Deniz KILINÇ – Aysel YÜCEL
23 Mart günü Süveyş Kanalı’nda iki ucu karaya oturan, sahibi Japon, işletmecisi Tayvanlı Evergreen olan Ever Given gemisi, başta perakendeden otomotive, petrolden doğalgaza birçok kesimde üreticilerin sevkiyatlarının gecikmesine neden oluyor. Dün itibariyle geminin yine yüzdürülmesi için iş makineleri çalışmaya devam ederken, alçalan su düzeyi işleri daha da zorlaştırıyor. Süveyş Kanalı Yönetimi datalarına nazaran kanaldan geçmeyi bekleyen gemi sayısı 396’ya yükselirken, birtakım gemilerin yolu 10 gün uzatan Ümit Burnu rotasını tercih etmek zorunda kalması hem navlun bedellerini artırıyor hem de sevkiyatlardaki gecikmenin daha da uzayabileceği manasına geliyor.
Tıkanıklıktan etkilenen gemilere indirim gelebilir
Global denizcilik dalına ait danışmanlık veren Lloyd’s List, Ever Given tıkanıklığının günlük 9,6 milyar dolar bedelinde deniz trafiğini engellediğini öngörüyor. Ziyan bu kadar büyük olunca kanal otoritesi mağdur olan gemiler için indirim konusunu değerlendirmeye başladı. Akdeniz ile Kızıldeniz’i birbirine bağlayan Süveyş Kanalı Yönetimi Lideri Usame Rabi, tıkanıklıktan kaynaklı gecikmelerden etkilenen gemilere indirim yapılmasının değerlendirildiğini açıkladı. Al Arabiya TV’ye yaptığı açıklamada Rabi, kanaldan geçmek için bekleyen gemi sayısının 369’a yükseldiğini ve tıkanıklığın kanal işletmesine her gün 13 ila 14 milyon dolar ek gelir kaybına yol açtığını söyledi. Yaklaşık 14 römork ve iş makinesinin uğraşlarıyla dün itibariyle devam eden çalışmalarda Ever Given, şimdiye kadar iki ucundan yalnızca 30 metre hareket ettirilebildi lakin bu gemiyi yüzdürmek için kâfi değil.
Sisi talimat verdi: Hafifletme planına hazırlanılsın
Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El-Sisi dün talimat vererek, geminin kargo yükünün hafifletilmesi yoluyla yüzdürülmesi hedeflenen C planına da hazırlanılmasını istedi. Ancak gemideki konteynerlerin karaya indirilerek yükün hafifletilmesi planına kanal otoritesinin Lideri Rabi sıcak bakılmadığına işaret etti. Extra News TV kanalına yaptığı açıklamada Rabi, Mısırlı gruplar tarafından tasarlanan üç kurtarma planın, birinci ikisinin çalışmalarını üçüncü günde katılan Hollandalı bir grubun de yardımıyla devam ettiğini söyledi. Birinci iki kurtarma planı hakkında bilgi vermeyen Rabi, üçüncü plan kapsamında 13 bin konteyneri 52 metre üzere bir yükseklikten indirmenin sıkıntı bir ihtimal olduğunu söyledi. Rabi ayrıyeten, kanaldan geçmeyi bekleyen gemilerden üçünün hayvan taşıdığını belirterek, gemilere gerekli yem ve tıbbi materyal yardımının yapılması için de 7-24 çalışıldığını aktardı.
“Gemi ikiye ayrılabilir yahut alabora olabilir”
2014 yılında Costa Concordia gemisinin misal bir durumdan kurtarılmasına öncülük eden Nick Sloane, çalışmaların uzaması ve hafifletme planıyla devam edilmesi durumunda geminin alabora olmaması için taban çalışmalarının çok iyi yapılması gerektiğini vurgulayarak “Geminin hangi derinlikte karaya oturduğunun anlaşılması için deniz yatağı ve kanal tabanına yönelik kapsamlı bir araştırmaya gereksinim var” diyor. Sloane’un görüşlerine yer verilen The Daily Beast haberinde geminin ikiye ayrılma ihtimali olduğu ve taşıdığı petrol ve medikal ekipmanların kanala dökülerek tıkanıklığın daha da uzun sürebileceği ihtimaline de dikkat çekiliyor. gCaptain gemicilik bölümü websitesinin kurucusu ve CEO’su Kaptan John Konrad ise geminin alabora olma riskinin de olduğunu belirterek bunun da bir felaket olabileceğini tabir ediyor.
