Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası (MESS) İdare Şurası Lideri Özgür Burak Akkol, “Gündem Özel” sohbetimizde sorularımızı yanıtlarken, COVID-19 sürecinde şirketlerin yüzde 85’inin dijitalleşme, yüzde 67’sinin de otomasyon ve yapay zeka çalışmalarını hızlandırdığını belirterek, “Ülkemizdeki işletmelerin dijital dönüşüm oranı yüzde 60’lar düzeyinde. Endüstrinin ve çalışma hayatının dijital dönüşümü tercih değil, mecburilik haline geldi. Geleceğin inşası için endüstride dijitalleşmeyi başarmamız gerekiyor” dedi. MESS Lideri Özgür Burak Akkol’a sorularımız ve karşılıkları şöyle:
Uzaktan çalışma motive ediyor
• COVID-19 süreci dijitalleşmeyi hızlandırdı. Birtakım dal, kurum ve şirketlerde 3-5 yıllık dijital dönüşüm birkaç ayda gerçekleşti. Siz hızlanan dijital dönüşümü nasıl değerlendiriyorsunuz? Ayrıyeten bu devirde uzaktan çalışma modeli de hayatımıza iyiden iyiye yerleşti. MESS olarak uzaktan çalışma uygulamasına nasıl bakıyorsunuz?
Salgın sürecinde şirketlerin yüzde 85’i dijitalleşme, yüzde 67’si otomasyon ve yapay zeka çalışmalarını hızlandırdı. Ülkemizdeki işletmelerin dijital dönüşüm oranı yüzde 60’lar düzeyinde. Benzeri ekonomilere nazaran gelişme alanımız bulunuyor. Endüstrinin ve çalışma hayatının dijital dönüşümü tercih değil; mecburilik haline geldi. Geleceğin inşası için endüstride dijitalleşmeyi başarmamız gerekiyor.
Salgın, bize sabit bir yerden bağımsız çalışmanın mümkün olduğunu öğretti. 2000’den sonra doğanların uzaktan çalışma isteği yüzde 80’in üzerinde. Çalışanların yüzde 40’ı uzaktan çalışmanın üretkenliği olumlu istikamette etkilediğini düşünüyor. Ekosistemimizde yaptığımız bir araştırmaya nazaran arkadaşlarımızın yüzde 59’u uzaktan çalışma ile daha iyi konsantre oluyor. Motivasyon ve gücünün arttığını belirtenlerin oranı yüzde 57. Birebir oranda şahsî gelişime vakit ayırmayı daha iyi yapabildiğini söyleyenler bulunuyor. Arkadaşlarımızın yüzde 95’i, 2 gün ve üzeri uzaktan çalışabileceğini belirtiyor.
Endüstride otomasyon yüzde 60
• Dijital dönüşüm ve çığır açan teknolojiler, üretimin geleceğini nasıl şekillendiriyor? Robotlar ve yapay zeka, fabrikalardaki üretimde tesirini nasıl gösteriyor?
Salgın ile hızlanan ve geri dönüşü olmayan dijital dönüşüm ve çığır açan yapay zeka, objelerin interneti üzere teknolojiler ile üretim de dönüşüyor. Üretimin geleceği bu dinamikler ile daha evvel görülmemiş bir sürat ile şekilleniyor. Robot teknolojiler, yapay zeka, makine öğrenmesi ve büyük bilgi, iş hayatımızın bir kesimi haline geldi. 2025 yılında yaklaşık 75 milyar aygıtın birbiriyle irtibat halinde olacağı iddia ediliyor. (İnsan nüfusunun yaklaşık 10 katı kadar) Dijital dönüşüm, dünyada tüm süratiyle başlamışken buna entegre olabilmek, suratına ayak uydurabilmek bizlerin sorumluluğundadır. Ülkemizde, sanayi dalındaki otomasyon potansiyeli yüzde 65 ile öteki kesimler ortasında birinci sırada bulunuyor. Gayemiz yalnızca başarılı bir formda entegrasyonu sağlamak değil; birebir vakitte değişime liderlik edebilmektir.
