“Finansal siyasetler şok tedavisi, kalıcı tahlil yapısal reformlar”

Nurdoğan ARSLAN ERGÜN

Ekonomi idaresinin fi­nansal tarafta ortaya koy­duğu uygulamaların adım adım kendini gösterdiğini söyle­yen İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Lideri Er­dal Bahçıvan, Orta Vadeli Prog­ram’da ortaya konan makro he­deflerin yapısal ıslahatlarla des­teklenmesi gerektiğini vurguladı.

“Son 2-3 yıl, karşımıza çıkan kriz­leri ve acil şokları tedavi etme­ye dönük bir devir oldu” diyen Bahçıvan, “Ama artık bedeni da­ha uzun vadeli, sağlıklı bir halde yaşatacak, reformist fikirlerin or­taya konduğu bir periyodun kapısı­nı açmamız lazım. 2025 ile birlik­te Türkiye buna vakit ayırmalı” açıklamasını yaptı. Gelinen nok­tada ‘yapısal reformların’ artık kaçınılmaz olduğunu vurgulayan Bahçıvan’a nazaran, yalnızca Merkez Bankası siyasetleriyle, yalnızca fi­nansal siyasetlerle gelinebilecek yerin bir sonu var.

Türkiye’nin muhtaçlığı olan yapısal ıslahatlara çok süratli bir halde el atılması ge­rekliliğine işaret eden Bahçıvan, beklenen yapısal ıslahatların de­tayları hakkında şu açıklamala­rı yaptı: “Adalet düzeneğinin gerek yerli, gerek yabancı yatı­rımcıya çok daha güçlü bir güven­ce verecek bir boyuta gelmesi, ke­sinlikle kıymetli. Eğitim, iş gücü tarafındaki istihdamın eğitimle birlikte yürütülmesi son derece değerli. Lojistik, tarım tarafında yapılması gerekenler çok önem­li. Verimlilik noktasında atıla­cak adımlar, teşvik ve uzun vade­li planlamaya dönük bakış açısı kültürünün oluşması, kamudaki ıslahat son derece kıymetli. Sade­ce bunlar bile Türkiye’nin, süratli bir formda gündemine alması ge­reken hususlar.”

“2024’te en büyük fedakarlığı sanayi dalı yaptı”

2023 yılı ortasında başlayan ekonomiyi tekrar toparlama ve tekrar rehabilite etme dönemi­nin ikinci yılına gerçek gittiğini söyleyen Erdal Bahçıvan, “Kabul etmek lazım ki çok güçlü ve tah­ribatı yüksek bir periyot yaşadık” dedi. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Merkez Bankası’nın çok cid­di bir inançla Orta Vadeli Prog­ramı uygulamaya başladığını ve tüm dayanakları gerilerine aldığı­nı lisana getiren Bahçıvan, “Çün­kü ülkedeki en kıymetli eksik olan nokta gerek yurt içi, gerekse yurt dışında Türkiye’nin tekrar gü­venirliğini ve kredisini oluştur­maktan geçiyordu.

Bunun için de iktisat biliminin temel değer­lerine uygun akılcı bir tedavi po­litikasının olması gerekiyordu. Bu tedavinin en büyük fedakar­lıklarından bir adedini yaşa­ması gereken bölümün sanayi olduğunu o gün de çok net görü­yorduk. Kendimizden kaynak­lanmayan bir sorunun çözü­mündeki en kıymetli fedakarlığı yapması gereken, bu konuda­ki büyük zahmeti çeken kesim sanayi bölümü oldu. 2024’te de bunu çok net bir formda gör­dük” diye konuştu.

Özellikle ihracat tarafında ba­zı bölümlerin önemli manada ar­tık rekabet gücünü kaybettiğini tabir eden Bahçıvan, “Özellikle emek ağır dallarımız önemli manada kârlarından fedakarlık ederek bu işi döndürmeye çalışı­yor. Bu dallarımızın, bu işi çö­zebilme noktasındaki çabaları biraz tıkanmış vaziyette. Zira aşikâr ki bu program, kurda çok bir yükselmeye müsaade etme­yecek. Artık kar fedakarlığının da bir hududu var” dedi.

Bu bölümleri “Başınızın devasına bakın” diye­rek göz gerisi etme lüksü olmadığı­nı söyleyen Bahçıvan, “Türk ihra­catına ve Türk istihdamına ver­dikleri katkılarla muhakkak düzeylere gelmiş olan bu kesimlerimize bu kuvvetli devirde biraz daha olumlu bakmak gerekiyor” dedi. Bu nok­tada Eximbank dayanaklarında bir ölçü düzgünleşme yapıldığını ha­tırlatan Bahçıvan, lakin yalnızca Eximbank dayanaklarıyla sorunla­rı çözmenin çok kolay olmadığı­na işaret etti.