Tam tesiri aylar sonra anlaşılacak
Ortalarında petrol, elektronik eşyalar ve arabalar üzere çeşitli mallar taşıyan 369 gemi Süveyş Kanalı’ndan geçmeyi bekliyor. Pandemi sebebiyle bir yıldır sevkiyatlarda halihazırda yaşanan gecikmelerin akabinde Ever Given tıkanıklığı bu krizi daha da beslemiş oldu. Beyaz Saray Basın Sözcüsü Jen Psaki de tıkanıklığın “enerji piyasalarında mümkün etkileri” olacağını belirterek, Süveyş Kanalı krizinin ABD araba ve petrol dallarını de zora sokacağı sinyalini veriyor. Belirsizlik devam ederken, kâr hedefi gütmeyen Association for Supply Chain Management tertibi lider yardımcısı Douglas Kent, tıkanıklık tesirinin aylar sonra anlaşılacağını öngörüyor.
Ümit Burnu yakıt maliyetini 300 bin dolar artırıyor
Süveyş Kanalı’nın iki ucunda sıraya giren gemilere Ümit Burnu alternatif bir rota olsa da, ek 10 günlük seyahatin tedarik zincirindeki gecikme ve buna paralel artan yakıt maliyetleri kahır oluşturuyor. Gemilerin rotalarını Süveyş Kanalı’ndan Ümit Burnu’na çevirmesi, seyahati yaklaşık 10 bin kilometre daha uzatıyor. Orta Doğu’dan Avrupa’ya seyahat eden bir gemi ise Ümit Burnu’nu tercih ederse, yakıt maliyeti yaklaşık 300 bin dolar artıyor. Maersk’ten hususla ilgili yapılan açıklamada Ümit Burnu dahil alternatif tahlillerin değerlendirildiği belirtildi. Ama bu karar, Süveyş Kanalı’ndaki tıkanıklığın kaç gün süreceğine bağlı olarak verilecek. Alman Hapag-Lloyd da yaşanan gecikmeler sebebiyle müşteri taleplerine bağlı olarak Ümit Burnu rotasını tercih edebileceğini açıkladı.
Hangi dal nasıl etkileniyor?
GÜÇ: Tıkanıklığın tedarik zincirlerini alt üst etmesinden en büyük darbeyi güç, perakende ve otomotiv kesimleri aldı. Günde en az 3,9 milyon varil ham petrol eserinin geçiş yolunda yaşanan tıkanıklık sonucu, Suriye hükümeti petrolü karneye bağladı. Global petrol fiyatları arz yollarındaki tıkanıklıkla birlikte COVID-19’da 3. dalganın talep görünümünü bozmasına karşın meşakkatin haftalar sürebileceği kaygısıyla yükselişte. Ayrıyeten kanalın süresiz olarak deniz trafiğine kapanması Avrupa’ya sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) sevkiyatını da zora sokuyor.
OTOMOTİV: Global çip krizi sebebiyle zorluklar yaşayan otomotiv dalına bir darbe de Ever Given’dan gelmiş oldu. Michigan Üniversitesi Ulaşım Araştırma Enstitüsü ünitesi Center for Automotive Research yetkilisi Kristen Dziczek tıkanıklık sebebiyle ABD’deki bayilerde arz sorunu yaşanabileceği uyarısı yaptı.
PERAKENDE: Dünyanın en büyük mobilya üreticisi IKEA ve Londralı elektronik eser satıcısı Dixons Carphone da Ever Given sebebiyle sıkıntılar yaşayan markalar ortasında. IKEA’nın kanaldan geçmeyi bekleyen 110 konteyneri olduğu belirtilirken, IKEA sözcüsü Hannes Mard, “Operasyonun ne kadar süreceğine bağlı olarak bu durum tedarik zincirimizde manilere yol açabilir” dedi. Hollanda merkezli konut eşyaları zinciri Blokker de sevkiyatlarında tıkanıklık nedeniyle gecikme olduğunu belirtiyor. Nike ve Peloton üzere şirketler de aslında konteyner krizi ile sıkışmış olan tedarik zincirlerinde milyonlarca dolar gecikme maliyetleri olduğunu vurgulayan şirketler ortasında.
