Hüseyin GÖKÇE
İşten çıkarma yasağının uzamasıyla çalışma hayatında yeni belirsizlik periyoduna girildi. Kısa Çalışma Ödeneği (KÇÖ) kapsamında verilen takviyenin mühletinin uzamaması halinde olağana dönen işletmeler yalnızca ‘prim’ dayanağı alabilecek. Kısıtlamalar sebebiyle güç durumda olan işletmelerin, tam vakitli çalışma sistemine geçmesiyle birlikte istihdam fazlasının oluşacağı, bu durumun işten çıkarma yasak olduğu için çalışanların istifaya zorlanacağı ikazları yapılıyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kısa çalışma takviyesinin son kere uzatıldığını açıklamasının akabinde, işten çıkarma yasağının mühletinin uzatılması, çalışma hayatında yeni bir belirsizliğin önünü açtı. Kısa çalışma dayanağı uzamaz ve işten çıkarma yasağı devam ederse, bilhassa bu takviyelerden yararlanan işletmelerin önemli kahra girebileceği kaydediliyor. Daha evvel çıkarılan torba yasa düzenlemesiyle hem fesih yasağı hem de kısa çalışma dayanaklarının 30 Haziran 2021’e kadar uzatma konusunda Cumhurbaşkanı’na yetki verilmişti.
Düzenlemeyi DÜNYA’ya pahalandıran Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Elemanı Okan Güray Bülbül, kısa çalışmada yeni bir uzatımın yazgısını, salgının seyrinin belirleyeceğini söyledi. “Ancak şu kesin ki, 17 Mayıs 2021 tarihine kadar fesih yasağı ve nakdi fiyat takviyesi devam edecek” dedi.
“Salgın uzayınca yasak baskı aracı haline geldi”
Fesih yasağının salgının birinci periyodunda istihdamın korunması ismine çok kıymetli bir rol üstlendiğine dikkat çeken Bülbül, lakin salgının müddetinin uzaması ile birlikte işyerlerinde baskı aracı haline geldiğini bildirdi. Bununla birlikte, fesih yasağına karşın birtakım kesimlerde kaçınılmaz olarak işten çıkarmaların da yaşanabildiğine değinen Bülbül, “Bu nedenlerle fesih yasağının uzaması bu sıkıntıların da devamına neden olabilecektir” diye konuştu.
“Fesih kaçınılmaz hale gelebilir”
Fesih yasağının uzatılmasının, kısa çalışmanın uzayıp uzamayacağı konusunda da değerli bir gösterge olduğuna dikkat çeken Bülbül, “Kısa çalışmanın 1 Nisan 2021 prestijiyle sona ereceği tabir edilmişti. Bu hususta yeni gelişme olmazsa 1 Nisan 2021 prestijiyle kısa çalışmanın sona ermesi ile birlikte, birtakım işyerlerinde 1 Nisan 2020’den bu yana yani bir yıldır kısa çalışmada olan çalışanların işyerlerine tam mühletle çalışmak üzere dönmesi kelam konusu olacaktır” dedi.
Bülbül, kısa çalışmadan çıkanların, işyerlerine dönmesiyle birlikte işgücü fazlası oluşması durumunda salgın nedeniyle yaşanan iş kayıplarının sürdüğü dallarda kısa çalışmanın sona ermesinin, fesihleri kaçınılmaz hale getirebileceğini belirtti.
Kısa çalışmanın sona ermesi nedeniyle fesih yapılamayacağı için bu bireyler patron tarafından nakdi fiyat takviyesine gönderileceğini söz eden Okan Güray Bülbül, “Bu kapsamda patronların nisan ayında fesih yasağının sürüyor olması nedeniyle işten çıkartamayacakları personelleri istifaya zorlamaları kelam konusu olabilir. Bu durumda işyerlerinde huzursuzluk ve uyuşmazlıklar yaşanabilir” diye konuştu.
“Mart sonuna kadar projeksiyon hazırlanmalı”
Bu üzere durumların önlenmesi emeliyle mart ayı sonuna kadar bir projeksiyon hazırlanıp kısa çalışmanın devam ettiği işyerleri ile temas sağlanmasını öneren Bülbül, şu tekliflerde bulundu: “Yaşanabilecek fesihlerin boyutları varsayım edilerek kısa çalışmanın uzatılıp uzatılmayacağına karar verilebilir. Fesihlerin farklı siyaset teklifleri ile telafi edilebilir boyutta olduğu öngörülürse kısa çalışma uzatılmayabilir. Lakin fesihlerin çok geniş kapsamlı olacağına dair projeksiyonların oluşması halinde kısa çalışmanın uzatılması gündeme gelecektir.”