MEXT’E ağır ilgi var
• MESS’in “model fabrika” planıyla yola çıkıp çıtayı çok daha yukarılarataşıdığı MEXT, üyelerinize neler sağlıyor? MEXT’i kurarken hedeflediğiniz seyahatin neresindesiniz?
Dijital dönüşümü, en iyi sonuçları elde edebileceğimiz halde yönetmeye kararlıyız. Bu gayeyle dünyanın en büyük, en gelişmiş, en kapsamlı dijital dönüşüm ve yetkinlik gelişim merkezi olan teknoloji merkezimiz MEXT’i ülkemize kazandırdık. MEXT’te şirketlerimiz için dört temel hizmet sunuyoruz:
Dijital fabrikamızda dünyanın en ileri üretim teknolojilerini şirketlerimizle buluşturuyoruz.
Şirketlerimize dijital olgunluk kıymetlendirme hizmeti veriyoruz.
Dijital dönüşüm için ülkemizin en kapsamlı eğitim programını yürütüyoruz.
Dünyanın en ileri bilgi düzeyini sunduğumuz işbirliklerimiz bulunuyor.
Salgına karşın, açılıştan bu yana MEXT ziyaretleri ağır biçimde devam ediyor. Salgın nedeniyle sanal ortamda da devam eden cinslere gösterilen talebe yetişmekte zorlanıyoruz. Dijital fabrikamız, dünyada gibisi olmayan Türkiye’nin uçtan uca 5G takviyeli birinci üretim tesisi. Dijital fabrikamız, talep iddiasından tedarik zincirine, üretim sistemlerinden kalite idaresine kadar uçtan uca entegre. Bu özelliği ile Türkiye’de gibisi bulunmuyor. Teknolojinin nasıl kullanıldığını gösteren 100’den fazla üretim ve uygulama senaryosu bulunuyor.
Merkezimiz, Dijital Olgunluk Kıymetlendirme hizmeti ile dünyadaki en kapsamlı endüstride dijital dönüşüm çalışmasını yönlendiriyor. Bu alanda dünyanın en iyi iki kurumu ile birlikte çalışıyoruz. 4. Sanayi Devrimi’nin en ileri bilgi merkezlerinden biri olan Alman Fraunhofer Enstitüsü ve dijital dönüşümde son yıllarda büyük atılım gösteren Singapur merkezli Smart Industry Readiness Index (SIRI) ile çalışıyoruz. Fraunhofer ve SIRI çalışmaları kapsamında toplam 30 adet olgunluk değerlendirmesi tamamlandı.
Üretimin, istihdamın vazgeçilmezliği hatırlandı
• COVID-19 süreci dünyada bir yılı geride bıraktı. MESS penceresinden bakılınca salgın, iş dünyasında, çalışma hayatında kalıcı tesirler bırakacak mı? Ayrıyeten, salgınla uğraştan ne üzere dersler çıkarıldı?
Çalışma hayatı ve iş dünyası, salgınla uğraş sürecinden dersler çıkardı: Üretimin, istihdamın kıymeti ve vazgeçilmezliği hatırlandı.
MESS olarak bu süreçte üretimin, tedarik zincirinin, istihdamın devamlılığı için süratli aksiyon aldık.
Aşı çalışmalarının giderek yaygınlaşmasıyla salgın sonrasıyla ilgili öngörüler yapılmaya başlandı. Kalıcı değişimleri tanımlamaya çalışıyoruz.
Salgın, her şeyin bir anda nasıl değişebileceğini gösterdi: Öğrenciler için yüz yüze devam ettikleri eğitimin formatı değişti. Havayolu pazarı yaklaşık yüzde 70 daraldı.
Eğitimler, toplantılar ve birçok iş dijital platformlara kaydı. Aralık 2019’da Zoom’da 10 milyon kişi toplantı yaparken bu sayı 300 milyona çıktı. Beklenen gelişmeler salgınla iddia edildiğinden daha süratli geldi.
Her kriz yeni doğuşun ve atılımın müjdecisi
Projeksiyon ve amaçlarla çalışırken artık muhtemel senaryolar ile çalışmaya başladık.
