COVID-19 pandemisinin Türkiye iktisadına yönelik olumsuz tesirlerini en aza indirmeye yönelik çalışmalar sürerken, gerçek dalın üretim ve yatırım süreci de hayati derecede değer taşıyor. DÜNYA Ankara Temsilciliği, siyasi partilerin iktisat kurmayları ile Türkiye iktisadını masaya yatırıyor. Yazı dizisinin birinci kısmında CHP kurmayları vergi, para, maliye siyasetleri, gerçek kesime bakış açıları ve tahlil tekliflerini aktardı. İktisatta yaşanan buhranın aşılması için yeni bir yol haritası çizdiklerini söz eden CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, güçlü iktisada geçiş programını 16 unsurda açıkladı. Yazı dizisi MHP ile devam edecek. DÜNYA gazetesi iktisadın nabzını tutan, meselelerini yansıtan ve muharrirleri aracılığıyla tahliller öneren pahalı bir yayın organıdır. Hasebiyle iş dünyasının da yakından izlediği bir gazetedir…
İktisatta bir buhran yaşandığını hepimiz biliyoruz. Bu buhrandan en az ziyanla nasıl çıkabiliriz? Kimler bizi bu buhrandan aydınlığa çıkarabilir? Hangi partide ekonomiyi iyi işleyen bir sisteme dönüştürecek takımlar var?
Rahatlıkla söyleyebilirim ki, en ehil takımlar CHP’de… Devlet tecrübesi olan, kriz idaresinde çalışmış ve Türkiye’yi krizden çıkararak güçlü bir iktisadın altyapısını hazırlamış takımlar bugün CHP’dedir. Bugün geldiğimiz noktada sorumlulukları olanları eleştirerek vakit kaybetmenin bir manası yok… Bunu en iyi iş dünyası bilir. Hasebiyle yaşadığımız buhranı aşmak için nelerin yapılması gerektiğini düşünmeli ve tartışmalıyız…
Aşağıda sıraladığım 16 unsur bu emele yöneliktir. Üretenlerin, risk üstlenenlerin, istihdam yaratanların, ihracat yapıp ülkesine döviz kazandıranların takdirine sunulur.
1- Kamuda israfa son verileceği taahhüt edilmelidir. “Üreten Türkiye” kavram olmanın da ötesinde siyasetin ana vazifesi haline getirilmelidir.
2- Devlet idaresinde liyakat sistemi hakim kılınmalıdır.
3- TBMM ismine kontrol yapan “Sayıştay” gerçek fonksiyonuna kavuşturulmalı, kamu harcamalarının şeffaflığı sağlanmalıdır.
4- Devlet idaresinde verimliliği artırmak için yeni bir yerel-merkez istikrarı kurulmalıdır.
5- Merkez Bankası başta olmak üzere BDDK, SPK, EPDK üzere kurumların bağımsızlığı yine sağlanmalı ve kurumların araçlarına siyasi müdahale olmayacağı kamuoyuna açıklanmalıdır.
6- “Kamu İhale Yasası” rekabet ve şeffaflığı sağlayacak biçimde yine düzenlenmelidir.
7- TBMM’de “Kesin Hesap Komisyonu” kurulmalı, katılaşan bütçe harcamalarını gösteren kanunun sağlıklı bir yerde tartışılması için Komite Başkanlığı, ana muhalefet partisine verilmelidir.
8- Vergi ödeyenlerin de kelam sahibi olduğu bir “Ulusal Vergi Konseyi” kurulmalı, halktan toplanan vergilerin nerelere harcandığının hesabı verilmelidir.
9- Bir anayasal kurum olan “Ekonomik ve Toplumsal Konsey” çalıştırılmalıdır.
10- Can ve mal güvenliğinin teminatı olan yargı bağımsızlığı-hukukun üstünlüğü kesin olarak sağlanmalıdır.
11- Kanıyı söz, örgütlenme ve basın özgürlüğü şartsız teminat altına alınmalı, üniversal ölçülerde medya özgürlüğü sağlanmalıdır.
12- Seçim barajı kaldırılmalı yahut makul seviyeye indirilmeli, 12 Eylül darbecilerinin yapıtı olan “darbe hukuku”, hukuk sistemimizden arındırılmalıdır.
13- “Siyasi Ahlak Yasası” çıkarılmalıdır.
14- Güçlü bir “Stratejik Planlama Teşkilatı” kurulmalıdır.
15- İzlenen “İhvancı” dış siyasetten vazgeçilmeli, dış siyaset barış eksenli çizgiye hızla oturtulmalıdır.
