YENER KARADENİZ / İSTANBUL
Son yıllarda pamukta ekim alanında daralma ve rekolte düşüşü sonucu artan ithalat, kur riskini de gündeme getirdi. Daha evvel yurtiçinde sanayiciye TL ile satılan pamuk, kurda yılbaşından bu yana görülen ani yükseliş nedeni ile dolar üzerinden satılmaya başlandı. İplik sanayicisi temsilcileri, kur riskini üstlenmek istemeyen ithalatçıların temmuz ayından bu yana pamuğu dolar ile sattıklarını ve bu biçimde tüm kur riskini kendilerinin üstlendiğini lisana getirdi. Geçen sene 818 bin 511 ton olan lif pamuk üretiminin bu yıl yüzde 40 oranında düşüşle 626 bin ton civarında olması bekleniyor. İthalatın ise bu yıl 1 milyon ton hududuna dayanacağı tabir ediliyor. Üretimde hedeflenen 1 milyon tonun ithalatta yakalanacağını belirten bölüm temsilcileri, bunun kıymet olarak karşılığının ise 2 milyar doları bulacağını lisana getiriyor.
“Tam kapasite çalışıyoruz”
‘Beyaz altın’ pamuğun tarafları, Türk iktisadının lokomotiflerinden dokuma ve konfeksiyon kesiminin muhtaçlığı olan 1.6 milyon ton pamuğun 2 milyar dolara yakınının bu yıl ithal edilmesi bekleniyor. Örme Sanayicileri Derneği (ÖDSAD) İdare Heyeti Lideri Fikri Kurt, dokuma kesiminin şu an ihracatta çok iyi bir grafik çizdiğini söyledi. Haziran ayından bu yana ihracatın daima arttığını lisana getiren Kurt, halihazırda üretim tesislerinin kış dönemi için bilhassa örme kümesi başta olmak üzere tam kapasite çalıştığını belirtti.
“Fırsatçılar türedi”
Fakat üretim tarafında ana hammadde olan pamuk ile ilgili külfetlerin yaşanmaya başladığını aktaran Kurt, şöyle konuştu: “sektörün ana hammaddesi pamuk ve iplik. Ne yazık ki ülkemizde pamuk yeteri kadar üretilmiyor. Türkiye’nin pamuk gereksiniminin yarısı ithal ediliyor. 1990’da 1 milyon pamuk üretimimiz varken daha sonraki yılarda küçüle küçüle 450 bin tonlara kadar düştü. Çiftçiye moral teşvikleri ile birlikte üretim tekrar 750 bin tonlara çıktı lakin muhtaçlık 1.6 milyon ton civarında.” Bu türlü durumlarda fırsatçıların türediğine dikkat çeken Kurt, “Kurlar artınca çabucak fiyatlara yansıyor. Fiyatlar da artınca öbür ülkelere yapacağımız ihracatın da kâfi derecede yapılamadığını gözlemliyoruz. Fırsatçılık rekor kırıyor. Birtakım ithalatçılar iplikleri, pamuğu dolar bazında satmaya başladı. Güya Türkiye’de değil, ABD’de yaşıyoruz. Bunu kınıyoruz. Biz Türkiye’de yaşıyoruz ve para ünitemiz TL’dir. Devletin bunların üzerine gitmesi lazım” halinde konuştu. Kurt’un verdiği bilgilere nazaran pamukta dönemsel olarak dolar üzerinden satışlar vakit zaman gerçekleşiyor lakin kısa mühlet sonra yine TL’ye dönülüyor.
“Temel neden TL’nin süratli bedel kaybı”
Yağmur Dokuma İdare Konseyi Lideri Yavuz Kaya da dünya piyasalarında pamuk fiyatlarının dolar üzerinden belirlendiğini ve temmuz ayından bu yana TL’nin dolar karşısında süratli paha kaybı nedeni ile de kur riskini üstlenmek istemeyen ithalatçıların pamuğu dolar ile satmaya başladığını söyledi. Buradaki temel nedenin TL’nin süratli kıymet kaybetmesi olduğuna dikkat çeken Kaya, “Viskon, polyester kümelerinde evvelden beri dolar ile fiyat verilirdi. Temmuzdan beri pamukta da birebir vaka yaşanmaya başladı. Bu büsbütün TL’deki gerçek kayıp ile ilgili” dedi.
