MEHMET KAYA
Türkiye’nin hammadde, ileri teknoloji ve stratejik alanlarda gereksinim duyduğu yüksek yatırım bedeli gerektiren alanlarda yatırımı teşvik için uygulamaya koyduğu proje bazlı teşvik sistemi kapsamındaki yatırımlar devam ediyor. Yatırımlarda devlet yardımı mevzuatında 2016’da yapılan değişiklikle uygulamaya giren proje bazlı teşvik uygulamasında birinci büyük adım, 2017 yılı içinde hazırlıkları tamamlanan 19 şirketin 23 projesine teşvik evrakı verilmesi oldu.
Tanıtımı merasimle yapılmıştı
2017’de Cumhurbaşkanlığında düzenlenen merasimle tanıtımı yapılan proje bazlı teşvik sistemi uygulamaya girdiğinden bu yana 115 milyar 155 milyon liralık yatırım öngören 34 proje için Bakanlar Heyeti ya da Cumhurbaşkanı kararı çıkarıldı.
Hayvancılıktan elektrikli arabaya, bor bileşenli yeni gereçlerden elektrikli araç bileşenlerine kadar kritik, ithalatı önleyici ya da yüksek teknolojili proje başlatıldı. Projeler ortasında kararı yeni çıkmış olanlar dışında şimdi “kazmayı vurmamış” olanlar da bulunuyor. Salgın yılında kimi şirketlerin yatırımları yavaşlattığı da gözleniyor. DÜNYA, 34 projenin geldiği evreyi inceledi.
Ford Otomotivin yatırımı
Ford Otomotiv, kararname basamağında 20.5 milyar TL’lik fiyatla, bu kapsamda en yüksek yatırım bedelli teşvik evraklarından birini yürütüyor. Mart 2021’de şirketin üst idaresi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından kabul edildi. Kabulün akabinde yapılan yazılı açıklamada 20.5 milyar TL’lik yatırım kapsamında Kocaeli fabrikasında tartısı ihracata yönelik olmak üzere ticari araç üretimi 650 bin adede yükselecek. 130 bin adetlik batarya montaj kapasitesi oluşturulacak, 3 bin ek istihdam ile 15 bin kişilik istihdama ulaşılacak. Yatırımların 2026’da tamamlanması planlanıyor. Şirket ayrıyeten Kocaeli fabrikasında 2022’den itibaren Ford’un tam elektrikli ticari aracını ve 2023’te dizel ve şarj edilebilir hibrit ticari aracını üretecek. Tesislerde Volkswagen’in 1 tonluk ticari aracının da üretimi gerçekleştirilecek.
Sütaş birinci tesisleri açıyor
Sütaş’ın teşvik kapsamında yürüttüğü “Sütçülük Projesi Bingöl Entegre Tesisleri” yatırımları başladı. Toplamda 1.1 milyar TL’lik yatırıma yönelik şirketten verilen bilgide gelinen etapta 700 milyon TL’lik harcamaya ulaşıldığı, 4 bin büyükbaş hayvan sayısına ulaşıldığı, doğum ve süt üretiminin de başladığı kaydedildi. Çiftçilere kontratlı tarımla yem bitkisi ürettirildiği bildirildi. 2021 Nisan ayında süt, Mayıs ayında ise yem fabrikasının faaliyete başlayacağı, bütün yatırımlar tamamlandığında 10 bin damızlık süt sığırı, 7 bin baş yetiştirme çiftliği ve 5 bin baş besi çiftliği kurulmuş olacağı kaydedildi.
TOGG tesisleri yapılıyor
Türkiye’nin itibar projelerinden biri olma özelliğini de taşıyan elektrikli araba üretim tesisi ve elektrikli araba geliştirme projesini yürüten TOGG da yatırımını sürdürüyor. Basına çeşitli periyotlarda yapılan açıklamalarda Gemlik’teki tesis yatırımının sürdüğü, 2021 yılı içinde tamamlanacağı, 2022 son çeyreğinde de birinci model olan SUV tipi aracın üretiminin başlayacağı planının geçerli olduğu belirtildi.
Gemlik Gübre’den üre tesisi
Türkiye’nin esaslı kuruluşlarından Gemlik Gübre üre üretim tesislerinde gerçekleşme yüzde 20’ler düzeyine ulaştı. Şirketten yapılan açıklamada Mayıs 2023’te yatırımın tamamlanmasının planlandığı, 350 milyon Euro yatırım fiyatına ulaşılacağı belirtildi.
MOST Makine 2023’e hazırlanıyor
Most Makine ve Enerji’nin İzmir yatırımında makine, tıbbi aygıt, gemi inşa, otomotiv ve güç dallarına yönelik çeşitli eserler planlanıyor. Bu kapsamda arazi temini, bölüm, ÇED vb. gerekli ruhsat, müsaade ve prosedürlerinin tamamlanarak 2021 Temmuz ayında fiilen saha çalışmalarının başlaması, ekipman tedarik, inşaat ve montaj çalışmalarını 24 ayda tamamlanarak Temmuz 2023’te test üretimine başlaması planlanıyor. Fabrikanın 29 Ekim 2023’te Cumhuriyetin kuruluşunun 100. yılında açılması hedefleniyor.
