Başak Parıltı GÖKÇAM
Donald Trump’ın ikinci kere Amerika Birleşik Devletleri’ne (ABD) lider seçilmesi ile güç dönüşümü senaryoları yine yazılmaya başlandı. Daha birinci günden Avrupa Yenilenebilir Güç Fiyat Endeksinde yaşanan yüzde 9.5’luk düşüş, COP29 öncesi tedirginlik yarattı. İspanya merkezli yenilenebilir güç şirketi EDP Renoaveis’in paylarında yüzde 11 paha kaybı yaşanırken, dünyanın en büyük deniz üstü rüzgâr gücü şirketi olarak bilinen Orsted’in payları ise yüzde 12.8 geriledi.
Ağırlıklı olarak rüzgâr gücü hisselerinde yaşanan paha kaybı, akıllara ‘planlar aksayacak mı, yenilenebilirde yatırımlar duracak mı?’ sorularını getirdi. Trump’ın seçilmesinin yeşil yatırımlara olacak tesirini değerlendiren uzmanlar, “Trump yeşil dönüşümde etkisiz eleman” olacak sinyali verirken, petrol üretiminin artışıyla güçteki rekabet ortamının dönüşümde tesir sahibi olacağı ihtimalinin yeni problemlere neden olabileceği belirtildi.
“Fiyatlar düşebilir”
Trump’ın seçilmesinin yeşil yatırımlara olabilecek etkisini pahalandıran İş Yatırım Memleketler arası Piyasalar Uzmanı Şant Manukyan, “Yerel yönetimlerin ve eyaletlerin dönüşüme yönelik kendi destekleri var ve o tarafı çok bilakis çevirmesi mümkün değil. Kaliforniya, bu mevzuyu çok ciddiye alan bir eyalet. Orada yapabileceği çok fazla bir şey yok.
Federal dayanağı kesse de o eyaletin yapacaklarının önüne geçemez. Burada bence daha kıymetli olacak husus maliyet. Yani Trump’ın daha fazla petrol pompalama yaklaşımı. Şayet Petrol İhraç Eden Ülkeleri de (OPEC) yanına çekebilirse daha fazla üretimle birlikte, petrol fiyatlarında önemli bir düşüşe neden olabilir. Düşük petrol fiyatları da yeşil güç açısında problematik bir durum” değerlendirmesinde bulundu.
Enerjiler ortası rekabet
Trump’ın petrol fiyatını düşürmeyi hedeflediğini belirten Manukyan, “Burada iki güç ortası rekabet de kıymetli olacak. Maliyetlerin azaldığı bir ortamda çok fazla federal hükümetin dayanağını çekmesi sorun yaratmayacaktır. Lakin petrol fiyatlarının da düştüğü bir ortamda yeşil güce geçiş, özel sektörde de yavaşlayabilir. Ben Trump’ın etkisinin biraz daha burada tesirli olacağını zannediyorum” dedi.
Trump, Haziran 2017’de maliyetli olacağı gerekçesiyle ABD’nin Paris Anlaşması’ndan tek taraflı olarak çekileceğini duyurmuş, 4 Kasım 2019’da çekilme niyetini sunmuş ve 4 Kasım 2020 tarihinde de resmen çekilmişti. 5 Kasım 2024 tarihinde yapılan son seçimde Trump’ın tekrar kazanması, ABD’nin Paris Anlaşması’ndan tekrar çıkabileceği ihtimalini büyüttü. Seçim sonucunun tesirini kıymetlendiren Osmangazi Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Etem Karakaya, “Trump’ın yeşil yatırım ve karbonsuz iktisat konularına sıcak bakmadığını biliyoruz. Başka yandan Trump’ın ağzından düşürmediği ‘Drill baby drill’ yani ‘Bas petrolü bas’ gerçeği de önümüzdeki süreçte petrole olan yatırımların artacağının sinyalini veriyor. Dolayısıyla fosil yakıtlara yönelik güç paylarının ve güç yatırımlarının artacağını da düşünebiliriz” dedi.
Uzun vadede etkisiz eleman
Seçimin kısa vadede özellikle rüzgâr gücü paylarında paha kaybına neden olabileceğini ve bunun bir müddet devam edebileceğini belirten Prof. Dr. Etem Karakaya, “Bunun nedeni de aslında Trump’ın rüzgâr gücüne karşı negatif bakışından kaynaklanıyor. Rüzgârda düşen maliyetler artık durma noktasına geldi.