IMF global belirsizlik endeksi SARS salgını devrinin üç katına çıktı.
Ebola süreci ise 20 katına yükselerek tarihin en yüksek düzeyine ulaştı.
Her kriz, yeni bir doğuşun, atılımın müjdecisidir. Tarihte kriz periyotlarındaki zorlukların kısa müddette ortak gayret ve ortak akıl ile aşıldığını gördük.
Evvelkinden daha iyi bir durumun sağlanacağını biliyoruz. Salgın, tüm dünyaya şu gerçekleri net bir formda hatırlattı:
İmalat sanayi, global ekonomin en gerçek ve kıymetli gücü durumunda.
Üretim, istihdam ve tedarik zincirinin sürdürülebilir ve güçlü olması gerekiyor.
Bunların sağlanamadığı salgın periyodunda; ihracat yapanların uzak ülkelere mal göndermek için gemi ve konteyner bulamadığını gördük.
Yeniden salgın sırasında iddiaların ve üretimin şaşması nedeniyle global otomotiv sanayisi çip bulamadığı için 60 milyar dolara yakın gelir kaybıyla karşı karşıya.
İş sıhhati ve güvenliğinin yine tasarlamasına muhtaçlık duyuluyor.
Türkiye’de süreç muvaffakiyetle yönetildi
• Türkiye’nin salgınla gayretini nasıl değerlendiriyorsunuz? Türkiye, salgınla uğraşta dünyadan nasıl ayrıştı?
Türkiye, insan sıhhatini koruyan önlemleri aldı, iş hayatını büsbütün kapatmadan salgın sürecini muvaffakiyetle yönetti. Tarım ve imalat endüstrisinde üretim ve tedarik zinciri meselesiz çalıştı. Türkiye, 2020’de yüzde 1.8 büyümeyle G-20’de ikinci, OECD’de tek iktisat oldu. IMF, Türkiye 2021 büyüme beklentisi yüzde 6 seviyesinde.
Sanayi üretiminde insanların hissesi 2022’de yüzde 58’e inecek
• Dijital dönüşüm çalışma hayatını nasıl etkiliyor, etkileyecek? Kimi mesleklerin ortadan kalkacağından kelam ediliyor. Üretimde “metal yaka”nın öne çıkış temposu nasıl?
Dijital teknolojilerle gelişen otomasyon, çalışanları direkt ilgilendiriyor. 2018’de bir işin yapılmasında gösterilen eforun yüzde 71’i insanlardan, yüzde 29’u makinalardan geliyordu. 2022’de, insanların hissesinin yüzde 58’e inmesi, makinelerin hissesinin ise yüzde 42’ye çıkması bekleniyor. (WEF Future of Jobs) İnsan ve otomasyonun bir ortada kıymet katması için dönüşüme gereksinimimiz var. Dijitalleşmenin insan marifetleriyle harmanlanması gerekiyor. Dijitalleşme ve otomasyon ile birtakım işler kaybolacak, azalacak. Öte yandan yepisyeni işler ortaya çıkacak. Dijital etik yetkilisi, endüstriyel büyük data bilimcisi, robot uzmanı, dijital mentörlük üzere. 2030 yılına gelindiğinde imalat endüstride en çok aranan profiller; robotik mühendisler, big veri uzmanları, yapay zeka programcıları, IOT uzmanları, çok kanallı yazılımcılar ve siber güvenlik uzmanları olacaklar. Rotasyonlu çalışma, fatura bazlı çalışma, ortaklaşa çalışma, davet üzerine çalışma üzere yeni çalışma sistemleri ortaya çıkıyor. Çalışma hayatında birinci defa 4-5 farklı kuşak birebir anda bulunuyor. Çok kuşaklı bir işgücü (Baby Boomers, Gen X, Millennials, ve Gen Z’nin bir ortada çalıştığı) verimliliği