HİLAL SARI
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde (KKTC) Ulusal Birlik Partisi (UBP) adayı Ersin Tatar’ın oyların yüzde 51,69’unu alarak cumhurbaşkanı seçilmiş olması, birçok uzmana ve Kıbrıs basınına nazaran, uzun yıllardır devam eden Kıbrıs müzakerelerinde esaslı değişimlere yol açacak.
Seçim zaferi dünya basınında Kıbrıs probleminde bir dönüm noktası olarak bedellendirilen Tatar, Kıbrıs’ta federasyon modelinin bir umut olmaktan çıktığını, hâkim eşitlik temelinde kurulacak, komşu iki devlet modelinin görüşülmesini savunuyor. Türk yetkililer ve uzmanlar da federasyon telaffuzundan uzaklaşan ve iki devletli tahlil sistemini destekleyen açıklamalar yapmaya başladı. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da geçtiğimiz günlerde Türkiye’nin hususa ait tavrını belirli ederek “Federasyon için artık biz ucu açık, sonuç alınmayacak bir maceraya giremeyiz. Sonuç alıcı bir müzakereyi gerçekleştirmemiz gerekir” demiş ve başka seçeneklerin de öncelikli ele alınması gerektiğini söylemişti. Öte yandan 46 yıldır kapalı olan “Hayalet Şehir” Maraş’ın bir kısmının kullanıma açılması da uzmanlara nazaran Türk ve KKTC taraflarının 52 yıldır süren müzakerelerde tutumunun değiştiğine ait bir sinyal olarak bedellendiriliyor.
Deniz Hukuku ve Kıbrıs hususlarında kitapları da bulunan saygın hukuk profesörü Haluk Kabaalioğlu, dün Hürriyet Daily News’e verdiği demeçte “İki devlet formülünün artık ada için tek seçenek olduğunu, konfederasyon seçeneğinin bu tahlilin akabinde düşünülebileceğini” belirtiyor. Kabaalioğlu yeni kuşakların Kıbrıs’ın tarihini bilmediğini belirterek GKRY’nin eski önderi Glafk os Clerides’in bile “My Deposition” isimli anılarının yer aldığı kitapta “KKTC önderi Rauf Denktaş’la birçok kere mutabakata varıldığını fakat Rum kısmının bu tahlilleri her vakit reddettiğini” söylediğini hatırlatıyor.
Kabaalioğlu 2017’de Crans Montana görüşmelerinde Kıbrıs Türkleri’nin çok gayret sarfettiğini lakin Annan Planı da dahil son 50 yıldır tüm tahlil tekliflerinin reddedildiğini vurgulayarak, “Artık iki toplumlu bir federasyon fikri büsbütün ölmüştür. Nihayetinde geriye kalan tek seçeneğin iki devlet formülü olduğu daha da netleşiyor” tabirlerini kullanıyor.
Doğu Akdeniz gazı ve Kıbrıs problemi iç içe
Doğu Akdeniz’de doğalgaz keşfi yapılması ise milletlerarası toplum tarafından şimdi tanınmayan KKTC’nin doğal zenginlikler üzerindeki haklarını sorunun kıymetli bir modülü haline getirmiş oldu. KKTC ada etrafındaki ruhsat alanlarında hidrokarbon arama faaliyetleri için Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’na lisans vermişti. Yeni Cumhurbaşkanı Tatar, Başbakan koltuğundayken Associated Press’e verdiği demeçte “Kıbrıslı Rumlar ülkenin karasularını ve sondaj haklarını bizimle paylaşmayı kabul ederse, petrol ve doğalgaz arayışından kaynaklanan gerginlikler azalacaktır” demişti. Tarat bu mevzuda anlaşılması uzlaşının Kıbrıs sorunun tahlilinde ve Rum-Türk dostluğunun sağlanmasında “katalizör” misyonu göreceği değerlendirmesini yapmıştı.
Gelişmelere paralel dün Oruç Reis’in hidrokarbon arama faaliyetlerini 27 Ekim’e uzatan Navtex sonrası, Yunanistan Başbakanı Kyriakos Mitsotakis, GKRY Cumhurbaşkanı Nicos Anastasiades ve Mısır Devlet Lideri Abdel Fattah El-Sisi ile yaptığı tepe sonrası Ankara’yı “bariz biçimde memleketler arası hukuku ihlal etmekle” suçladı. Üç önderin ortak yayınladığı ve benzeri bir lisan kullanılan bildiriye Türk Dışişleri’nden karşılık gecikmedi. Açıklamada “Kıbrıs Rum Kısmı’nda düzenlenen Mısır-Yunanistan- GKRY doruğu sonunda yayımlanan ve bu üçlünün evvelki toplantılarından da artık alışılageldiği üzere, ülkemize karşı mesnetsiz itham ve tezler içeren bildiriyi bütünüyle reddediyoruz.” sözü kullanıldı.