Nakdi takviyeler
Nakdi fiyat takviyesi günlük 47,70 TL, olağanlaşma dayanağı günlük 44,72 TL
Kısa çalışma ödeneği nisandan itibaren 1.580 TL Sigortalı, kısa çalışmadan çıkıp nakdi fiyat dayanağına gönderilirse 1.431 TL almaya başlayacak.
“Oran tespiti yapılacak”
Ege Bölgesi Sanayi Odası İdare Konseyi Lideri Nadir Yorgancılar, hükümetin fiyatsız müsaadeye çıkarılacakların oranını tespit etmek hedefiyle kısa çalışma dayanağını uzatmadığını düşündüklerini belirterek şunları söyledi: “Kısa çalışma ödeneği uzatılmıyor ancak işten çıkarma yasağı iki ay daha sürecek. Burada hükümet fiyatsız müsaadeye çıkarılacak çalışanların oranına görmek istiyor. Hükümetin 1-2 ay içinde bu sayıda artış var mı yok mu görüp inceleyecek. Ona nazaran işten çıkarma yasağının kaldırılacağını bekliyoruz. Hükümet şu an için bunun erken olduğunu düşünüyor.”
TESK: Sene sonuna kadar uzatılmalı
Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) Genel Lideri Bendevi Palandöken, nakdi fiyat dayanağının ve işten çıkarma yasağının yıl sonuna kadar uzatılması talebinde bulundu. Palandöken, yazılı açıklamasında, “Esnafımız şimdi birtakım vilayetlerde kimi kesimler olarak yavaş yavaş açılmaya başladı. Esnafımızın çıkarı tam manasıyla eski düzeyine gelmedi, toparlanması en az 2-3 yıl sürecektir. Münasebetiyle bu dayanakların yılsonuna kadar uzatılması, esnafımızın ‘2 ay sonra ne yapacağız’ diye kara kara düşünmesinin önüne geçer” dedi.
BMD: Haziran sonuna kadar uzatılmalı
Bu ay sonu bitecek olan Kısa Çalışma Ödeneği’nin (KÇÖ) perakende dalını endişelendirdiğini söyleyen Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Lideri Sinan Öncel, “Sektör ve bilhassa markalarımız ismine Sayın Cumhurbaşkanımızdan KÇÖ’nün Haziran ayı sonuna kadar uzatılması konusunu bir sefer daha değerlendirmesini rica ediyoruz. Aksi takdirde önümüzdeki aydan itibaren mevcut istihdamı muhafaza konusunda çok büyük zorluklarla karşılaşabiliriz” dedi. BMD üyesi 166 üyeye ilişkin 420 marka ile yapılan anket çalışmasının sonuçlarını da paylaşan Öncel, 2020’de BMD üyelerinin yüklü olarak AVM’lerde mağaza kapattıklarını, caddelerde ise büyük ölçüde çok büyük değişikliğe gitmediğini söyledi. Anket sonuçlarına nazaran, markaların yüzde 57’si 2020’de AVM’lerdeki mağaza sayısını azaltırken, kelam konusu oran cadde mağazalarında ise yüzde 30’da kaldı. Sinan Öncel, markalar için mağaza kiralama şartlarının ve AVM’lerdeki ortak alan masrafların salgın sürecinde bir numaralı öncelik haline geldiğini belirterek, bu kapsamda markaların da verimliliğe daha fazla odaklandığını söyledi.
Kira ve ortak sarfiyatta mevzuat düzenlemesi gerekiyor
Öncel, “Üyelerimizin yüzde 22’sinin AVM, yüzde 54’ünün cadde mağazalarının sayısında değişim olmadı. Salgın devrinin bütün olumsuz şartlarına karşın yüzde 21’i AVM’lerde, yüzde 16’sı ise caddelerdeki mağaza sayılarını artırdı. Ankete nazaran markalarımızın şubat ayındaki ortalama ciroları tıpkı Ocak’taki üzere yüzde 50 – 60 seviyesinde kaldı” dedi. Bu cirolar ve mevcut kiralama şartları ile markaların devam edebilme gücünün her geçen gün azaldığını vurgulayan Öncel, şöyle konuştu: “Pandemi periyodunda AVM ve caddelerde kira düzenlemesi ile ilgili sorun ise giderek büyüyor. Bu mevzunun mevzuatla düzenlenmesi gerektiğini düşünüyoruz. Öte yandan, ortak alan masrafları ile ilgili de markalarımızın mağduriyeti devam ediyor.”
Dünya