artırıyor. İnsan zekasına yapay zeka ekleniyor. Yapay zeka temelli sistemler ile daha süratli icra, operasyonel kabiliyet, doğruluk yeteneğine ulaşılıyor. Salgın öncesinde işletmelerin yüzde 65’i mevcut maharetlerin değişmesi gerektiğini düşünüyordu. Artık bu oran yüzde 94 düzeyine çıktı. Önümüzdeki 10 yılda 1 milyar insan işgücü piyasasına katılacak. Bireyler ve toplumlar olarak rolümüzü değiştirmek (up-skilling), yeni meslekler edinmek için yetkinlikler kazanmak (re-skilling) zorundayız. Türkiye iş gücünün yüzde 23’ü, Japonya’nın yüzde 27’si, Çin’in yüzde 20’si bir çeşit up-skilling ve re-skilling yapmak zorunda. Üretim süreçlerinde 2030 yılına kadar yüzde 20-25 otomasyon düzeyine ulaşırsak 7.6 milyon işin ortadan kalkacağı belirtiliyor. Öte yandan, 8.9 milyon yeni işin de yaratılacağı belirtiliyor. Dijitalleşme ayrıyeten, daha evvel olmayan 1.8 milyon işi beraberinde getirecek. (McKinsey FoW Türkiye raporu)
Dijital dönüşüm için seferberlik gerekiyor
• Kurumların yapısı ve işleyişi dijital dönüşüm ile nasıl değişim gösterecek? MESS’in “yeni kuşak sendikacılık” anlayışı bu değişimin gereği mi?
Değişen çalışma ortamı ve yeni jenerasyon çalışma biçimleri için bu ortamlarda çalışacak işgücünü yönetecek yeni kuşak tertipler gerekiyor. Çevik idare anlayışı ile tertipler değişik bir yere evriliyor. Çeviklik hiyerarşinin, en büyük organizasyonel buluş olduğunu düşünüyorum. Hiyerarşiden çok kendi kendini yöneten, kendine yeten kadrolar oluşturuluyor. Yönetici-çalışan münasebeti yerini takım içi şeffaf geri bildirime bırakıyor.
Fortune 100 şirketlerinin yüzde 80’inden fazlası çevik çalışma modeline geçmeye başladı. 2025 yılında dünya genelinde çalışan kesitin yüzde 75’inin Z ve milenyum nesillerinden oluşması bekleniyor.
Üyelerimizin geniş temsili, açık bağlantı, yenilikçi projeler ve faal liderlik anlayışlarını benimseyerek faaliyetlerimizi yürütüyoruz. Rapor ve tavsiye veren değil icraat ve proje üreten bir sendikacılık vizyonu ile ilerliyoruz. Endüstrinin dijital dönüşümünü öncelik haline getiren MESS, bu amaca ulaşmak için global işbirlikleri ile birçok projeyi hayata geçirdi. Bu işbirlikleri ülke iktisadına de katkı sağlıyor. Dijitalleşme ve otomasyon süreçlerinden, Türkiye’nin çıkarlı çıkabilmesi için bütün kısımların seferberliği gerekiyor. Zira dijital dönüşümü tek başımıza başaramayız.
Üyelerimize takviye için tek seferde 400 milyon TL verdik
• MESS, çatısı altındatoplanan üye şirketlerin büyüklükleri açısından iktisatta değerli bir role sahip. MESS, COVID-19 sürecinde neler yaptı? Bu devirde üye işyerlerinize hangi katkıları verebildiniz?
Her şeyi yavaşlatan salgın, MESS’i hızlandırdı. Üyelerimiz, Türkiye iktisadına her yıl 60 milyar dolarlık katkı sağlıyor. İhracatın yüzde 40’ını gerçekleştiriyor. 250 üyemizde 200 bin kişi direkt istihdam ediliyor. Dolaylı istihdama katkımız yaklaşık 1 milyon.