16- IMF ile yeni nizam netleştirilmelidir. IMF ile münasebetler kesilecekse iştirakten çekilmeli ve IMF’deki sermaye hissesinin Türkiye’ye getirileceği kamuoyuna açıklanmalıdır.
“Yeni kurallar, yeni kurumlar, yeni kadrolar”
Türkiye iktisadı, uzunca bir müddettir kendine benzeyen ekonomilerden ayrışıyor. 2019’da sıfıra yakın olan büyüme, 2020’de COVID-19 salgınının da tesiriyle yerini daralmaya bıraktı. İşsizlik vahim boyutlara ulaştı. 2021’de en büyük 20 iktisat liginden düşmemiz, yerimize Tayvan’ın geçmesi bekleniyor.
İktidarın borçla ekonomiyi şişirmeye dayanan büyüme modeli 2013’ten beri tekliyor. 2018’de gerçekleşen rejim değişikliği hukuk devletini aşındırdı. Devlet takımlarında liyakatin yerini sadakat aldı. Yerleşik devlet kurumları tahrip edildi. Yasama, yürütme ve yargı ortasındaki çizgi yok oldu. Bu, devlet krizine yol açtı. Hükümetin İhvancı dış siyaseti, ülkemizi bölgemizdeki tüm jeostratejik krizlerin aktörü yaptı. Bütün bunlar ülkenin dış şoklara dayanıklılığını azalttı. Ülkeyi yapısal bir krize soktu. Mart ayında ülkemize sıçrayan pandemi, mevcut yapısal krizle birleşerek ekonomik buhrana yol açtı.
İçeride borcu çevirmek zorlaşıyor. Cari açık finanse edilemiyor. Türk Lirası süratle bedel kaybediyor. Döviz krizi yaşanıyor. Bu buhrandan çıkabilmek için tekrar itimadı sağlamak kaide. Bunun için de yeni takımlar, yeni kurumlar ve yeni kurallar gerekiyor.
Bu çerçevede birbirini destekleyen üç temel ögeye muhtaçlık var,
Birincisi ehliyetli, liyakatli takımların elinde ahenk içinde çalışan, kurumsal altyapısı güçlü, iktisadın tüm aktörleriyle istişareye açık bir idare,
İkincisi ayakları yere basan, etrafında mutabakat sağlanmış, yapısal ıslahatlarla güçlendirilmiş, üreterek zenginleşmeye dayanan, yükü ve refahı adil dağıtan bir ekonomik program,
Üçüncüsü ise kuvvetler ayrılığının, istikrar ve kontrolün güçlü olduğu yeni parlamenter demokrasiye geçiş sürecinin başlatılması ve inancın pekiştirilmesi.
Lakin, metal yorgunu olan mevcut idarenin bunları becerebilmesi sıkıntı görünüyor.
Genel Liderimiz ve İktisat Masasında vazifeli arkadaşlarımızla birlikte bu sayfalarda, temel ıslahat alanlarına ait görüşlerimizi açıkladık. Biz, ülkemizin potansiyeline güveniyoruz. Cumhuriyetimizin ikinci yüzyılına hakikat ilerlerken, genç ve dinamik nüfusumuz ile coğrafik pozisyonumuzun sunduğu stratejik avantajları kullanarak, tarihin önümüze serdiği fırsatları en iyi formda değerlendirmeye kararlıyız.
CHP İktisat Masası üyeleri
▶Faik Öztrak: CHP İktisat Masası Lideri. CHP İktisat Siyasetleri ve Patron Örgütlerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı, Parti Sözcüsü, Tekirdağ Milletvekili. 1978’de girdiği DPT’de Müsteşar Yardımcılığı’na kadar yükseldi. BDDK Lider Yardımcılığı yaptı. 2001 krizinin akabinde Hazine Müsteşarı oldu. Emekliliğinin akabinde çeşitli üniversitelerde ders verdi, iktisat hakkında köşe yazıları yazdı. TÜSİAD-Koç Üniversitesi Ekonomik Araştırma Forumu’nu kurdu ve 2007’ye kadar yöneticiliğini yürüttü. Hala, NATO Parlamenter Asamblesi Üyesi.
▶ Doç. Dr. Abdüllatif Şener: Konya Milletvekili. Öğretim elemanı ve üyesi olarak çeşitli üniversitelerde ders verdi. Evvelki devir Maliye Bakanı, Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı. İktisat Uyum Heyeti Başkanlığı, Ulusal Güvenlik Konseyi Üyeliği, Bilim ve Teknoloji Yüksek Heyeti Üyeliği vazifelerinde bulundu.
