HİLAL SARI
Pandemi süreci tüm dünyada tüketim alışkanlıklarını değiştirdi. Konuttan çalışmanın yaygınlaşmasıyla daha az ulaşım kullanıyor, daha az dışarda yiyor ve otel ve cümbüş yerlerine eskisine nazaran daha az gidiyoruz. Araştırmalar ve resmi bilgiler, besinin enflasyon sepetlerinde tartısının arttığını, ulaşım, yakıt, restoran, otel ve cümbüş üzere harcamaların ise azaldığını gösteriyor. Lakin ülkelerin ulusal istatistik ofisleri enflasyon sepetlerinde şimdi pandeminin yol açtığı bu istikrar değişiminin gerektirdiği revizyonları gerçekleştirmedi. Bu nedenle ortalarında Harvard Business School’un da olduğu kuruluşlar ve uzmanlar enflasyonda değişen dengelerin datalara yansıması için sepetlerde COVID-19 revizyonu gerektiğini belirtiyor.
Harvard: Besinin yükü arttı, enflasyon aslında daha yüksek
Bu ani değişim, Harvard Business School tarafından yapılan yeni bir çalışmaya nazaran tüketici fiyat endekslerinin aldatıcı olmasına neden olabilir. Çalışmanın müellifi Alberto Cavallo, resmi enflasyon sepet hesaplamalarında, örneğin ABD’de, mutfak alışverişinin yüzde 8’den az tartısı olduğunu, ulaşımın ise yüzde 15 kadar bir yükü olduğunu belirtiyor. Lakin çalışma kapsamında tüketicilerin kredi kartları ve banka kartlarından toplanan bilgilere atıfta bulunarak Cavallo “gıdanın tartısının yüzde 11, ulaşımın ise yüzde 6 olmasının daha uygun olacağını” belirtiyor. Hasebiyle COVID-19 pandemisinde tüm bölümlerde fiyatlar düşerken tek yükselen kalem olan besinin resmi datalara gereğince yansımadığını belirten çalışma, hissedilen enflasyonun resmi sayılara nazaran daha yüksek olduğunu ve daha değerli olan besinin günlük bütçelerdeki yerinin arttığını ortaya koyuyor.
Kimse bir yere gitmiyor, ulaşımın tartısı azaldı
Öte yandan dünya genelinde meskende daha fazla vakit geçirilmesi, ulaşımın enflasyon sepetindeki tartısını azaltıyor ve daha ucuz ulaşım, tecritteki tüketici için birşey tabir etmiyor. Bloomberg’deki bir tahlile nazaran de COVID-19 nedeniyle tüm dünyada dışarı çıkmaktan eskisine nazaran daha fazla çekinen ve yer yer tecrit tedbirleriyle zarurî olarak konutlarda kalan tüketicilerin besin harcamalarının, toplam harcamalarındaki tartısı arttı.
ABD enflasyon sepeti en son aralıkta güncellendi
Bu nedenle uzmanlar hükümetlerin tüketici fiyatlarını şu anda hakikat bir prosedürle hesaplamıyor olabileceğini ve enflasyon sepetlerinde bir COVID-19 revizyonu yapılması gerektiğini belirtiyor. İngiltere merkezli mikroekonomik araştırmalar konusundaki öncü araştırma kuruluşlarından Institute for Fiscal Studies de (Mali Çalışmalar Enstitüsü) bu türlü düşünen kuruluşlar ortasında. Bloomberg’de yer alan tahlil de ABD Çalışma İstatistikleri Bürosu’nun en son enflasyon sepeti revizyonunun geçen Aralık ayında gerçekleştiğine ve bu nedenle COVID-19 tesirinin şimdi enflasyon bilgilerine yanlışsız yansımadığına dikkat çekiyor.
Hangi iktisat ne durumda?
ALMANYA’DA FİYATLAR DÖRT YILDIR BIRINCI SEFER DÜŞTÜ
Almanya’da COVID-19 krizine dayanak için uygulanan KDV indirimleri, ülkede tüketici fiyatlarının dört yıldır birinci sefer düşmesine neden oldu. Almanya İstatistik Ofisi Destatis’in dün açıkladığı bilgilere nazaran harmonize fiyat endeksi ağustosta yıllık yüzde 0,1 düştü. Avrupa Merkez Bankası’nın enflasyon amacı ise yüzde 2’nin çabucak altı. ABD’de temmuzda tüketici fiyatları bir yıl öncesine nazaran yüzde 1 arttı. ABD Merkez Bankası’nın gayesi ise yüzde 2. Euro Bölgesi için bugün açıklanacak enflasyon verisi ise Commerzbank’tan faiz stratejisti Rainer Guntermann’a nazaran merkez bankalarının enflasyon amaçlarına ulaşmalarının ne kadar sıkıntı olduğuna işaret edecek. Euro Bölgesi’nde enflasyonun aylık bazda yüzde 0,2 düşmesi, bir evvelki yılın tıpkı devrine nazaran ise yüzde 0,4 yükselmesi bekleniyor.
