Servet YILDIRIM
Merkez Bankası Para Siyaseti Kurulu’nun bugün alacağı kararı öngörmek güç lakin nasıl bir karar alması gerektiği üzerine konuşmak mümkün. Aslında her ne kadar sürdürülebilir büyümeye geçiş sorunu da olsa iktisadın içinde bulunduğu durum ve enflasyon beklentilerindeki bozulma para otoritesine siyaset uygulamasında çok fazla esneklik bırakmıyor. Enflasyon hedeflemesi yapan bir merkez bankası için mevcut tablo epey düşünce verici. Enflasyon hem tüketici, hem de üretici fiyatlarıyla yılbaşında hedeflenenin ve piyasanın beklentisinin üzerine çıkmış. Ana eğilimi gösteren çekirdek enflasyon göstergeleri yüksek düzeylere ulaşmış. Enflasyon beklentileri süratle bozulmaya başlamış. Kurlardan enflasyona geçişkenliğin yüksek olduğu bir ortamda TL’deki zayıflama devam ediyor.
İşte bu gelişmeler olağan kurallarda Merkez Bankası’nı bugün faiz artırmak zorunda bırakır. Her şeyden evvel yasası bu türlü davranmasını gerektirir. Merkez Bankası yasasında bankanın temel misyon ve yetkilerinin tanımlandığı ünlü 4’üncü hususunda “Bankanın temel hedefi fiyat istikrarını sağlamaktır” der. Yeniden birebir hususun temel misyonları sıraladığı kısmı ise bankaya “Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici önlemleri almak” misyonunu verir. Yasal açıdan bakıldığında fiyatlardaki ve finansal sistemdeki istikrar açısından bankanın aksiyon alması gerekiyor. Bu iki alandaki istikrar için ise öncelikle TL’deki istikrarın sağlanması gerekiyor. Döviz kurlarının yükselmesi hem beklentileri bozuyor hem de ithal malların fiyatlarını TL cinsinden artırarak enflasyonu artırıyor. Buna ek olarak ithal mallarının fiyatları arttıkça toplam arz azaldığı için fiyat seviyeleri ayrıyeten artıyor.
Kurdaki istikrarı sağlamanın ise çeşitli prosedürleri var. Son devirdeki üzere sermaye çıkışının yaşandığı devirlerde kısa vadeli faizlerin yükselmesi sermaye çıkışlarını caydırıcı tesir yapmaktadır. Bunun da ötesinde Türkiye’nin mevcut durumu aksine çevirebilmesinin yolu sermaye çıkışını önlemek olduğu kadar dışarıdan içeriye taze sermaye girişini de başlatabilmektir. Yabancı parasını bir ülkeye getirirken yüksek getiri arar. Borç verirken ya da şirket payı yahut emlak alırken maksadı kendi ülkesinde kazanamadığı parayı kazanmaktır. Asırlardır bu piyasalarda kural budur. Yalnızca bizim değil birçok ülkenin karşılaştığı durumdur. Sorunu burada değil, iktisatların bu paraya bağımlı hale gelmesinde aramak gerekir. Mevcut tabloda iktisadın rahatlaması için dışarıdan kaynak girişinin sağlanması elzemdir.
Yüksek getiri arayan yabancı yatırımcı için kur kritiktir. Şayet TL kıymet kaybetmeye devam ederse TL varlıkları alan yabancının çıkışta uğrayacağı devalüasyon kaybı faizden kazandığını silip götürür. Merhum Güngör Uras’ın bir vakitler dediği üzere artık ise “Yabancı yatırımcının içine kurt düştü. Döviz fiyatının ne kadar artacağı muhakkak değil. O halde faiz artırımı olmalı ki, faiz teminatı, döviz riskindeki meçhullüğü dengeleyebilsin.”
Pekala, Merkez Bankası bugün ne yapar? Varsayım etmek güç. Lakin TCMB açısından “bekle-gör”ün vakti değil. Enflasyon hedeflemesi rejiminin başarısı açısından, hem siyaset araçları hem de irtibat yoluyla beklentilerin yönetilebilmesi kıymetlidir. Ben faiz artırımı konusunda baskı altında olan Banka’nın faizi direkt artırmak yerine dolaylı davranmayı tercih edeceğini düşünüyorum. Anketlere nazaran piyasadaki beklenti de bu istikamette. TCMB’nin “politika faizim” dediği ve ihale yoluyla bir haftalık fon sağladığı yüzde 8.25 olan repo faizine dokunmayıp, bankaları fonlamak için yüzde 11.25’lik geç likidite penceresi (GLP) faizini artırabilir. GLP 2017’ye kadar günün sonunda para bulamayan ya da elindeki parayı plase edemeyen bankaların başvurdukları teknik bir imkândı ve çok fazla dikkate alınmazdı. Siyaset faizini artıramayan merkez bankasının nakdî sıkılaştırmayı süreksiz kılmak için başvurduğu bir yol olarak ortaya çıktı. Böylelikle faiz artırmadan faiz artırmış olacaktı. Bir mühlet tesirli de oldu lakin yaklaşık 1.5 yılın sonunda TCMB siyaset faizini tam 8.5 puan artırmak zorunda kaldı. Şayet sıkılaştırma GLP yoluyla yapılacaksa çeyrek ya da yarım puanlık artışlar yerine daha yüksek artışlar yapılmalı. Ancak sermaye çıkışını aksine çevirecek ve rezerv üzerindeki baskıyı hafifletecek asıl güçlü hareket GLP yerine siyaset faizini ya da her ikisini birden artırmaktır. Para siyaseti ne kadar kolay ve açık olursa o kadar başarılı olur. Kolaylık ve netlik siyaset uygulamasının aktifliğini azaltmaz, tersine daha da artırabilir. Bu ortada faiz artırımının yanı sıra TCMB’nin birtakım likidite tedbirleri açıklaması da sürpriz olmamalı.
Dünya