ziraî potansiyel dikkate alındığında tarımdaki büyüme şaşırtan değil. Pandemi sürecinde çabucak hemen hiç dayanak sağlanmaması, birçok yanlış uygulamaya karşın tarım yüzde 4.8 büyüyebiliyorsa, hakikat siyasetlerle çok daha büyük gelişmelerin kaydedileceği çok açık.
Pandemi sürecinde tarımın ve besinin ehemmiyetine vurgu yaparken daima şunları söyledik; çiftçiler, tarımda çalışanlar, besin üreticileri, tıpkı sıhhat çalışanları üzere 24 saat boyunca işlerinin başında. Sokağa çıkma yasağı olsa bile tarlada, bağda, bahçede, ahırda üretime devam ediyor. Bu üretim sayesinde tarım dalı yüzde 4.8 büyüdü.
Bitkisel üretim artışı
Türkiye İstatistik Kurumu’nun daha evvel açıkladığı 2020 Bitkisel Üretim İstatistikleri de tarımda büyüme kaydedileceğine işaret ediyordu. Bir evvelki yıla nazaran 2020 yılında tahıllar ve öbür bitkisel eserlerde yüzde 8.7, sebzelerde yüzde 0.3, meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde yüzde 5.8 oranında artış sağlandı.
Tarım eserlerine talep arttı
Pandemi süreci, tarım ve besin eserlerinde talebi artırdı. Bu sürecin ne kadar devam edeceği aşikâr olmadığından ülkeler ve bireyler ekonomik imkanlarına nazaran gereksiniminden daha fazla eser almaya, stoklarını artırmaya yöneldi. Buğday başta olmak üzere hububat eserleri, bitkisel yağlar ve bakliyat eserlerine yönelik talepte önemli artış var. Bu talep fiyatları artırıyor. Artan fiyatlar bu eserlerin üretimine yönelmeyi sağlıyor.
Kriz periyotlarında tarıma yönelme artıyor
Geçmiş yıllarda olduğu üzere iktisadın krize sürüklendiği, endüstride, hizmetler bölümünde daralmanın en üst düzeylerde olduğu periyotlarda tarım kesimi sığınılan bir liman oldu. Pandemi sürecinde de tarıma yönelmenin arttığı görüldü. Kentte işi bozulan, işini kaybedenler daha evvel geldikleri kırsala dönerek ziraî üretimle geçimlerini sağlamaya çalışıyor.
Meselelere karşın büyüme
Tarımda elbette önemli meseleler var. 2020 yılına bakıldığında girdi fiyatlarının artması en değerli sıkıntılardan birisi oldu. Gübrede fiyat artışı yüzde 70-80’leri buldu. Hayvancılığın temel girdisi yemdeki fiyat artışı ise yüzde 60 düzeylerinde gerçekleşti. Fiyatı artmayan hiç bir ziraî girdi yok. Hepsinde fiyatlar arttı. Fakat çiftçinin ürettiği eserin fiyatı tıpkı oranda artmadı.
Borcunu ödeyemediği için traktörü, tarlası haczedilen çiftçiler, üretim yapmakta zorlananlar oldu. Fakat, artan talep ve fiyat artışı ziraî üretimi daha cazip hale getirdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli’nin “ekilmedik bir karış toprak bırakmayın, ürettiğiniz eseri tarlada bırakmayız ” davetleri ile nasıl olsa eserimi satarım beklentisi ile üretimi artıranlar da oldu.
Yeni çiftçiler yeni yatırımlar
Pandemi devrinde tarım ve besin eserlerine olan talep bölüme yeni yatırımların yapılmasını dala yeni aktörlerin girmesine de neden oldu. Bunların bir kısmı daha evvel çiftçilik yapan lakin geçimini sağlayamadığı için kente göç edenlerdi. Bir kısmı ise dünyada tarım ve besin eserlerine olan talebi görerek kesime yatırım yapanlar. Tarım eserleri bir yatırım aracına dönüştü. Hasat periyodunda tonu 1650 lira açıklanan ekmeklik buğdayın fiyatı bir kaç ayda 2 bin 200 liranın üzerine çıktı. Arpa, mısır, ayçiçeği ve öbür kimi eserlerde emsal fiyat artışları oldu. Bu da bilhassa tarım ve besin üretimine yönelmeyi artırdı.
Tarımın potansiyeli çok daha yüksek
Ziraî potansiyeli dikkate alındığında, yanlışsız siyasetlerle, iyi bir planlama ile pandemi sürecinde dünyada yıldızı parlayan ülkelerden birisi Türkiye olabilirdi. Yaklaşık 4 milyon hektardan fazla ekilmeyen tarım toprağına sahip olan Türkiye’de yüksek girdi maliyetleri nedeniyle üretim yapmakta zorlanan, ürettiği eseri pahasında satamadığı için para kazanamayan çiftçiler var. Ziraî dayanaklar hedefine uygun kullanılmıyor. Dayanaklar çok geç açıklanıyor ve geç ödeniyor. Pandemi devrinde gözle görülür bir takviye sağlanmadı. Açılan takviye paketlerinde çiftçi yok sayıldı. Yüksek girdi fiyatları, haciz, kredi, borç sarmalındaki çiftçiler tüm aksiliklere karşın üretime devam ederek bu büyümeyi sağladı. Ama, bu büyümenin çiftçilere yansımadığı da ortada. Çiftçi her geçen gün fakirleşiyor.
En az desteklenen kesim
Daha evvel de yazdığımız üzere pandemi sürecinde en az desteklenen tarım kesimi olduğunu da unutmayalım. Bu süreçte tarıma yönelik atılan adımlar çok zayıf kaldı. Çiftçilerin 2019 yılı takviyeleri bu devirde ödendi. Güya yeni dayanak veriliyormuş üzere algı yaratıldı. Meğer verilen takviye hak edilmiş ve gecikmiş 2019 eseri destekleriydi. Çiftçilerin yalnızca Mayıs ve Haziran 2020 periyoduna ilişkin düşük faizli ziraî kredi borçları 6 ay ertelendi. Yıl bitmeden bu borçlar ödendi. Tohum takviyesi yalnızca yazlık ekim yapan birkaç vilayetle hudutlu kaldı. Hazine toprakları tarıma açılıyor diye algı yaratıldı. Yaklaşık 4 milyon hektar arazi boş dururken, ekilemezken, 14 bin hektar hazine toprağı tarıma açılıyor diye adeta yaygara koparıldı. Hayvancılığa yem takviyesi büyükbaş hayvancılık yapanlara 20 başa kadar hayvan başına bir seferlik 65 lira, küçükbaş hayvancılık yapanlara 50 başa kadar hayvan başına 6.5 lira dayanak sağlandı. Pandemi sürecinde başka ülkelerle, öteki dallarla karşılaştırıldığında en az desteklenen tarım kesimi buna karşın büyüme kaydediyorsa üretenleri, çiftçileri ayakta alkışlamak gerekiyor.
Özetle tarımda sağlanan büyüme elbette çok kıymetli. Türkiye potansiyelini hakikat kullandığında tarım ve besin bölümü iktisadın lokomotifi olur. Üretimde, ihracatta, büyümede çok daha büyük katkısı olur.
Dünya