▶ Ahmet Akın: CHP Güç ve Alt Yapı Projelerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı, Balıkesir Milletvekili. Güç alanında faaliyet gösteren özel dal kuruluşlarında Genel Müdür, memleketler arası alanda faaliyet gösteren holdinglerde CEO ve İdare Konseyi Üyesi olarak vazife yaptı. TBMM’de Sanayi, Ticaret, Güç, Doğal Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Kurulu üyesi.
▶ Aykut Erdoğdu: İstanbul Milletvekili. Hazine Müsteşarlığı’nda baş kontrolörlük yaptı. Milletlerarası sertifikalı iç denetçidir. Hazine Müsteşarlığındaki vazifesi sırasında Memleketler arası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası ve Avrupa Birliği fonlarıyla finanse edilen çeşitli projelerin baş denetçisi olarak misyon aldı.
▶ Bedri Serter: İzmir Milletvekili. İş insanı. Mobilya bölümüne 1970 yılında girdi. İzmir Ticaret Odası‘nda Meclis üyeliği, Ege Bölgesi Sanayi Odası’nda komite üyeliği ve başkanlık vazifelerinde bulundu.
▶ Bihlun Tamaylıgil: Evvelki devir İstanbul milletvekili. Ekonomist, üst seviye yönetici. Sermaye Piyasası Aracı Kurum ve özel bölüm sanayi şirketlerinde üst seviye yöneticilik vazifelerinde bulundu. Milletvekilliği periyodunda, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda vazife aldı. Partide, Genel Lider Yardımcılığı, Genel Sekreterlik ve Parti Sözcülüğü vazifelerinde bulundu.
▶ Bülent Kuşoğlu: CHP İdari ve Mali İşlerden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı, Ankara Milletvekili. Yeminli Mali Müşavir, Maliyeci, Ekonomist. Maliye Bakanlığında Baş Hesap Uzmanlığı, Ulusal Savunma Bakan Danışmanlığı, Toplumsal Sigortalar Kurumu Genel Müdür Yardımcılığı, Türk Toplumsal Güvenlik ve Sıhhat Sisteminin Islahatı projelerinde Kıymetlendirme Şurası ve Yürütme Komitesi Üyeliği yaptı. Sıhhat, inşaat ve kontrol dallarında Genel Müdürlük, İdare Konseyi Üyeliği ve İdare Heyeti Başkanlığı misyonlarında bulundu.
▶ Çetin Osman Budak: Antalya Milletvekili. İş insanı. Antalya’da ATSO İdare Heyeti üyeliği, Lider Yardımcılığı ve Başkanlığı; Antalya OSB İdare Şurası Başkanlığı yaptı. TOBB İdare Heyeti Üyeliği ve Lider Yardımcılığı vazifelerinde bulundu. Partide Genel Lider Yardımcılığı yaptı. TBMM’de Sanayi, Ticaret, Güç, Doğal Kaynaklar Bilgi ve Teknoloji Kurulu üyesi.
▶ Prof. Dr. Fethi Açıkel: CHP Bilim, İdare ve Kültür Platformundan Sorumlu Genel Lider Yardımcısı, İstanbul Milletvekili. Akademisyen, siyaset bilimci. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde öğretim üyeliği yaptı. London School of Economics’de (LSE) doktora sonrası araştırmacı olarak bulundu.
▶ Gökan Zeybek: İstanbul Milletvekili. Mimar, Mahallî İdareci. Siyasete 1983 yılında SODEP ve Toplumsal Demokrat Halkçı Parti ile başladı. CHP örgütünde misyonlar üstlendi. 2009-2018 İBB ve Sarıyer Belediyesi Meclis Üyeliği, 2009-2011 İBB CHP Küme Sözcülüğü, 2014-2018 Sarıyer Belediyesi Lider Yardımcılığı misyonlarında bulundu.
▶ İlhan Kesici: İstanbul Milletvekili. Sanayi Yüksek Mühendisi. DPT’ye 1979 yılında girdi, DPT Müsteşarlığına kadar yükseldi. TBMM’de Dış İşleri Komitesi, AB Karma Parlamento Kurulu, Avrupa Kurulu Parlamenter Meclisi Türk Kümesi üyeliği yaptı. NATO Parlamenter Asamblesi Üyesi.
▶ Prof. Dr. Lale Karabıyık: CHP Eğitim Siyasetlerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı, Bursa Milletvekili. Akademisyen. 27 yıl süren akademik hayatı boyunca pek çok idari misyonda de bulundu. Lokal ve ulusal medyada iktisat köşe müellifliği ve haftalık piyasa kıymetlendirme programları yaptı. Endüstrici ve İş İnsanı Dernekleri’nde iktisat danışmanlığı misyonunu yürüttü.