Üretimin bel kemiği pozisyonundaki üyelerimiz için salgının tesirlerine karşı çabucak harekete geçtik. Kamuyu hariç tutarsak, ülkemizdeki en kapsamlı dayanak paketini sağladık. Üyelerimize toplam 400 milyon TL’lik takviye ödemesini tek seferde verdik. Fiyatsız olarak 3 milyon maske, 30 ton dezenfektan dağıttık. Tekrar salgın dönemimde, üye işyerlerimizin kesintisiz ve uygun fiyata yüksek kalitede maske tedarik edebilmeleri için, maske üretimine başladık.
İkinci önceliğimiz, üretimin ve tedarik zincirinin devamlılığı oldu. Pilot evresindeki Ortak Satın Alma platformumuzu, salgın sırasında devreye aldık. Maske, dezenfektan üzere kritik materyalleri avantajlı fiyatlarla üyelerimizin temin etmesini sağladık. Bu kapsamda 10 milyon TL’nin üstünde sipariş hacmine ulaşıldı. Platform aracılığıyla 6 milyon maske, 175 bin eldiven, 12 ton dezenfektan tedarik ettik. Çalışma arkadaşlarımızın sıhhatini korumak için bir toplumsal ara tahlili olan “MESS Safe” eserimizi geliştirdik. 33 bin çalışma arkadaşımız kullanıyor. Tüm üyelerimizin fiyatsız olarak yararlanabileceği, yeni olağana ahenk programını devreye aldık. Uzman takımlar tarafından gerçekleştirilen kontroller ve hazırlanan raporlar ile üyelerimiz salgınla uğraş açısından işyerlerinin gelişime açık alanlarını tespit edebiliyor.
Toplumsal medyayı iş hedefli kullanmada 13’üncüyüz
• Patron sendikası penceresinden Türkiye’nin insan kaynağı potansiyeli nasıl görünüyor? Sizce ülkemiz “genç nüfus” manasında insan kaynağı avantajını sürdürüyor mu?
Ülkemizin 82 milyon olan nüfusunun yaklaşık 62 milyonu çalışma çağında. 15-24 yaş kümesindeki genç nüfusu ise yaklaşık 13 milyon. Bu sayı dünyadaki 143 ülkenin nüfusundan daha fazla. İstihdamdaki eğitim profili süratle artıyor. Son 10 yılda lisans ve üstü mezunu çalışan sayımız yüzde 7.5 arttı. Muazzam bir genç nüfusumuz var. Öğrenmeye açık, esnek kültürümüz, çalışkan vatandaşımız var. Hamasetli ve vizyoner bir geçmişe sahibiz. Toplumsal medyayı iş maksatlı kullanma konusunda dünyada 13’üncüyüz.
2030 yılına kadar kabaca 8 milyonluk bir işgücünün marifetlerinin dönüşmesi gerekecek. Bu sayı, mevcut işgücünün neredeyse çeyreği. Bulgaristan’ın nüfusundan daha fazla. OECD raporlarına nazaran, Türkiye’de çalışmayan, eğitim ve tahsil görmeyen 20-24 yaş aralığındaki genç nüfusun oranı (NEET) yüzde 30 düzeylerinde. Bu oranın Almanya düzeyi olan yüzde 9’a indirilebilmesi durumunda, ülke ekonomimize yaklaşık 60 milyar dolar ek ekonomik katkı sağlayabiliriz.
6 bin 500 gencimize kodlama eğitimi verdik
• MESS, kesimindeki insan kaynağını geleceğin çalışma şartlarına hazırlamak için inisiyatifalıyor mu? İnisiyatif alıyorsa neler yapıyor?
Çalışma arkadaşlarımız, onların aileleri ve gelecek kuşaklar, bizim birinci önceliklerimiz ortasında yer alıyor. Onlara kıymet katacak faaliyetler yürütüyoruz. Üye iş-yerlerimizdeki çalışanların çocukları için başlattığımız “Kodlama Eğitimlerimizden 6 bin 500’den fazla gencimiz yararlandı. Üye işyerlerimizdeki çalışanların çocukları için eğitim bursu veriyoruz. Burs programımız alanında Türkiye’nin en büyüğü. Başladığı günden bugüne 25 bin bursiyer ödemesi ile 45 milyon TL’lik burs verdik. Ayrıyeten MEXT’te, Türkiye’deki en kapsamlı Dijital Dönüşüm Eğitim Programları’nı sunuyoruz. 5 yılda 250 bin bireye, toplamda 2 milyon saatten fazla eğitim vereceğiz. Eğitimler için Türkiye’den Koç, Boğaziçi, İTÜ, yurt dışından Harvard, MIT üzere uzman eğitim kurumları ile iş birliği yapıyoruz.