“2025’te de mucizevi bir değişim olmayacak”

Bu yıl da 2024’te yaşananla­ra nazaran çok mucizevi bir değişim beklemeyi çok gerçekçi bulma­yan Erdal Bahçıvan, “Bu program aslında gerçeklerin kabul edilip o gerçeklere ahenk sağlayabilmeyi başarabildiğiniz ölçüde belirli bir gayeye hakikat gidecek. Burada se­vindirici olan verilen gayretin, or­taya konan uğraşların yavaş da olsa adım adım aşikâr bir tahlile hakikat gittiğini görmek. Lakin za­man alıyor. Muhakkak bir vakit fe­dakârlığı, sabrı isteyen bir süreç yaşıyoruz” dedi.

2024’ün birinci dö­nemlerinde süreçle ilgili daha meçhul bir tablo olduğunu tabir eden Bahçıvan, “Şimdi en azın­dan Merkez Bankası’nın faizleri ufaktan da olsa indirmeye başla­ması, enflasyonla ilgili yavaş ya­vaş da olsa olumlu gelişmelerin yaşanması, Türkiye’nin kredi pri­minin 700-800’lerden 250-260 gelmiş olması, bunları üste koy­duğumuz vakit bardağın dolu tarafındaki sayılar, verilen mü­cadelelerin çok da boşa gitmedi­ğini gösteriyor.

Onun için sanayi olarak 2024’teki gösterilen feda­karlığın bir süre daha devam edeceği gerçeğini göz arkası etmi­yoruz” dedi. Endüstrinin birinci ön­celiğinin finansal istikrar, öngö­rü ve enflasyon olduğunu kayde­den Bahçıvan, “Ekonominin en kıymetli aktörleri olarak enflasyo­nun olduğu bir ortamda hiçbir şe­yin kaliteli ve nitelikli olmayaca­ğını söylüyoruz” dedi.

“Hasta ağır bakımdan çıktı diye sevinmeyelim”

Ekonomi ve finans çevrele­rinde enflasyon sayılarının düşeceği tarafında olum­lu bir hava oluşsa da asıl kıymetli olanın toplumdaki bek­lentinin kırılma­sı olduğunu vur­gulayan Bahçıvan, bunun da za­man alacağını belirtti. “O nedenle amaçlar 2025’te makul bir nok­taya gelirse 2026 bir nebze daha olumlu olabilir” yorumunu yapan Bahçıvan, yeniden de tek haneli ra­kamları söylem etme konusun­da “Erken konuşmamak gerekir” diyerek temkinli.

Burada geçen her ayın kritik olduğunu söyleyen Bahçıvan, “Yani burada ufacık bir acelecilik yahut bir tereddüt, ya­şadığımız 8-10-12 ayın birikim­lerini çok süratli alıp götürebilir. Ağır bakımdaki hastanın tek­rar olağan odaya geçişindeki sa­bır süreci nasıl ki insanı önemli an­lamda gerilime sokuyorsa bizim de durumumuz o denli. Zira erken bir kararın getireceği bedel, bıra­kın olağan odaya götürmeyi bizi daha da ağır kurallarda karşı kar­şıya bırakabilir. Çok telaş ya da çok optimistlik noktasındaki bir süreçte tahribat çok daha büyük olur” ihtarını yaptı.

“Enflasyonda katı direnç hâlâ duruyor”

Bunun da en net göstergesinin vatandaşın önümüzdeki ayla­ra dönük enflasyonuna dair olan olumsuz fikri olduğunu lisana getiren Bahçıvan, “Bu biraz daha vakit alacak üzere gözüküyor. Me­sela ocak enflasyonunun tekrar 5 puan geri gelmesi beğenilen olmadı. Ta­mam, yıllık enflasyondaki durum olumlu lakin hala enflasyonda o katı direncin bir biçimde hala dur­duğunu gösteriyor. Yani onlarla daha gayretimiz var. Gerçek­lerle yüzleşmediğimiz vakit da kendimizi gereksiz bir kadro çok hayallere kaptırıyoruz” dedi.