▶ Mehmet Akif Hamzaçebi: İstanbul Milletvekili. Maliye Bakanlığı’nda Maliye Müfettişi, İstanbul Defterdar Yardımcısı, Ankara Defterdarı, Ulusal Emlak Genel Müdürü, İstanbul Defterdarı ve Gelirler Genel Müdürü olarak vazife yaptı. TBMM Plan ve Bütçe Komitesi üyeliği, CHP Küme Başkanvekilliği, TBMM Başkanvekilliği ve CHP Genel Sekreterliği vazifelerinde bulundu.
▶ Mehmet Güzelmansur: Hatay Milletvekili. Makina Yüksek Mühendisi, iş insanı. Çeşitli üniversitelerde öğretim vazifelisi olarak çalıştı. Ticari hayatını akaryakıt bölümü ile etraf dostu pak güç alanında devam ettiriyor. Evvelki periyot CHP Hatay Vilayet Lideri. Hala TBMM’de Dış İşleri Komitesi ile Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Alt Komitesi üyesi.
▶ Orhan Sarıbal: Bursa Milletvekili. Ziraatçı. Bursa’da TMMOB ZMO Bursa Şubesi İdare Kurulu’nda misyon aldı. Evvelki periyot CHP Tarım Siyasetleri ve Tarım Örgütlerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı. Hala, Genel Lider Tarım Siyasetlerinden Sorumlu Başdanışmanı ve TBMM Tarım, Orman ve Köy İşleri Kurulu üyesi.
▶ Özgür Karabat: İstanbul Milletvekili. Mali müşavir, dış ticaret ve memleketler arası finansal raporlama uzmanı. Türkiye’nin önde gelen dış ticaret firmalarında yöneticilik yaptı. TBMM AB Ahenk Kurulu, Türkiye-AB Karma Parlamento Kurulu Türk Kümesi Üyesi.
▶ Doç. Dr. Selin Sayek Böke: CHP Genel Sekreteri ve İzmir Milletvekili. Akademisyen, ekonomist. Dünya Bankası projelerinde danışmanlık yaptı. IMF’de ekonomist olarak çalıştı. Akademisyenliği müddetince idari vazifelerde de bulundu. Hala, Avrupa Kurulu Parlamenter Meclisi üyesi.
▶ Tahsin Tarhan: Kocaeli Milletvekili. İş insanı. Otomotiv yan sanayi ve turizm alanında faaliyet gösteren şirketlerde İdare Heyeti Başkanlığı ve üyeliği yapmaktadır. TBMM Sanayi, Ticaret, Güç, Doğal Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komitesi Üyesi ve komitede parti küme sözcüsü.
▶ Veli Ağbaba: CHP Emekçi Sendikaları, Esnaf-Sanatkar ve STK’lardan Sorumlu Genel Lider Yardımcısı, Malatya Milletvekili. İş insanı. CHP Emek Büroları’nın kuruluş ve örgütlenmesinde çalıştı. Taşeron personellik, kıdem tazminatı, toplumsal güvenlik ve Emeklilikte Yaşa Takılanlar, sokak iktisadı ve garantisiz çalışanlar hakkında çalıştaylar düzenledi.
CHP kurmaylarının ekonomik meselelere tahlil teklifleri
Şeffaflık ve hesap verebilirlik
Abdüllatif ŞENER
Türkiye’de şeffaflığın ve hesap verebilirliğin sağlanması siyasi iktidarın tüm kamu gücünü ve kaynaklarını bireysel/ailevi çıkarlar için kullanmasını önlemek, bunun da ötesinde devletin faal, verimli ve fonksiyonel olması ve hukuk devletinin gerçekleşmesi için gereklidir.
Türkiye’de şeffaflık ve hesap verebilirliğin sağlanabilmesi için yapılması gereken birinci iş, güçlendirilmiş bir parlamenter sistem kurmaktır. Bunun için öncelikle siyasal iktidarın değişmesi ve yeni iktidarın ve parlamento çoğunluğunun bu değişimi gerçekleştirme kararlılığına sahip olması gerekmektedir.
Yapılacak Anayasa değişikliği şu düzenlemeleri içermelidir:
Cumhurbaşkanını TBMM seçmelidir. Cumhurbaşkanının yetkileri sembolik seviyede kalmalıdır.
Hükümeti başbakan kurmalıdır.
Yargıçlar ve Savcılar Şurası üyeleri tekrar belirlenmeli ve siyasetin tesirinden arındırılmalıdır.
TBMM hükümeti yahut bakanları gensoru ile düşürebilmeli, başbakan ve bakanlar hakkında soruşturma açılabilmesi için milletvekili sayısının yarısı kâfi olmalıdır.
