ŞEBNEM TURHAN
Koronavirüs pandemisi Türkiye yatırım iklimini hayli değiştirdi. Bilhassa Merkez Bankası’nın genişleyici para siyasetleriyle düşen faizler mevduat yatırımcısını yeni yatırım araçlarına yöneltti. Ve bu yatırım araçlarının başında da Borsa İstanbul geldi. 2020 yılında yarım milyonu aşkın yeni yerli yatırımcı hisse piyasalarına katıldı. Yabancı yatırımcı ise Türkiye piyasasından çıkış yaptı. Bu durum pay senedi piyasasında yatırımcılara hizmet veren aracı kurumların çalışma üsluplarını da değiştirmeye başladı. Pandemi öncesinde çoğunlukla BIST30 yani büyük şirket paylarına yönelik raporlar yayımlayan aracı kurumlar artık ana pazar ve BIST30 harici şirketlerin de raporlarını yayımlamaya başladı. Fon Yöneticisi Işık Ökte, araştırma ünitelerinin artık yabancı kurumsal müşterilere hizmet vermediğine dikkat çekerek, “Piyasaya yeni gelen yarım milyon yatırımcının kıymetli bir kısmının aslında BIST100 dışı paylarda süreç yapmak ve halka arzlara katılmak isteğiyle geldiğini görmekteyiz. BISTTUM paylarının BIST100 dışında kalan endeksi ‘XTUMY’ ise dolar bazında yatırımcısına yüzde 136 kazandırdı. 6.5 ayda bu türlü bir yarar sağlayan yatırım aracı yok. Yayımlanan notlara dair uğraş artarak devam edecektir” dedi.
Eylülde borsada yerli yatırımcı sayısı 1 milyon 750 bini aşarken yerli yatırımcının tercihinin ise BIST100 dışı paylarda ağırlaştığı görülüyor. Yatırımcı sayısında yılbaşından bu yana yaşanan 556 bin kişilik artışın 460 bini BISTTUM paylarında oldu. Yeni yatırımcıların likiditesi düşük, araştırma kısımları tarafından kapsama alınmayan yahut daha az sayıda bedellendirilen, yüksek prim yapan pay senetlerine yöneldikleri görülmüş hem Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB) hem de Sermaye Piyasası Konseyi (SPK) yatırımcıya ve aracı kurumlara ikazlarda bulunmuştu. İşte artık aracı kurumlar yerli yatırımcının yöneldiği pay senetlerine el atmış görünüyor.
Artık yabancıya hizmet için çalışılmıyor
Fon Yöneticisi Ökte, şunları söyledi: “Yadsınamaz bir gerçek var ki; araştırma üniteleri artık yabancı kurumsal müşterilere hizmet etmek için çalışmıyor. BIST’te son yıllarda uzun vadeli yabancı ilgisinin daima düşmesi raporların yerli kurumsal müşteriler için yazılması ve pazarlanması manasına geldi. Hedef, BES ve pay yüklü fon yöneten portföy yöneticilerine hizmet ve yeni pay pazarlamak oldu. Daha üzerine rapor yazılmamış, halka arzları yeni gerçekleşmiş şirketlerin üst idarelerine ulaşmak kritik bir araştırma işlevi haline geldi. Sonuçta, kolay bir denklem bu: Garanti Bankası, Tüpraş, Ereğli raporu yazarak yeni müşteri ya da kurul geliri elde etmeniz güç. Bilinmeyeni masaya koymanız daha sıkıntı. Lakin ana pazar dışı, yıldız pazarda süreç gören ve aracı kurumların fazla radarında olmayan bir şirketin üst idaresiyle görüşüp not yazdığınız vakit portföy idare şirketlerinin sizi daha çok komite ödeyerek ödüllendirmesi kelam konusu olabilir.”
Yüzde 136 dolar bazlı getiri sağladı
Bir diğer neden daha olduğuna inandığını vurgulayan Ökte, “2020 yılında yarım milyona yakın yatırımcının yeni hesap açarak hisse senedi piyasasına girdiği ortamda, 23 Mart akşamı başlayan global pay rallisinde dayanılmaz bir performans yakalayan bir ‘küçük hisse’ endeksimiz var. MSCI Türkiye endeksi, 6.5 ayda yatırımcısına dolar bazında yüzde 2 kazandırırken, gelişen ülke endeks performansının ne yazık ki yüzde 48 gerisinde kaldı. Fakat, Bisttüm paylarının Bist100 dışında kalan endeksi ‘XTUMY’ ise dolar bazında yatırımcısına yüzde 136 kazandırdı. XTUMY içinde son halka arzlar sonrası 250 pay bulunmaktadır” dedi.
Ökte, yüzde 136 dolar bazlı getiriyi 6.5 ayda sağlayan öteki bir global endeks bulamadığına dikkat çekerek şöyle konuştu: “Perspektife koymak gerekirse, tıpkı devirde, altının yüzde 22, gümüşün yüzde 51, BIST100’ün yüzde 16 dolar bazlı getirisi oldu. XTUMY getirisi o kadar göz açıcı ki, piyasaya yeni gelen yarım milyon yatırımcının kıymetli bir kısmının aslında BIST100 dışı paylarda süreç yapmak ve halka arzlara katılmak isteğiyle geldiğini görmekteyiz. Araştırma üniteleri de, BIST100 dışı 250 pay üzerine rapor ve ziyaret notu yayımlayarak bu şirketlerden beğendiklerini göz önüne koymak için kritik bir uğraşa giriştiler. Bu uğraş artarak devam edecektir zira mevduat faizleri yüzde 13 bandına yükselse de, hala değerli bir olumlu gerçek getiriden kelam edemiyoruz ve BIST yeni yatırımcı bazında, her ay rekor yenileyerek devam edecek görüşümü koruyorum.”
Kredili süreç hacmi 4.3 milyar liraya fırladı
Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği bilgilerine nazaran bu yılın birinci altı ayında kredi kullanan hesap sayısı 16 bin 663 bireye kredi hacmi ise 4.3 milyar liraya ulaştı. Bu sayı 2019 yılının tamamında 2.8 milyar lira idi. Kredi kullanarak açılan hesapların sayısı da 11 bin 895 olarak 2019’un tamamında 2020 yılının birinci altı ayının çok altında bulunuyordu. Hem TSPB hem de Sermaye Piyasası Şurası (SPK) kredi kullanarak pay senedi piyasalarında süreç yapılmasına karşı yatırımcıya ikazda bulundular. Tıpkı vakitte aracı kurumların kullandırdıkları kredilerin faizleri de yükseltilmişti. Yatırım kuruluşlarının hisse piyasalarında süreç hacmi de 2020’nin birinci altı ayında 2019 yılının tamamını aşmayı başardı. Yeniden TSPB bilgilerine nazaran bu yılın birinci altı ayırda aracı kurumların süreç hacmi 4 trilyon 382 milyar lira, bankaların 292 milyar lira oldu. Toplam hacim işe 4 trilyon 674 milyar lira ile 2019’un tamamındaki 4 trilyon 260 milyar lirayı aştı. Aracı kurumların net karı da 2020’nin birinci altı ayında 1 milyar 833 milyon lira ile geçen yılın tamamındaki 1 milyar 728 milyon lirayı aştı.
Dünya