“Merkez Bankası’na baskı yapmak gerçek değil”

Öte yandan Merkez Banka­sı’nın enflasyonla çaba ve finansal istikrara dönük izlediği siyasetleri pahalandıran Bahçı­van, “Merkez Bankası bir ülkede korunması gereken en güçlü mar­kaların başında yer alıyor. Çün­kü paranızı emanet ettiğiniz yer. Oradaki oluşacak bir kredibilite ve itimat zafiyeti, bir sürü farklı bedeller ödenmesine neden olu­yor. O nedenle Merkez Banka­sı’nın faize dönük ‘erken indir’, ‘biraz geç indir’ baskısının altın­da kalmasını yanlışsız bulmuyorum. Bırakalım kendi asıl işi kendile­rine ilişkin olan farklı farklı bilgi set­leriyle, bilgi setleriyle, öngörüyle en yanlışsız halde yapsınlar. Bizim Merkez Bankası’na çok faz­la artık takılmayıp öteki alanlardaki bahisleri öne çıkarmamız lazım” diye ko­nuştu.

Erdal Bahçıvan’ın dikkat çek­tiği bahislerden biri de sanayi­deki istihdam sorunu oldu. Son yıllarda gençlerin endüstride ça­lışmak yerine hizmet dalını tercih ettiğini belirten Bahçıvan, “Türkiye’nin kesinlikle ve mutla­ka gerek mavi yaka, gerek beyaz yakada hangi dalın neye ih­tiyacı var bunun envanterini çı­karması lazım ve bunun 3-5 yıl değil, çok daha uzun vadeli 20- 25 sene planlamasının yapılması gerekiyor. Türkiye’nin bir işgücü planlaması yapıp liseleri, meslek liselerini, üniversitelerini, mes­lek eğitim programlarını buna nazaran yapıp sanayi ile eğitimi en­tegre etmesi gerekiyor” ifadele­rini kullandı.

“Yabancı personel uzun vadeli siyaset gerektiriyor”

Nüfus yapısına nazaran çalışan bulunamaması durumunda ni­telikli ve sistemli yabancı personel ko­nusunun masaya yatırılması ge­rektiğini anlatan Bahçıvan, şun­ları söyledi: “Yabancı çalışan da o denli spot kararlarla değil Tür­kiye’ye kıymet katacak olan işler için nizamlı ve planlı bir siyaset ile olmalı. ‘Yabancı gelsin bütün açıkları kapatsın’ deme lüksü­müz de yok. Zira bu da bir müddet sonra öteki bir kadro ıslahatlar getirebilecek. O nedenle bizim neyi aradığımızı çok uzun vade­li planlamamız lazım. Bu işi kısa vadeli yaptığınız takdirde mut­lak ve mutlak bir yerden sonra bir grup spot yanlışlı kararlarla karşı karşıya kalma riskini unut­mayalım.”

“Gelecek kıssasını kol gücüyle yazamayız”

Bugünkü dünya konjonktürün­de endüstrideki dönüşümün ka­çınılmazlığına da dikkat çeken Bahçıvan, Türkiye’de de bilhassa yüksek teknolojiye, yüksek kat­ma paha oluşturmaya dönük teş­vik algısında bir farkındalık oluş­maya başladığını söyledi. “Ancak işin acı tarafı ekonomik temel so­runlar işletmelerimizin masa­sında birincil öncelik olarak yer alınca, o teşviklerin yeteri kadar hakikat algılanıp, hakikat değerlen­dirilmesine dönük oluşması ge­reken motivasyon sağlanamıyor” diyen Bahçıvan, şöyle devam et­ti: “Onun için Türkiye bir an ev­vel şu psikolojiden çıkarak yük­sek teknolojiye kaymak zorunda.

Artık kol gücüyle, bilek gücüyle emek ağır kesimlerle bizim ge­lecek kıssası yazmamız çok ger­çekçi değil. Tahminen 1-2 sene gideriz fakat bizim mutlak ve mutlak ken­dimizi dönüştürecek olan alanla­ra kaymanız lazım.” Bu manada savunma sanayi ve beraberindeki ekosistemi örnek gösteren Bah­çıvan, gerçek modellemenin ülke endüstrinin geneline yayılması ge­rekliliğine işaret etti.