ÇİN’İN ENFLASYON SEPETİ ‘DEVLET SIRRI’
Çin’de domuz eti ve taze zerzevat fiyatları kayda kıymet oranda artsa da manşet enflasyon yüzde 2,7’de. Çin Merkez Bankası’nın uzun vadeli maksadı ise yüzde 2,34. Her ülke enflasyon sepetindeki yükleri resmi olarak açıklamıyor. Bu nedenle uzmanların Çin’deki enflasyonla ilgili öngörü yapmaları daha sıkıntı. Fakat Bloomberg Intelligence iddialarına nazaran Çin Ulusal İstatistik Ofisi besine enflasyon sepetinde yüzde 20 yük verirken, ulaşım ve bağlantının yükünün yüzde 14,5 olduğu düşünülüyor.
‘Korkulması gereken enflasyon değil deflasyon’
Peterson Institute for International Economics’ten Kıdemli Ekonomist Olivier Blanchard ise korkulacak şeyin enflasyon değil deflasyon olduğuna, fakat bir ihtimal gelişmiş ekonomilerde yüksek enflasyon görülebileceğine işaret ediyor. Blanchard’ın bu yıl pandeminin pik yaptığı periyotta yayınlanan tahlilinde “Yüksek enflasyon muhtemelen olmayacak lakin gelişmiş ekonomilerde bu imkansız da değil” tabirleri yer alıyor. Blanchard, “İşsizliğin sıradışı biçimde yüksek olması, tecrit tedbirleri gevşese bile fiyatların çok artmadığı, emtia fiyatlarının düştüğü ve petrol fiyatlarının çöküş yaşadığı bir devir gördük. Bu senaryoda kaçınılması gereken en büyük zorluk ‘deflasyon’ olur” diyor.
‘Hükümet kusurları hiperenflasyon yaratabilir’
Fakat Blanchard’a nazaran üç şart ‘yanlış yüksek enflasyon’ yaratabilir. Buna küçük bir ihtimal veren Fransız ekonomist, borç/ GSYH oranında yüksek bir artış, faiz oranlarında çok büyük bir artış ve mali siyasetlerin para siyasetlerinden daha dominant olması şartları bir ortaya geldiğinde enflasyonun artabileceğini de söylüyor. Bilhassa popülist hükümetlerin borç yüklerinde bir artış yaşanmasının akabinde ‘faizleri düşük tutarak, borç yükünü de azaltmaya çalışabileceğini’ belirterek, bunun ekonomiyi çok ısıtarak yüksek enflasyona, hatta hiper enflasyona bile neden olabileceğini belirtiyor. Blanchard bu senaryoda borcun gerçek pahasının düşürülmesi mümkün olsa da iktisadın ağır bedel ödeyebileceği uyarısı yapıyor.
Fed’in enflasyon ‘hoşgörüsü’ parite ve altına yarıyor
Global piyasalar için en değerli merkez bankası Fed’in geçen hafta yaptığı siyaset değişikliği ile enflasyonun maksadın üzerine çıkmasına da hoşgörülü olacağına işaret etmesi, doları düşürürken, Euro/dolar paritesini ve altın üzere inançlı liman varlıkları yükseltiyor. Dolar dört aydır öteki para üniteleri karşısında kıymet kaybederken, Fed öncesi pazartesi günü de bu trend devam etti ve Euro dün Euro Bölgesi enflasyon verisi sonrası 19,40 seviyesine kadar çıktı. Dolar endeksi ise bir yıılın en düşük seviyesi olan 92,12’ye yakın seyretti ve TSİ 15:20 itibariyle 92,14’e kadar geriledi. Pandemi müddetince global yatırımcılar enflasyonun yükselmesi nedeniyle yatırımlarının erimemesi için altın ve gayrimenkul üzere araçlara geçiş yapma eğiliminde oldu ve bu altına tarihi rekorunu tazeleterek onsun 2.070 dolara kadar yükselmesine neden oldu. Spot altının onsu dün TSİ 15:21 iribariyle 1.964 dolar seviyesi. Uzmanlar enflasyonun yükselmesi durumunda muhafaza emelli yatırımlarla altın fiyatlarının yeni bir ralliye hazırlandığını belirtiyor.
Dünya