Bu durum Avrupa’daki rüzgâr yatırımlarının da azalmasına neden oldu. Trump’ın da kapitalist niyet yapısıyla hareket ettiğini düşündüğümüzde rüzgârdan kâr getirememe ihtimaliyle bu alana bilim dışı bir halla kötüleme yapıyor. Lakin uzun vadede yeşil dönüşüm artık piyasa sistemi bağlamında kaçınılmaz. Yeşil yatırımların artık önü alınmaz ve piyasa dinamikleri Trump’a müsaade etmez. Trump, yeşil dönüşümde etkisiz eleman” diye konuştu.
Tesla olumlu istikametli ayrışacak
Piyasa tarafında yeşil güç ve pak güç tariflerinin birbirinden ayrılması gerektiğine dikkat çeken Ak Yatırım Milletlerarası Araştırma Müdürü Uraz Çay, “Nükleer güç ikinci kısımda. Bu alanda 2025’de âlâ performans bekliyoruz. Cumhuriyetçi ajandanın bir kesimi da nükleer santrallere olumlu bakış içeriyor. Yapay zeka data merkezlerine güç sağlama konusu da nükleer güç ismine büyüme öyküsünü oluşturuyor. Küçük/Modüler nükleer güç santralleri inşa eden şirketlerin paylarında olumlu görüşümüze devam ediyoruz. Son olarak; Elon Musk’ın Tesla’sının da yeni periyotta yeşil güç paylarından müspet yönlü ayrışacağı bir yıla girdiğimizi düşünüyorum” dedi.
AB-Çin arası iş birliği olabilir
“Trump’ın siyasetlerinin ABD’nin lehine olmayacağını, Amerika’da önemli bir enflasyonist baskı yaratabileceğini, Amerika’daki maliyetleri yükselteceğini ve Amerika’nın büyümesini sekteye uğratacağına inanıyorum. Yani ABD, kendi ayağına kurşun sıkmış olabilir” diyen Prof. Dr. Etem Karakaya, “Dünyayı en çok kirleten Çin ancak şu an dönüşüme takviye oluyorlar ve dünyayı değiştiriyorlar. Bence Avrupa Birliği de bunun farkında. Dolayısıyla Avrupa Birliği-Çin arasında iş birliği de olabilir. Bu iş birliği Trump’ın mahzurlarını de engelleyebilir” diye ekledi.
Yaşananın bilakis dalga yaratma gücüne sahip
Trump’ın seçilmesinin yeşil yatırımlara olan tesirini pahalandıran İş Yatırım Memleketler arası Piyasalar Uzmanı Şant Manukyan, “Trump, Paris Anlaşması’ndan çekilmiş birisi olarak iklim konusunu daha farklı okuyor ve en azından yaşanan dalganın tersine bir dalga yaratma gücüne sahip. Ancak Trump’ın kısıtlama yapabileceği federal hükümetin, federal bütçe üzerinden gelen kaynakları unutmamak lazım.
Seçim öncesinde söylediği, “kullanılmamış olan kredileri iptal edeceğiz” tarzındaki adımlar elbette sorun yaratabilecek olan adımlar. Ancak örneğin elektrikli araçlar konusunda çok sempatik bakmıyor fakat hemen yanı başında Elon Musk’ın olduğunu görüyoruz. Hasebiyle Musk’ın pil teknolojisi üzerine, elektrikli araçlar üzerine geliştirdiklerinin önüne geçilecektir yahut o kesimin önüne geçilecektir diye bir argumanda bulunmak zor” dedi.
“S&P 500 endeksi aşağısında getiri oluşturabilir”
Seçim sonucunu kıymetlendiren Ak Yatırım Memleketler arası Araştırma Müdürü Uraz Çay , “Seçim sonucu 2025’te güç dönüşümü politikalarına global bazda risk faktörü oluşturuyor. 20 unsurluk cumhuriyetçi ajandanın 4’üncü unsuru açık bir biçimde ABD’nin petrol üretiminde 2025-2029 ortasında gaza basacağına işaret ediyor.
Bir taraftan fonlama maliyetlerinin artması (Tahvil faizlerinin yükselmesiyle), öteki yandan petrol fiyatlarında artacak arz nedenli oluşacak aşağı istikametli baskı ve son olarak kamu teşviklerindeki belirsizlik 2025 birinci yarısı için temel tarafta yeşil güç payları ismine olumlu tablo karşımıza çıkarmıyor. Bu nedenle S&P 500 endeksinin aşağısında getiri oluşturacaklarını düşünüyoruz” dedi.