“Bu coğrafyadaki sanayi gücümüz hafife alınmasın”

Yaşanan tüm olumsuz tablo­ya karşın Türk sanayicisinin fırsatları yakalama noktasında inancının çok yüksek olduğunu belirten Bahçıvan, “Geleceğe dö­nük en büyük moralimiz de o. Bu­gün Anadolu’da OSB’lerin içeri­sinde farklı farklı hususlarda kıy­met üreten o kadar şirketlerimiz var ki. Bütün bu zorluklara rağ­men bu dinamizmi, bu uğraşı gösterebilen müteşebbis bir ya­pımız var. Türkiye’nin bu coğraf­yada sanayi noktasında elde et­miş olduğu başarıyı hiç de hafife almayalım. Yani ve şiddetli dönem­lerde de bunun olağanüstü örnek­lerini görüyoruz. O taraftaki kas ve inat gücümüz de yabancıların en şaşkınlıkla izlediği husus. O sihir çok kıymetli” dedi.

“Mısır’da yatırım yapmak dert verici bir durum değil”

Son yıllarda Türk firmalarının yatırımlarını Mısır üzere ülkelere kaydırması hakkında da konuşan Erdal Bahçıvan’a nazaran bu telaş yaratacak bir durum değil. Bahçıvan, “Nasıl ki yabancı sermaye bize gelsin diyoruz Türk firmaları da fırsat gördükleri ülkelerde yatırım yapabilir. BYD Türkiye’ye geldi, biz niçin Mısır’a gitmeyelim? Bunu asla tasa verici bir durum olarak görmeyelim. Fırsat gördüğümüz yerlerde olmamızın bir sakıncası yok. Bizim üzülmemiz gereken asıl husus nitelikli iş gücümüzü, nitelikli gençlerimizi kalıcı olarak yurt dışına kaçırıyorsak ona dertlenmemiz lazım” diye konuştu.

“Konkordato düzeneği, ekosisteme ziyan veriyor”

Son devirde Türkiye’de artan konkordatolarla ilgili de değerlendirme yapan İSO Başkanı Erdal Bahçıvan, konkordato ilan eden şirket sayısından çok düzeneğin gündeme getirilmesi gerektiğini vurguladı. “Mevcut konkordato nizamında ne yazık ki konkordato alan firmayı korurken, onunla çalışan yüzlerce firmayı cezalandırıyoruz” diyen Bahçıvan, “Konkordato yalnızca finansal alacaklar ve kamu alacakları için geçerli olmalı. Firma yaşıyor fakat sizin borcunuz donuyor, gidiyor öteki birisinden mal alıyor. O firmayı yaşatacaksak o firmayla birlikte yaşamış olan firmaları da yaşatmamız lazım. İvedilikle yapısal olarak çözülmesi lazım” sözlerini kullandı.

“Yabancı Türkiye’deki fırsatları kokluyor”

Türkiye’nin yabancı yatırım açısından ilgi odağı olduğunu lisana getiren Erdal Bahçıvan, “Farklı fırsatlar, farklı imkanlar yabancılar için her vakit bir ilgi odağı. 2000-2015 yılları ortasında farklı dallardaki o çok güçlü yabancı sermaye akışı yaşadık. Akabinde bir müddetliğine sihrimizi kaybettik. Lakin şu anda yabancı yatırımcı, test ediyor, fırsatları kokluyor. Japonlar mesela son yıllarda Türkiye’ye bir ilgi göstermeye başladı. BYD ile başlayan bir Çin gerçeği var. Bunlar geleceklere rehber olacak yatırımlar. Biz gelenleri ne kadar keyifli edersek, arttan gelecekleri de o kadar çok artırabiliriz. Yabancı sermaye için tüm engellileri kaldırıp bu potansiyeli ayağa kaldırması lazım” dedi.

“Trump’la tüm dünya öngörülemez bir sürece girdi”

Donald Trump’ın yeniden ABD başkanı seçilmesinin ardından yaptığı açıklamaların da tesiriyle tüm dünyanın öngörülemez bir sürece yanlışsız gittiğini söyleyen Erdal Bahçıvan, “Yani bir sene sonra Avrupa Birliği’nde nasıl bir tablo olacak desek şu anda karşılığı yok. Rusya-Ukrayna Savaşı devam edecek mi, karşılığı yok. 50 yılda söylenmesi mümkün olmayan şeyler 50 saniyede söyleniyor. Bunlar gerilim yaratacak bahisler. Almanya’daki seçimlerden nasıl bir tablo çıkacak? Oradaki tablo hiç hafife alınacak bir tablo değil. AB nereye hakikat evrilecek? Çin bütün bunlara karşı ne yapacak? Yakın etrafımızdaki olaylar ne olacak? Bunlardan kesinlikle güçlü fırsatlar da Türkiye için çıkabilir” yorumunu yaptı.