TBMM Kesin Hesap Komitesi lideri muhalefet partisinden olmalıdır.
Bu anayasal değişikliklerden sonra şeffaflık ve hesap verebilirlikle ilgili tüm yasalar tekrar gözden geçirilmelidir.
Vergi reformunda temel prensip ve adımlar
M. Akif HAMZAÇEBİ
CHP iktidarında vergi sisteminde ıslahat yapılacaktır. Vergi ıslahatı üç temel prensip üzerine oturacaktır: Birincisi, saydam ve kolay anlaşılır mevzuat, ikincisi vergi yükünün adil dağılımı, üçüncüsü ise öngörülebilir vergi yükü.
Vergi ıslahatının temel adımları:
-Vergi sistemi vergide adaleti ve rekabet eşitliğini sağlayacak biçimde düzenlenecek; dolaysız vergileri temel alan, dolaylı vergilerin yükünü azaltan bir yapıda olacaktır.
-Gelir Vergisi Kanunu tekrar düzenlenecek, vergi tabanını genişleten, daha geniş dilim aralıklarıyla, gelirle orantılı vergi ödenmesini amaçlayan adil bir tarife yapısı oluşturulacaktır.
-Vergi oranlarında artışa gidilmeyecek, vergi tabanı genişletilecektir.
-Vergi sistemi, yatırımı teşvik eden bir yapıya kavuşturulacaktır.
-İstihdam üzerindeki vergi ve sigorta prim yükü indirilecektir.
-“Vergi harcamaları” teşvikler, vergi istisna ve muafiyetleri yoluyla tahsilinden vazgeçilen vergileri tabir eder. Devlet vergi harcamaları yoluyla muhakkak ekonomik ve toplumsal kümelere dayanak sağlar. Bu nedenle, vergi harcamaları kolay bir liste olmaktan çıkarılarak tahsilinden vazgeçilen vergi fiyatları ile tesirlerini kapsayan Vergi Harcamaları Raporu olarak Bütçe Kanun Teklifiyle birlikte TBMM’ye sunulacaktır.
-Kayıt dışılık AB ortalamalarına indirilecektir. -Ücretliler, beyanname üzerinden yapılan sıhhat, eğitim harcamaları üzere indirimlerden yararlanamamaktadır. Bu kısma seçimlik beyanname verme imkanı verilecek yahut gelir vergisi stopajı uygulamasında bu indirimler dikkate alınacaktır.
-Katma Paha Vergisi’nde indirim düzeneği tekrar düzenlenecek, üç aylık müddette indirilemeyen vergi iade edilecektir.
-Basit metotta vergilendirilen 800 bine yakın esnafın durumu yine pahalandırılacak, bunların kıymetli bir kısmı esnaf muaflığı kapsamına alınacaktır.
-Kayıtlı ekonomiyi cezalandıran bir niteliğe dönüşen Damga Vergisi, kademeli olarak üç yıllık bir periyotta kaldırılacaktır.
-Daha çok Hazine’ye gelir sağlama gayesiyle kullanılan Özel Tüketim Vergisi, AB ülkelerinde olduğu üzere etraf, sıhhat ve ulaşım siyasetlerinin aracı olma özelliğine kavuşturulacaktır. Beyaz eşyada ÖTV kaldırılacaktır.
-Engellilere ÖTV’siz araç alımı için tanınan üst hudut yükseltilecek, işitme engelliler ile zihinsel engellilerin Özel Tüketim Vergisi ve Motorlu Taşıtlar Vergisi’nden muaf araç iktisap etmeleri sağlanacaktır. Engelli bireylerin engelliliğe dayalı ayrımcılık nedeniyle açtıkları davalar ile buna ait takipler yargı harçlarından istisna edilecektir.
-Gelir dağılımındaki adaletsizliği azaltmak emeliyle Katma Bedel Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi’nde düşük gelirli kümeler lehine düzenlemeler yapılacaktır.
-Motorlu Taşıtlar Vergisi hasılatı mahallî idarelere aktarılacaktır.
Gelir Yönetimi tekrar yapılandırılacaktır. Bu kapsamda,
-Gelir Yönetimi uygulamada özerk, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın performans kontrolüne tabi olacaktır.
-Vergi kontrolü iş dünyası üzerinde siyasi baskı kurmanın bir aracı olarak kullanılmayacaktır.