Endüstride “sürekli dönüşüm”ün öncüsüyüz
• Ülkemizde Sanayi 4.0’ı yakalamayı konuşurken Avrupa 5.0 stratejisini açıkladı. Bu stratejiyi nasıl yorumluyorsunuz?
4. Sanayi İhtilali’nin 10’uncu yılında, Avrupa Birliği Sanayi 5.0 stratejisini açıkladı. Bu strateji ile dijital dönüşüme, sürdürülebilirlik ve insan merkezli olmak ekleniyor. Şirketler çevreyi kirleten plastik üzere gereçlerin kullanımını sınırlamak, karbon ayak izini 2050 yılında sıfırlamak için uzun periyotlu iş planları hazırlıyor. MESS, ülkemizin sanayi birikimini yalnızca Sanayi 4.0’a taşımakla sonlu kalmıyor. Endüstride daima dönüşümün daimi öncüsüyüz. MEXT’te uygulanan metotlarla, su tasarrufu sağlıyoruz, üretim hurdalarını tekrar kullanıyoruz, sıfır plastik siyasetine takviye veriyoruz. Her ziyaretçi ismine ağaç dikiyoruz, sürdürülebilir su projelerini destekliyoruz, Üyelerimize “Yeşil Mutabakat” için çalışma fırsatları sunuyoruz. Üyelerimizin bu mevzuda attığı adımlardan örnekler vermek isterim.
Ford Otosan, AB kamyon üreticileriyle birlikte 2040 yılından itibaren fosil yakıtlı araçlar satmayacağına ait muahede imzaladı. Bosch, güç verimliliği yüksek makineler ve sistemler geliştirerek güç tüketimini ve hasebiyle da CO2 emisyonlarını azaltmak için çalışıyor.
Arçelik “Türkiye’de güç verimli buzdolapları karbon finansmanı projesi” kapsamında 2013-2018 yılları ortasında 305 bin 407 ton CO2 emisyon azaltım hakkı elde etti. Anadolu Isuzu kimyasal eser kullanımlarında ve su tüketiminde iyileştirmeler yapıyor. Güç tüketimini ve sera gazı emisyonlarını azaltmaya odaklanıyor.
Dijital dönüşümde ‘merkez ülke’ oluruz
• MESS, Dünya Ekonomik Forumu (WEF) ile işbirliğine gitti. Bu işbirliği, üyelerinize ne sağlayacak?
2019 yılında WEF platform üyeliğine kabul edilen dünyanın birinci patron sendikası olduk. Üyelerimiz bu işbirliği ile endüstride dijital dönüşüm için dünyanın en geniş ve nitelikli ekosisteminden faydalanabiliyor. Ocak 2020’de ise, Dünya Ekonomik Forumu Dördüncü Sanayi İhtilali Merkezleri Ağı’na katıldık. Bu işbirliği endüstrinin dijital dönüşümünde Türkiye’yi merkez ülke yapacak. Artık Dördüncü Sanayi İhtilali’nin fikir başkanları ortasında yer alıyoruz. Merkezde üyelerimiz, ülkemizin tüm şirketleri, kamu idaresi ve tıpkı vakitte memleketler arası şirketler için bedel üretiyoruz. Merkezimizde, endüstride dijital dönüşümün yol haritalarını hazırlayacak projeleri hayata geçirmeye başladık. Dünya Ekonomik Forumu’nun 7-8 Nisan 2021’de düzenleyeceği Küresel Technology Governance Summit etkinliğinde Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımız ile birlikte ülkemizi temsil edeceğiz. Tepede “Ulusal Yapay Zeka Stratejisi” bahisli bir panel düzenleyeceğiz.
Dünya