Hilal SARI
Global ticaretin en büyük kalelerinden Çin’de dünyanın en ağır konteyner limanlarından Ningbo-Zhousan’ın kısmen kapalı olması, öbür büyük Çin ve ABD limanlarında da kısıtlamalar nedeniyle kapasite altında çalışışması ve Asya genelinde farklı ülkelerde Delta varyantı kaynaklı hadise artışlarının yeni kısıtlama ve “evde kal” buyrukları getirmeye başlaması, global tedarik zincirinde pandeminin başında görülene emsal yeni kırılmalar yaratıyor.
Ne vakit açılacağı muhakkak değil!
Ningbo-Zhousan limanının tek bir çalışanda COVID-19 görülmesi üzerine 1 haftadan uzun bir müddettir kapalı olan Meishan terminali, limana gelen konteynerlerin yaklaşık yüzde 25’ini elleçliyordu. Evvelki gün itibariyle 50’den fazla geminin sırada beklediği limanın ne vakit tekrar açılacağına dair şimdi bir açıklama yokken, nakliyat şirketleri sorunu alternatif limanlara yönlendirerek çözmeye çalışıyor.
Ancak bu terminal buzdağının görünen yüzü zira Çin dünyanın en ağır 10 limanının 8’ine mesken sahipliği yapıyor. Bu limanların tamamı COVID-19 kısıtlamaları nedeniyle kapasitelerinin altında çalışıyor. Şangay’dan Hong Kong ve Ziamen’e tüm limanlarda gemiler kuyruklar oluşturmuş durumda ve Ningbo’dan gelen yönlendirmeler işleri daha da berbatlaştırıyor. Kaliforniya’nın San Pedro Körfezi’nde de birçok konteyner gemisi demir atmış durumda Los Angeles ve Long Beach limanlarına giriş için sıkışmaların hafifl emesini bekiyor.
2020’deki sıkışmaya nazaran en büyük fark: Güçlü talep
COVID-19 pandemisinin birinci ağır olarak başladığı Çin’de 2020 yılında görülen tedarik zinciri kırılmaları, uzmanlara nazaran bu yıl görülenden kıymetli bir fark taşıyor: Güçlü talep. Şu anda bir buçuk yılı aşkın harcamalarına ket vurmuş ve pandemi yorgunu bir tüketici güruhunun mallara olan talebinde keskin bir yavaşlama görülmüyor. 2020’de de limanlarda sıkışmalar görülmüş ve tedarik zincirlerinde bozulmalar olmuştu fakat talebin de zayıf seyretmesi limanların durumu bertaraf etmesine imkan sağlıyordu.
Tayfun ihtarlarıyla da Çin’de kimi limanların haftalarca kapatılmak zorunda kalması, mart ayında Süveş Kanalı’nda yaşanan tıkanmayla berbatlaşan liman problemini daha da ağırlaştırdı. Süveyş Kanalı’nda uzun müddet beklemek zorunda kalan gemiler Çin’e ve Asya’ya boş dönmeyi tercih etmiş, bu durum uzun müddettir devam eden konteyner krizini daha da kötüleştirmişti. Artık güçlü talep ve limanlardaki sıkışma birleşince navlun bedellerinde daha evvel gibisi görülmemiş keskin yükselişler yaşanıyor. Çin’den Avrupa’ya giden 40 FT bir konteyner gemisinin maliyeti pandemi öncesinin on katına yaklaşarak 14 bin dolar civarına dayandı. Çin’den ABD’ye giden gemilerin fiyatlarında son iki haftada hafif bir düşüş görülse de, uzmanlar “heyecanlanacak bir durum yok” diyerek Çin-Avrupa, Avrupa-Amerika rotalarında fiyatların hala yükseliş seyrinde olduğunu aktarıyor.
Otomotiv ve elektronik, güçlü talebe karşın frene basıyor
Otomotiv ve elektronik eşya kesimi Asya genelinde Delta yüzünden getirilen kısıtlamalardan en çok etkilenen dallar ortasında. Mayıs doruğundan uzaklaşan ve temmuzda 4 ayın en düşük seviyesine gerileyen Global Bileşik PMI verisi de tedarik zincirlerinde yaşanan sıkışmaların ekonomilere güçlü talebe karşın zorla frene bastırdığına işaret ediyor. ABD’de perakende verisinin otomotiv ve elektronik eşyada arz kaynaklı meselelerden doları beklentilerin altında gelmesi, güçlü talebe karşın frene basılabildiğini gösterdi. Artık Asya’da yeni kısıtlamalar, yeni bant durdurma haberleri de getiriyor. Tayland’da Toyota üç fabrikasında da operasyonlarını askıya almak zorunda kaldı kısıtlamalarla. Malezya’da da şirketlerin üretimini kısıtlayacak kimi tedbirler devam ediyor. Endonezya’nın Bali ve Java adalarında da hala insan hareketleri kısıtlanmış durumda zira hastanelerin yükü çok arttı. Toshiba ülkedeki Japon çalışanlarını “evden çalışmaya” geçirdi ve “İsterseniz Japonya’ya dönün” dedi. Vietnam’da “Evde kal” buyruğu Hanoi ve Ho Chi Minh City’de lojistik bölümünü sekteye uğratıyor. Filipinler’de cuma gününden itibaren Manila başşehir bölgesinde karantina başlıyor. DÜNYA’ya konuşan kaynaklara nazaran sıkışma yalnızca limanlarda değil, limanların yurt içine temaslarında da COVID-19 nedeniyle kamyon, sürücü, makinist yahut depo elemanı eksikliği yaşanabiliyor.