Tıkanıklık, Türkiye’nin dış ticaretini de vurdu
Süveyş Kanalı’nın kapanması Türkiye’nin Uzakdoğu ile yapılan dış ticaretini aksatmaya başladı. Çin’den yapılan ithalat taşımalarında en az 5 günlük rötar olacağı belirtilirken, armatörlük şirketleri Uzakdoğu seferlerini kanal tam açılana kadar askıya aldı.
Dünyanın en büyük operatörlerinden MSC’nin Türkiye Genel Müdürü Barış Dilek, Uzakdoğu ve Ortadoğu’dan gelecek ya da bu bölgelere gidecek gemilerin seferlerinde aksama olacağı için gemi ve ekipman meselesinin artabileceği ihtarında bulundu. Barış Dilek, “Şu anda kanalda Türkiye’ye gelmek için bekleyen 3 gemimiz var. Geri de dönemiyor bu gemiler. Uzakdoğu rezervasyonlarını süreksiz olarak durdurduk. Bu hafta prestijiyle sorun çözülürse tekrar rezervasyon yapabileceğiz. Sorun kısa vadede çözülmez ve gemiyi kurtarmak haftalarca sürerse, Mersin ve İstanbul’dan çıkışlar bu durumdan çok olumsuz etkilenecek. Uzakdoğu ve Ortadoğu için uzun bir mühlet rezervasyon yapamayabiliriz” diye konuştu. MSC, Türkiye’nin denizyolu konteyner nakliyatında yüzde 35’ten fazla hisseyle birinci sırada yer alıyor.
“Kimse ek maliyete katlanmak istemez”
Türkiye’nin önde gelen kuru yük brokerlerinden Marvel Denizcilik’in İdare Heyeti Lideri Levent Karaçelik, kanalın kapanmasının bilhassa Akdeniz ve Karadeniz’den Uzakdoğu’ya olan malların sevkiyatını durdurduğuna dikkat çekti. Karaçelik, “Sorun çözülene kadar bu malların sevkiyatı iptal edildi. Dolaysıyla bu bölgedeki gemileri ve navlun endekslerini olumsuz etkiledi. Süveyş’te kanal açıldıktan sora trafiğin olağana dönmesi en az 1 hafta ila 10 gün ortasında sürecek. Bu süreçte navlun ve gemi kiralama bedelleri de etkilenecek. Zati yüksek olan navlun piyasasında kimse Güney Afrika’dan dolaşmanın getireceği ek maliyete katlanmak istemeyecektir. Bu sebeple kanal tam olarak tekrar trafiğe açılana kadar birçok malın Uzakdoğu’ya sevkiyatı ertelenecek” açıklamasını yaptı.
Malların teslimatında yaşanan gecikme uzayabilir
Rif Line Lojistik Türkiye Genel Müdürü Mehmet Serkan Fazilet ise bahisle ilgili şu açıklamayı yaptı: Süveyş’teki kazadan genel olarak tüm dünya olumsuz etkilenecek. Kazanın Türkiye’nin dış ticaretine tesiri bu hafta daha da netleşir. Şu anda herkes sakin ve beklemede. Bizim de Uzakdoğu’dan gelen konteynerlerimiz var. Bu malların 3 ila 5 gün gecikme ile geleceği belirtildi lakin pazartesi ve salı revize gecikmeleri iletirler diye varsayım ediyoruz. Öte yandan, daha evvel boş ekipmanların Çin’e yönlendirildiğini, dolaysıyla Türk ihracatçısının mağdur olduğunu lisana getirmiştik. Artık bu durum kesintiye uğrayacağı için boş ekipman havuzu lehimize işler.”
Açılsa bile olağana dönüş 4 haftayı bulabilir
Milletlerarası Nakliyat ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) Denizyolu Çalışma Kümesi Lideri Cihan Özkal ise “Kanalın kapanması bilhassa Uzakdoğu ve Ortadoğu taşımalarını etkileyecek. Gemilerin geç gelmesi ve bu bölgelere yapılan seferlerin iptal edilmesi nedeniyle fabrikalarda stoklar birikecek. Kanal pazartesi açılsa bile, oluşan trafik nedeniyle tadarik zincirinin olağana dönmesi 4 haftayı bulabilir” dedi.
Dünya