Örme kümesi hızlandı dakuma yavaşladı
Öte yandan pandemi ile birlikte değişen tüketici alışkanlıkları üretim bantlarında da değişikliklere yol açtı. Yavuz Kaya, esnek ya da meskenden çalışma üzere değişikliklerin tüm dünyada gömlek giyimi yerine pantolon ve sweatshirt üzere daha rahat kıyafetlere olan talebi artırdığını söyledi. Bu durumun birkaç yıl daha devam edeceği kestiriminde bulunan Kaya, “Dokuma değil örme kümesi daha süratli gidiyor. Bilhassa kalın numara iplikler çok daha hızlı” dedi.
İthalatı 1 milyon ton sonuna dayandı
Türkiye’nin lif pamuk ithalatı 2018 yılında 766 bin 947ton oldu. 2019 yılında ithalat 950 bin 590 tona ulaştı. 2019 yılı Ocak-Temmuz periyodunda 566 bin ton olan pamuk ithalatı 2020 yılı Ocak-Temmuz periyodunda 632 bin ton olarak gerçekleşti. Artarak devam eden pamuk ithalatının yıl sonunda 1 milyon tona ulaşması bekleniyor. Ulusal Pamuk Kurulu datalarına nazaran, dönem olarak değerlendirildiğinde 2019-2020 döneminin 11 ayında geçen yılın birebir periyoduna nazaran ithalatta yüzde 39.03 artış kaydedildi.
Pamuk çekirdeğinde yüzde 100 fiyat arttı, üretici sevindi
Üreticisinin artan girdi maliyetlerine karşı kilogramda 4 TL’lik piyasa fiyatıyla hayal kırıklığı yaşadığı çekirdekli pamukta, sürpriz çekirdekten geldi. Margarin başta olmak üzere besin sanayiinde geniş kullanım alanına sahip pamuk yağının (çiğit) hammaddesi çekirdekte kg fiyatı yüzde 100 artış gösterdi. 1 TL olan pamuk çekirdeği, 2 TL oldu. Çekirdekteki fiyat artışı pamuk fiyatına da yansıdı ve fiyat 5 TL’ye yükseldi. İzmir Ticaret Borsası’nda da yeni dönem lif pamuk fiyatı 12 TL’yi buldu. Tariş Pamuk Birliği Genel Müdürü Güngör Şentürk, üreticinin hasat için tarlaya girdiği şu günlerde çekirdek fiyatındaki artışın olumlu olduğunu söyledi. Çekirdekli pamuğun kg fiyatının 5 TL olduğunu, önümüzdeki günlerde primin açıklanması ile 6 TL’lik fiyatın gündeme geleceğini kaydeden Şentürk, “Sahada müşahedelerimiz devam ediyor. Geçtiğimiz günlerde yaşanan yağış, pamuk ekili alanlarda tesirli olmadı. Hasebiyle kalitede zahmet yok. Lakin, randımanda geçtiğimiz yıllara nazaran yüzde 5 civarında bir düşüş tespit ettik” dedi. Şentürk ayrıyeten Aydın kombinası ile Tariş’in piyasanın kıymetli pamukyağı tedarikçilerinden olduğunu hatırlatarak çekirdek alımına önümüzdeki günlerde başlayacaklarını duyurdu. Hasadın başlamasına paralel olarak çırçır işletmelerinde de hareketlilik yaşandığını söyleyen İzmir Ticaret Borsası İdare Konseyi Üyesi Erdem İyiuyarlar da “Ayçiçek, soya fiyatları artıyor. Pamukyağı hammaddesi çekirdek fiyatları da son günlerde zamlandı. 1 TL olan fiyat 2 TL oldu. Borsa’da 11-11.5 TL olan pamuk fiyatı 12 TL’ye yükseldi. Sonuçta müstahsil kazandı. Fiyatların biraz daha yükselmesini bekliyorum” diye konuştu.
Türkiye pamukyağı üretimi 150 bin ton
Dünya üretimini yaklaşık 5 milyon tonu bulduğu pamukyağında Türkiye üretimi 150 bin ton olarak kestirim ediliyor. Ülke yağ muhtaçlığının yüzde 20’sinin karşılandığı pamukyağı rafine edilerek bitkisel yağ çeşidi olarak yemeklerde kullanılabiliyor.
NİHAT DELİBAŞI / İZMİR
Dünya