Harcama siyaseti
Bülent KUŞOĞLU
Devletin fonksiyonları ve bağlı olarak kamu harcamaları son yıllarda çokça tartışılan bahislerden biri olmuştur. Kamu harcamaları başta gelişmekte olan ülkelerde olmak üzere artarken, üretim, gelir dağılımı ve fiyatlar genel düzeyi üzerinde de tesirli bir maliye siyaseti aracı olma vazifesini yerine getirmektedir.
CHP olarak global iktisattaki nedenler dışında Türkiye’ye de has şartlar nedeniyle kamu harcamalarının artmasını gerekli görmekteyiz. Bilhassa; tarım, eğitim, sıhhat ve Ar-Ge alanları başta olmak üzere kamu harcamaları artmalıdır. Lakin, 2021 Bütçesinde olduğu üzere kamu harcamaları yüklü olarak işçi sarfiyatları, cari transferler ve faiz masraflarından oluşmaktadır. Kaynak ise temel olarak dolaylı vergiler ve borçlanmadır. Bu ise farklı sıkıntılar oluşturmaktadır.
Bize nazaran borçlanma süratle azaltılarak yeni bir bütçe ve harcama siyasetine geçilmesi temel olmalıdır. Bu biçimde yeni mali alanlar açılmalıdır. Mevzu kolay değildir, bir dizi ıslahat çalışmasını gerektirmektedir: Demokratik standartlar, istikrar ve inanç, hukuk ve adalet, vergi / toplumsal güvenlik, direkt yatırımların ve kurumsal kalitenin artışı… Tüm bunlar ve birlikte ele alınması gereken alt düzenlemeler kamu harcamalarını çok daha verimli hale getirecektir.
Birinci gaye: Acil demokrasi!
Çetin Osman BUDAK
İstikrar vaadiyle gelen AK Parti; iktisatta önemli belirsizliğe neden oldu. Kur, faiz ve enflasyonda belirsizlikler, gerçek kesimi, yatırım ortamını ve şartlarını olumsuz etkiledi. Bilhassa başkanlığa geçildikten sonra Türkiye önemli bir ekonomik buhranın içinde savruldu. Yanlış politik tercihlerle özel dalın döviz borcunun artması ve kur artışıyla birlikte yükselen girdi maliyetleri gerçek kesimi yatırım yapamaz noktaya sürükledi.
Ülkemizde yatırım ortamının iyileştirilmesi için iki temel nokta, hayati değere sahip. Bunlardan birincisi öngörülebilirlik, ikincisi ise hukukun üstünlüğü… Bu ikisi olmadan iktisatta meselelerin çözülmesi mümkün değil. Bu çerçevede öncelikle yapılması gereken, güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçiştir. Ayrıyeten, iktisadın içine düştüğü sarmaldan çıkışı için yapısal ıslahatlara ve verimliliği artırmaya muhtaçlık var. CHP iktidarında, tıkanmış ekonomik modelin yerine yeni “Kalkınmacı Devlet” anlayışını benimseyeceğiz. İhracat odaklı, katma bedelli üretime öncelik veren bir planlama ve teşvik siyaseti için “Stratejik Planlama Teşkilatı’nı kuracağız. İktisattaki aktörlerin demokratik iştirakiyle belirlenen iktisat siyasetleri sayesinde, öngörülebilirlik meselesini ortadan kaldıracağız. Katma bedeli yüksek üretken yatırımlara yük verecek, verimlilik artışını hedefleyerek hem istihdam hem de ari açık sıkıntılarına tahlil getireceğiz.
Yoksullukla uğraş ve aile takviyeleri sigortası
Fethi AÇIKEL
COVID- 19’un neden olduğu krizlere karşı tahlil, güçlü bir toplumsal devletin inşasıdır. Aile Takviyeleri Sigortamız bunun birinci adımıdır. Türkiye’nin yoksulluk, işsizlik ve borçluluktan çıkışının sigortasıdır. Zira neo-liberal rantiye iktisadı karşısında vatandaşların korunması bir lütuf değil, anayasal haktır.
Yurttaşlarımızın insanca yaşaması, toplumsal barışın gelişmesi ve yoksulluğun ortadan kaldırılmasıyla mümkündür. Aile Takviyeleri Sigortası yurttaşları yoksulluk sarmalına karşı kesintisiz koruyacaktır. Aileler yoksulluk sonuna uzaklıkları gözetilerek taban gelir seviyesine çekilecek; engelli, yaşlı, hasta ve çocuklar ihtimamla korunacaktır. Dayanaklar direkt bayanlara verilecektir. Takviyelerin verilmesinde gereksinim farklılıkları gözetilerek, objektif ölçütler temel alınacaktır. Aile Dayanakları Sigortamız hiçbir çocuğun yatağa aç girmediği, gençlerin hayallerinin sönmediği, yaşlılarımızın yoksulluktan korunduğu ve hiç bir yurttaşın yoksulluktan ezilmediği bir Türkiye yaratacaktır.