Sayılarla KKTC iktisadı
Tipik bir ada iktisadına sahip olan KKTC, kâfi doğal kaynaklara sahip olmaması nedeniyle gereksinimlerinin büyük bir kısmını başka ülkelerden – esas da Türkiye’den – karşılıyor ve 1,5 milyar dolardan fazla dış ticaret açığı veriyor. Kıbrıs Türk Ticaret Odası datalarına nazaran 2019 yılında KKTC’nin GSYH’si yüzde 0,2 büyüyerek 21,39 milyar dolar oldu. 2018 yılında 1,82 milyar dolar olan toplam ithalat, 2019 yılında yüzde 12,7 düşüşle yaklaşık 1,59 milyar dolara geriledi. 170 milyon dolarla yakıt KKTC’nin en büyük ithalat kalemiyken, taşıt 118 milyon dolarla ikinci büyük ithalat kalemi. Konfeksiyon, inşaat demiri, alkollü içki, ilaç, hayvan yemi ve telefon aygıtları da ülkenin kıymetli ithalat kalemleri. 2018 yılında 100,9 milyon dolar olan ihracat ise, 2019 yılında başta süt eserleri üretimindeki düşüşe bağlı olarak yüzde 14,2 düşüşle 86,6 milyon dolara geriledi. Yaklaşık 40 milyon dolarlık süt eserleri ihracatı, KKTC’nin en büyük ihracat kalemi.
Tahlile en yaklaşılan nokta Annan Planı’ydı
Birleşmiş Milletler nezdinde 52 yıldır devam etmekte olan Kıbrıs müzakerelerinde tahlile en yaklaşılan nokta Annan Planı’ydı. 2002 yılında periyodun BM Genel Sekreteri Kofi Annan’ın tarafların anlaşamadığı noktaları tamamlayarak kendi ismini verdiği kesin dokümana “Kıbrıs Sıkıntısına Kapsamlı Tahlil Temeli” ismi verilmişti. Plana nazaran yeni iştirak iki bölümlü olacak, iki taraf birbirinin farklı kimliği ve bütünlüğünü tanıyacak, kurucu devletler kendi alanlarında yetkilerine hakimce kullanacak ve federal hükümet tarafların yetki ve fonksiyonlarına karışamayacağı üzere konular da planda olacaktı. 24 Nisan 2004’te gerçekleşen referandumda Kıbrıs Türk tarafı yüzde 64,91 ile plana evet derken, Rum halkının yüzde 75,83’ü bu plana hayır dedi. Referandumun çabucak sonrasında ise 1 Mayıs 2004’te Güney Kıbrıs Rum Bölümü, adadaki öteki ortak KKTC yok sayılarak “Kıbrıs Cumhuriyeti” altında AB’ye tam üye yapıldı.
Altın pasaport skandalında Rum başkandan “İstifa ederim” çıkışı
Doğu Akdeniz tansiyonu ve Kıbrıs’taki seçimlere paralel, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nde (GKRY) diğer bir skandal patlak verdi. Geçtiğimiz günlerde Al Jazeera televizyonu Güney Kıbrıslı birtakım yetkilileri yasa dışı faaliyetlerde bulunan birtakım yabancılara “altın pasaport” programı kapsamında pasaport vermeye çalışırken görüntüledi. Al Jazeera haberinin akabinde GKRY geçen hafta yatırımcılar için başlatılan programı askıya aldıklarını açıkladı. GKRY önderi Nikos Anastasiadis, GKRY Meclis Lideri, AKEL partisinden bir vekil ve bir avukatın sabıkalı bir yabancıya pasaport sattığını gösteren skandal görüntüye ait dün birinci kere konuştu ve “Konuyla ilgisi kanıtlanırsa istifa edeceğini” duyurdu. Rum başkanın açıklamasıyla tıpkı gün, Avrupa Komitesi da Malta’yla birlikte Güney Kıbrıs hakkında vatandaşlık sattıkları altın pasaport şeması nedeniyle yasal süreç başlattığını duyurdu. Program kapsamında Malta’ya 1 milyon Euro, Güney Kıbrıs’a 2 milyon Euro yatırım yapan varlıklı yabancılara vatandaşlık veriliyordu fakat Komitenin 2019 tarihli bir raporunda şemanın suistimale açık olduğu ve para aklama ve organize cürüm faaliyetlerine yönelik risk oluşturduğu belirtilmişti. Komiteden dün yapılan açıklamada, “iki AB üyesinin ülkeyle ‘gerçek bir bağı olmaksızın’ AB vatandaşlığı veriliyor olması nedeniyle” bu kararın alındığı belirtildi. Altın pasaport için ikamet kaidesi aranmıyordu. AB Pahalar ve Şeffaflık Komiseri Vera Jourova, mevzuya ait açıklamasında “AB’nin rüşvet ve kara para aklamayla uğraşında zayıf bir halka olamaz” tabirlerini kullandı. Kurul benzeri bir programı olan Bulgaristan’a da bahisle ilgili tasaların lisana getirildiği bir mektup gönderildiğini bildirdi.
Dünya