Bugün başlayacak ve iki gün sürecek Avrupa Birliği önderler doruğundan Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon arama faaliyetleri nedeniyle Türkiye’ye yönelik yaptırım çıkmasından kaygı edilirken, Atlantik’in öteki yakasında da S-400 yaptırımlarına ABD Temsilciler Meclisi onayı geldi. Ayrıyeten AB’nin evvelki gün onayladığı “insan hakları yaptırım rejimi” de, AB yetkililerine nazaran Türkiye’ye yaptırım uygulamasının önünü açan öteki bir düzenleme.
Senato’nun üçte ikisi onaylarsa Trump veto edemeyecek
Temsilciler Meclisi’nde ezici bir çoğunlukla onaylanan ve Türkiye’ye Rusya’dan S-400 hava savunma sistemini satın almasından ötürü yaptırım uygulanmasını da içeren 740 milyar dolarlık Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasa Tasarısı’nın (NDAA), bu hafta içinde Senato’da oylanması bekleniyor. Temsilciler Meclisinde 78 ret oyuna karşı 335 oyla kabul edilen yasa tasarısının Senato’da da üçte iki çoğunlukla geçmesi halinde, daha evvel maddeyi veto edeceğini söyleyen ABD Lideri Donald Trump’ın veto hakkı ortadan kalkacak. BBC’de yer alan habere nazaran, Trump, ABD İç Savaşı sırasında köleliğin kaldırılmasına karşı çıkan Konfederasyon güçlerine bağlı generallerin ismini taşıyan askeri üslerin isimlerinin değiştirilmesine yönelik husustan ötürü yasa tasarısını veto edeceğini açıklamıştı.
Onayın akabinde 30 gün içinde uygulanmak zorunda
Tasarı, 20 Ocak’ta başkanlığı Joe Biden’a devredecek Trump’tan Türkiye’ye ABD’nin Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası’nda (CAATSA) yer alan 12 yaptırımdan en az beşini 30 gün içinde uygulanmasını mecburî kılıyor. Trump, Türkiye’nin ABD’den Patriot sistemi alamaması nedeniyle Rusya’dan alım yaptığını söylemiş, 2017’de kendi imzasıyla yürürlüğe giren CAATSA yaptırımlarının Türkiye’ye karşı uygulanmasını kendisine tanınan muafiyet yetkisini kullanarak engellemişti. Fakat Senato’nun tasarıyı onaylaması halinde Trump, misyonu Biden’a devretmeden evvel tasarıda öngörülen CAATSA yaptırımlarını Türkiye’ye karşı uygulamak zorunda.
CAATSA’da hangi yaptırımlar vardı?
CAATSA kapsamında, yaptırım uygulanan kişi ve kurumlara ihracat-ithalat bankası takviyesinin kesilmesi, ABD ve milletlerarası mali kuruluşlarından kredi verilmemesi, mali kurumlara ABD Merkez Bankası ile direkt alışveriş yapma müsaadesi verilmemesi, döviz üzerinden süreç yapılmasının yasaklanması üzere yaptırımlar yer alıyor. NDAA tasarısında bir kıymetli unsur de F-35 savaş uçaklarıyla ilgili. Tasarı Türkiye’nin parasını ödediği fakat S-400 nedeniyle programdan çıkartıldığı için teslim edilmeyen altı adet F-35 uçağının, ABD Hava Kuvvetleri tarafından kullanılmasına da onay veriyor.
İnsan hakları yaptırımı da gelebilir
Atlantik’in doğusunda ise Doğu Akdeniz ve Kıbrıs uzlaşmazlıklarına ait yaptırımlardan telaş edilirken, AB’nin hafta başında onayladığı yeni insan hakları yaptırım rejiminin de Türkiye’ye yeni yaptırımlar uygulanmasının önünü açabileceği belirtiliyor. Yeni rejimin Türkiye’ye bir ihtar niteliği taşıdığını söyleyen Lüksemburg Dışişleri Bakanı Jean Asselborn, “Türk hukuk sisteminde insan hakları savunucularının terörist olarak görülmesinin kabul edilemez olduğunu ve bunun artık son bulması gerektiğini” söyledi. Asselborn, Deutsche Welle haberine nazaran yeni yaptırım düzeneğinin kabulünün Türkiye için ihtar niteliği taşıdığını belirtti.