Türkiye’nin önündeki riskler ve fırsatlar
Selin SAYEK BÖKE
Salgın, global rekabet ortamını süratle dönüştürürken, Türkiye iktisadı açısından hem büyük riskler hem de gerçek ve iyi yönetildiği takdirde büyük fırsatlar barındırıyor.
Global tedarik zincirlerinin sadeleştirilmesi eğilimi belirginleşiyor; iklim krizi üretimde sürdürülebilirlik korkularını öne çıkartıyor. Tıpkı vakitte, Sanayi 4.0 ihtilali ve pandeminin de hızlandırmasıyla dijitalleşme ve yapay zeka, hem üretimin coğrafyası ve ilgilerini hem de tüketim davranışlarını dönüştürüyor. Ucuz emek gücüyle değil, nitelikli işgücü ve verimli üretimiyle rekabet eden; daha adil ve daha yeşil bir üretim dönüşümüyle global rekabet gücümüzü sağlamamız mümkün. Pandemi tüm dünyada sıhhatte, eğitimde, Ar-Ge’de, istihdamda kamunun üretici yahut hami rolünün yok edilmiş olmasının ağır toplumsal maliyetlerini de ortaya çıkarttı. Hem teknolojinin gelişimi ve üretime yansımasını destekleyecek hem de ortaya çıkması beklenen istihdam kayıplarını telafi edecek; üretken, üretici güçlerden yana olan, toplumsal dayanışmacı ve hak temelli güçlü bir toplumsal devlet gereksinimi barizleşti.
Global mali sistem değiştiği, likidite azaldığı vakit uygulanacak siyasetleri; krizlere yol açan kırılganlığımızı sonlandıracak siyasetleri tasarlama gereksinimimiz var. Bunların hiçbiri birbirinden bağımsız değil. Salt büyüme odaklı bir ekonomik nizam yerine bütüncül ve kalkınmaya odaklı bir yeni ekonomik sisteme geçmeliyiz. Sürdürülebilir, kapsayıcı ve krizlere karşı dirençli bir tertip için reçete belirli. Borçla değil gelirle yaşanabilir bir iktisat, rantla değil üretimle refah yaratan bir sistemi kurmamız gerekiyor.
Türkiye’nin büyüme sorunu
İlhan KESİCİ
Türk iktisadının bir büyüme sorunu yoktur. Kamu ve özel dalıyla daima büyümeci iktisat siyasetlerini sevmiş ve bunda da başarılı olunmuştur. Cumhuriyet periyodu, 1923-2019, 96 yılın yıllık ortalama büyüme suratı yüzde 4,8’dir. Bu devrin içinde, 19391945 İkinci Dünya Savaşı devri 6 sene her yıl yüzde 5 küçülme periyotları de vardır, üç askeri darbe, Kıbrıs Barış Harekatı, 1994 ve 2001 kriz devirleri de vardır.
Çok partili siyasi hayata geçtiğimiz devirde de 1946-2002 ve 1946-2019 devri büyüme suratı da yüzde 5,3’tür. Dünyada da 1950 sonrası Japonya, 1960 sonrası G. Kore ve 1990 sonrası Çin yıllık ortalama yüzde 7’ler civarında yüksek büyüme suratları gerçekleştirmiş ülkelerdir. Bizim istikrarlı devirlerimizin yalnızca 1 puan üstündedir lakin kıymetli fark bunu 30-50 yıl olarak gerçekleştirmiş olmalarıdır. Biz Türkiye olarak ne yapılması gerektiğini biliyoruz. Gerekli insan gücü ve sermayemiz vardır. Gereksinim, içte ve dışta tam inanç verecek bir demokrasi ve siyasi bir takımdır. Gereken, yapısal ıslahatları yapmak, maliye ve para siyasetlerini uyumlulaştırmak, yerli ve yabancı yatırımcıları tam teşvik etmek, bununla ilgili hukuksal altyapıyı kurmaktır. Bunu yapabileceğimize inancım tamdır.
Bilimsel ve uygulamalı eğitim sistemi
Lale KARABIYIK
Cumhuriyet Halk Partisi iktidarında çağdaş, bilimsel ve uygulamalı bir eğitim sistemine dönülecek. Tüm bireylerin eşit eğitim imkanına erişimi sağlanacak. Eğitim siyasetin art bahçesi olmaktan kurtarılacak. Eğitim siyasetlerinin tek maksadı Atatürk’ün öngördüğü üzere “fikri hür, irfanı hür, vicdanı hür” kuşaklar yetiştirmek olacak. Türk Ulusal Eğitiminin Temel Prensipleri, Ulusal Eğitim Temel Kanunu’nda yer alan biçimiyle, eksiksiz, kesintisiz ve bütünlük içinde uygulanacak.