Sayer Group’tan rafineri yatırımı
Sayer Group bünyesindeki Ersan Petrol rafineri yatırımında salgın kaidelerinin birlikte çalışılan yurt dışı grupların faaliyetini engellediği bilgisini vererek, projenin finansal olarak yüzde 26, fiziki olarak yüzde 10 düzeyinde olduğu bilgisini verdi. Proje ile ham petrol işlenecek rafineride, açık nedeniyle ithalat yapılan eserlerden biri olan motorin de üretilecek. 637 bin ton/yıl motorin; 335 bin ton/yıl akaryakıt; 70 bin ton/yıl jetA1; 293 bin ton/yıl bitüm ve 16 bin ton/ yıl sülfür üretilmesi planlanıyor..
TUSAŞ’ın birinci uçak motoru
Proje bazlı teşvik sistemi kapsamında TUSAŞ, ASELSAN, BMC, TRBor şirketlerinin yatırımları devam ediyor. TUSAŞ’ın rüzgar tüneli ve yıldırım test merkezi yatırımları için çeşitli kuruluşlarla muahedeler 2020 içinde tamamlandı. Savunma Sanayii Lideri tünel inşaatının başladığını açıklamıştı. Türkiye’nin en büyük havacılık projesi olan Ulusal Muharip Uçak geliştirmede ise tasarım çalışmaları sürüyor. TUSAŞ Genel Müdürü Temel Kotil 2023’te uçağın birinci motor çalıştırmasının yapılmasını, 2025’te birinci uçuş ve 2028’de ise teslimatların başlamasını planladıklarını açıklamıştı.
ASELSAN Konya yatırımı
ASELSAN’ın Konya’da yürüttüğü hafif ve orta kalibrede silah sistemleri üretmeye yönelik fabrika yatırımında da fiziki olarak gerçekleşmenin yarıyı geçtiği belirtilmişti. BMC’nin zırhlı, taktik paletli ve tekerlekli zırhlı araçlar ile dizel motor geliştirme çalışmaları da teşvik kapsamında bulunuyor. Bu yatırıma yönelik arazi geliştirme çalışmaları yürütüldüğü açıklanmıştı. Bu kesimde ayrıyeten Nero Endüstri’nin güdümlü füze ve çeşitli muhafaza sistemlerine yönelik yatırımı da devam ediyor.
Polimer ve otomotiv yatırımları
Proje bazlı teşvik kapsamında Adana, Mersin, Yalova, Hatay, Bursa’da farklı firmalarca çeşitli polimer yatırımları da planlanıyor. Türkiye’nin yüksek ithalat yaptığı bu hammaddedeki yatırımlar konusunda ilerlemenin yavaş olduğu biliniyor. Bunlar içinde SASA yatırımlarını hızlandırdı. Nisan ayı başında Genel Müdür Mehmet Şeker DÜNYA’ya yaptığı açıklamada iki elyaf tesisini üretime aldıklarını ve yeni bir üretim için harekete geçtiklerini, proje bazlı teşvik kapsamındaki PTA yatırımının 2023’te tamamlanacağını açıklamıştı. Bunun dışında SASA’nın polimer çips yatırımı teşvik kapsamındabulunuyor.
Proje bazlı teşvik kapsamında OYAK-Renault’un alüminyum motor bloğu dökümü, batarya, hibrit araçlar için motor ve batarya, Bosch’un yeni kuşak enjektör ve basınç pompası, BMC’nin demiryolu araçları da teşvik kapsamında bulunuyor.
• Kalyon Kümesi üretime başladı
Proje bazlı takviyelerden yararlanan kıymetli yatırımlardan biri olan Kalyon Kümesi’nin entegre güneş gücü paneli yatırımı tamamlandı. Birinci etapta Konya Karapınar’da kurulacak güneş gücü santralinin panel gereksinimini karşılayacak olan tesis, genişlemesiyle birlikte yurt içi ve yurt dışı talebe de karşılık verecek. Yüzde 70 yerlilik oranıyla panellerin mevcut birinci etaptaki üretim kapasitesi yıllık 500 megavat olarak açıklandı. Firma Aralık 2020’de üretim kapasitesini 1000 MW yükseltme planını açıkladı. Fabrika Ankara Başşehir OSB’de bulunuyor.
• Alvimedica’da keyifli son yakın
Türkiye’nin kalpte kullanılan tıbbi aygıtlardaki değerli kuruluşlarından Alvimedica, ek türlü stent, katater ve kalp kapakçığı üretim tesisi yatırımı kapsamında ilerleme sağladı. Şirketten verilen bilgiye nazaran yatırımda birinci faz tamamlandı. Bu kapsamda İtalya’daki patentli ilaç salımlı stent teknolojisi Türkiye’ye transfer edildi ve İstanbul’da inşa edilen 7 bin 500 metrekare alanda şurası, Alvimedica’nın 3.üretim tesisi 2019 yılı sonunda üretime başladı. Yatırımın ikinci fazı için ise lisans transferi tamamlandı, Ar-Ge ve klinik çalışma etabına geçildi. Bu basamaklardan sonra üretim için 4. tesis inşa edilecek. Kapsamdaki bütün yatırımların kararnamede belirtildiği biçimde 2029 yılı içinde tamamlanacağını, şimdilik planda bir değişiklik olmadığını açıkladı.
Dünya