Şebnem TURHAN
Yerli yatırımcı pandemi ile birlikte tüm dünyada olduğu üzere borsaya ilgisini arttırdı. Geçen yıl boyunca her ay yeni bir rekor kıran yerli yatırımcı sayısı Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) bilgilerine nazaran 12 Mart itibariyle pay senedi yatırımcı sayısı 2 milyon 189 bin 16 şahsa ulaştı. O denli ki MKK bünyesinde saklanan toplam menkul değer bedelinin yüzde 80’ini de pay senedi piyasası oluşturuyor. Sermaye piyasalarının gelişmesi ve tabana yayılması için çok hoş haber. Lakin Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği’nin raporu bir probleme dikkat çekiyor. TSPB raporuna nazaran 2020 yılının 9 aylık bilgilerine nazaran pay senedi piyasasında kredili süreç hacmi 5.8 milyar liraya yükseldi. 2019 yılının tamamında bu hacim 2.8 milyar liraydı. Yani kredili süreç hacmi ikiye katlandı. Kredi kullanan hesap sayısı ise 11 bin 895 bin iken 2019 yılının tamamında 2020’nin 9 aylık devrinde 21 bin 481 bireye ulaştı. Yeniden ikiye katlanan oranla karşı karşıyayız. Borsanın tarafı yukardayken kredi kullanan yatırımcılar çok da zorda kalmazken tarafı aşağıya çevirdiğinde en fazla canı yananlar da kredili süreç yapanlardan oluyor.
Pay senedi piyasasında yatırım yapmak için aşikâr limitler ve faiz oranları çerçevesinde aracı kurumlar yatırımcıların kredi kullandırıyor. Kredi limiti sizin pay senedi piyasasında ve başka yatırım araçlarındaki varlığınıza nazaran belirlenirken faiz oranı için de genelde Borsa İstanbul Borçlanma Araçları Piyasası/ Repo-Ters
Repo Pazarı’nda oluşan en kısa vadeli repo süreçlerinin ağırlıklandırılmış ortalama faizi ile Merkez Bankası haftalık repo borç verme faiz oranlarının karşılaştırılması ile tespit edilecek en yüksek faiz oranının ikiye çarpılmasıyla bulunuyor. Bu da en az yüzde 35 faiz uygulandığını ortaya koyuyor. Ve bu faiz günlük olarak işliyor ve hesabınıza yansıtılıyor.
Birtakım aracı kurumlar 1 milyon liraya kadar onaysız kredi limiti oluşturuyor ve yatırımcının varlığının 5 katına kadar kredi limiti tanımlayabiliyor. Kimi kurumlar da hesap açılışında özkaynak oranı olarak yüzde 50’yi kullanıyor. Kredi kullanımı boyunca da özkaynak sürdürme teminatı da yüzde 35 olarak belirleniyor.
Aracı kurumların kârı katlandı
TSPB datalarına nazaran aracı kurumların 2020 yılının birinci 9 ayındaki gelirleri 5 milyar 654 miyon lira oldu ve 2019’un tamamındaki 4 milyar 264 milyon liralık geliri aştı. Faaliyet karı 3 milyar 440 milyon lira olan aracı kurumların 2019’un tamamındaki faaliyet kari 1 milyar 842 milyon lira idi. Net kar ise 2020’nin birinci 9 ayında 3 milyar 27 milyon lira ile 2019’un tamamındaki 1 milyar 728 milyon lirayı neredeyse ikiye katladı. Aracı kurumların kurul gelirleri de 3.5 milyar liraya ulaşarak 2019’un tamamındaki 1.9 milyar lirayı aştı.
Takasbank Temmuz 2020’de yerli yatırımcının büyük talebi ve aracı kurumların yeni yatırımcılara istekleri doğrultusunda kredi kullandırmasını göz önüne alarak aracı kurumlara sağladığı finansmanda kredi oranlarını artırmıştı. Takasbank aracı kurumlara kullandırdığı kredinin gecelik faiz oranını 375 baz puan artırarak yüzde 12’ye çıkarmıştı. O devir analistler, değişiklik ile son aylarda süratle artan yurtiçi ferdî yatırımcıların kredili pay senedi alımlarının azaltılması amaçlandığını kaydetmişti.
Dünya