Eğitimi, devletin ve toplumun her kesitinin ortak sorumluluğu olarak gören CHP, tahsil ve öğretim sürecini siyasi tesirlerden arındırıp, bir devlet siyasetine dönüştürme amacındadır. Eğitim sistemi, tüm bileşenlerinin ortak eforuyla tekrar yapılandırılacak. Eğitimde fırsat eşitliği sağlanacak: Kimse maddi olanaksızlıklar nedeniyle eğitim-öğretimin hiçbir evresinde, eğitim hakkından yoksun olmayacak. Muvaffakiyet tek kriter olacak. 12 yıllık mecburî eğitim parasız olacak. Tüm Organize Sanayi Bölgelerinde iş garantili yatılı “Teknoloji Liseleri” kurulacak, endüstricinin gereksinim duyduğu eleman sorunu çözülecek. Üniversitelerimizde, her türlü niyet özgürce tartışılabilecek, her türlü bilimsel çalışma özgürce yapılabilecek, Yükseköğretim Konseyi kaldırılacak.
Tarım ve besin güvenliği siyasetimiz
Orhan SARIBAL
Cumhuriyetin kuruluşunda ülkemizin kalkınmasının temelinde yer alan tarım bölümü, AKP devrinde tam bir çöküş yaşamaktadır. AKP devrinde çiftçinin üretmesinden çok ithalatı önceleyen siyasetler sonucunda ülkemiz tarım eserlerinde ve girdilerde ithalata bağımlı hale gelmiştir. İçinden geçtiğimiz pandemi sürecinde tarımın stratejik ehemmiyeti bir defa daha ortaya çıkmışken, AKP tarımı gözden çıkarmaya devam ediyor. Bu durum ülkemizin besin egemenliğini ve besin güvenliğini tehdit eder hale gelmiştir.
Ziraî kaynaklar açısından ülkemiz biyoçeşitliliği, verimli toprakları ve farklı iklim nesilleriyle kıymetli bir potansiyele sahiptir. Bu zenginlikle, yalnızca beşerinin gereksinimini karşılamakla kalmayacak birebir vakitte muhtaçlığı olan farklı ülkelerin insanlarını bile doyuracak imkânları mevcuttur. Bunu hayata geçirecek, ziraî potansiyelimizi üretime çevirecek anlayışa ve siyasetlere muhtaçlık vardır. CHP olarak, ziraî üretimi planlayarak besin egemenliğini, tarladan sofraya kadar insanımızın besin güvenliğini sağlayacak siyasetleri hayata geçireceğiz.
Garantili ve insan onuruna yaraşır bir çalışma hayatı
Veli AĞBABA
Saray hükümeti salgını fırsata çevirdi. Bilhassa 25 yaş altı ve 50 yaş üstü çalışanların makul periyodik iş kontratlarıyla istihdam edilmesi düzenlemesiyle, çalışanların kıdem ve emeklilik hakkına göz dikildi. “İstihdamı koruma” ismi altında fiyatsız müsaade yasallaştırıldı, milyonlarca işçi günde 39,24 TL ile yaşamaya mecbur bırakıldı. Personellerin bulaşıcı hastalık riskine karşı müdafaasız bırakılması, İşsizlik Sigortası Fonu’nun hedef dışı kullanımı, emeğe yönelik kapsamlı taarruzların birer ögesi haline geldi.
Daha garantili ve insan onuruna yaraşır bir çalışma hayatında; Mevcut kanunların yanında, personelleri koruyan yeni ferdî iş hukuku düzenlemelerine gereksinim vardır. Sendikal örgütlülüğü kısıtlayan darbe eseri baraj sistemi kaldırılmalı, toplu mukavele hakkı tüm emekçilere tanınmalıdır. Taban fiyatta vergi kesintisine son verilmeli, taban fiyatın belirlenmesinde sendikalara toplu pazarlık ve grev hakkı tanınmalıdır. İş Kanunu’ndaki garantisiz istihdam modelleri yine düzenlenmelidir. İş teminatının ve kıdem tazminatının kapsamı genişletilmelidir. Toplumsal devletin gereği “Aile Sigortası” uygulamasına derhal başlanmalıdır. Başta sıhhat ve eğitim olmak üzere özelleştirmeye ve neoliberal siyasetlere karşı, kamucu siyasetler hayata geçirilmelidir.
Dünya