“Konteyner sorunu Noel’i de mahfedebilir”
Çin-Avrupa rotasından saparak ABD’nin güçlü talebine yetişmeye çalışan ve bu yüzden Çin’e tekrar yükleme yapmaya geçmek için ivedisi olan gemiler olduğunu aktaran uzmanlar, bilhassa Noel tatilinde konteyner gemilerinin Çin’den tekrar ABD ve Avrupa’ya vaktinde gidemeyebileceği kaygısını lisana getirmeye başladı. Ekim ayına gelindiğinde Çin limanlarında sıkışmanın devam etmesi durumunda 35 gün süren Çin-Avrupa ve 45 gün süren Çin- ABD rotasında perakendecilerin eserlerinin Noel tatiline yetişemeyebileceği belirtiliyor.
Piyasalarda Delta satış dalgası
Delta varyantına bağlı olarak büyüme görünümüne ait telaşlar ve Fed’in tapering’e adım adım yaklaşması yatırımcı iştahını da kaçırıyor. Avrupa ve Asya borsalarında dün başlayan satış dalgası sert düşüşler getirirken, ABD’de de endeksler Fed tutanaklarında fikir ayrılığı öne çıkınca düşüşle açıldı. Petrolde de ABD ham petrol stokları beklentilerin çok üzerinde düşse de, yakıt stoklarındaki sürpriz artış WTI ve Brent’te yüzde 3’e varan kayıplara neden oldu. Dolar endeksi, finans piyasalarında risk iştahının daha da kaçmasıyla gücüne güç kattı ve 93’ün üzerindeki yerini sağlamlaştırıyor, gün içinde 93,5 seviyesine kadar yükseldi.
Navlun 11 yılın zirvesinde!
Capesize, Panamax, Supramax ve Handsize gemilerin navlunlarını takip eden Baltık Kuru Yük Endeksi, dün itibariyle 3.833 seviyesine yükselerek Mayıs 2010’dan bu yana en yüksek seviyeyi gördü. Yedi gündür üst üste yükseliş kaydeden Baltı Kuru Yük Endeksi’nde demir cevheri ve kömür kargolarını taşıyan 150 bin tonun üzerindeki Capesize alt endeksinde 5.365 seviyesi ile 3 ayın doruğu görülürken, günlük kira bedeli bu gemilerde 44 bin 500 dolara dayandı. Panamax endeksi iki ayın doruğunu gördü ve kömür ve hububat taşıyan bu kategoride günlük kira bedeli 33 bin doların üzerine (3.707 düzeyine) çıktı. Refinitiv Eikon bilgilerine nazaran Supramax endeksi ise 3.189 ile 2017’den bu yana açıklanan data tarihinin tepesini gördü. BIMCO Gemicilik Başanalisti Peter Sand, Hellenic Shipping News’e verdiği demeçte navlundaki artışın yalnızca artan hacimlerden değil, jeopolitik ticaret savaşlarından (özellikle de Çin-ABD ve Çin-Avustralya) ve Çin limanlarındaki sıkışmalardan kaynaklandığını söylüyor.
“Tedarik zinciri yatırımları hızlanmalı”
Uzmanlar, tedarik zincirine yapılan yatırımların güçlü talebe yetişebilmek için hızlanması gerektiği daveti yapıyor. ABD’nin Long Beach Limanı’nda 1,49 milyar dolar yatırımla 11 yıldır inşa edilmekte olan ve yeni açılan Middle Harbour terminali bu yatırımlara kıymetli örneklerden biri. Limana 3,5 milyon TEU ek kapasite sağlayan yeni terminalin yöneticisi Mario Cordero, Los Angeles Business Journal’a verdiği demeçte, terminalin tek başına ABD’nin 6. büyük limanı olduğunu belirtiyor ve “Bu yıl 19 milyon TEU taşıdık. Bu sayının gelecek yıllarda azalacağını sanmıyoruz, artarak devam edecek. O yüzden de yeni operasyon modellerinin yine düşünülmesi ve ‘sürdürülebilir’ tedarik zinciri yatırımlarının hızlanarak devam etmesi gerektiğini söylüyor.
Dünya