Birinci akla gelen Osman Kavala
Deutsche Welle’ye konuşan AB uzmanı Unsur Toygür, birinci akla gelen evrakın Osman Kavala olduğunu belirterek, Kavala’nın özgür bırakılması için AİHM kararları olduğunu ve Avrupa Konseyi’nden de davet yapıldığını hatırlatıyor.
Merkel: Diyalog teklifimiz dilek ettiğim ölçüde kabul görmedi
Kritik tepe öncesinde, Türkiye’ye yaptırım uygulanmasına en sert karşı çıkan Almanya’dan da olumsuz bir açıklama geldi. Federal Meclis Genel Kurulu’nda konuşan Almanya Başbakanı Angela Merkel, “Ne yazık ki devir başkanlığımızın başında çok ağır olarak yaptığımız Türkiye ile ağır bir diyalog sürecine girme teklifimiz benim dilek ettiğim ölçüde kabul görmedi” dedi. Doğu Akdeniz’deki aktivitelerin sürdüğünü, bilhassa AB üyesi Kıbrıs’ın bu nedenle büyük sorunlarla karşı karşıya olduğunu belirten Merkel kelamlarına şöyle devam etti: “İşte bu bağlamda nasıl ilerleyeceğimize dair karar almak durumunda kalacağız.”
Alman gazetesi Frankfurter Allgemeine Zeitung da evvelki gün bahse ait tahlilinde “Almanya’nın yaptırımları engellemesi giderek zorlaşıyor” değerlendirmesini yapmış ve tahlilde şu sözlere yer vermişti: “Tüm teminatlara karşın Doğu Akdeniz’deki tansiyonu yatıştırmak yahut ülkede yargıya inancı yine tesis edecek ıslahatları yürürlüğe sokmak için Türkiye hiçbir şey yapmadı. Cumhurbaşkanı Erdoğan tutmadığı o kadar kelam verdi ki, sonunda testi kırılma noktasına geldi. AB inandırıcılığını koruyabilmek için yaptırımlardan kaçınmayacaktır.”
İtalya ve Macaristan’dan diyaloğa takviye sinyalleri
Bugün başlayan Avrupa Devlet ve Hükümet Liderleri Kurulu doruğu öncesinde Temsilciler Meclisi’nde konuşan İtalya Başbakanı Giuseppe Conte, müspet gündemi teşvik etmek için fırsat penceresinin açık tutulması gerektiğini vurgulayarak “Gerilimi körüklemek Avrupa’nın çıkarına değil, üstelik NATO müttefiki bir ülkeye karşı” dedi.
Tepede AB’nin tek bir sesle, birlik içinde inandırıcı bir bildiri vermesi gerektiğini söyleyen Conte, “Ankara’ya vereceğimiz sinyaller net olmalı, tansiyonu yükseltecek dinamikleri tetiklememeli, bunu istemiyoruz” diye konuştu. Evvelki gün Türkiye’de resmi görüşmeler yapan Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto da Türkiye’yi AB’nin stratejik ortağı olarak gördüklerini belirterek, “İşte bu yüzden, Türkiye’ye yönelik düşmanlık, iki yüzlülük, ikili standart, yargılama ve ders verme yerine bu unsura dayalı bir politikayı savunuyoruz.” dedi. Yaptırıma karşı çıktığı bilinen ülkelerden biri olan Macaristan, Polonya’yla birlikte 1,8 trilyon Euro’luk AB bütçesini veto ettiği üzere, Türkiye yaptırımlarını da veto edebilir. Basına yansıyan açıklamalardan Almanya’nın yanı sıra İtalya, İspanya, Malta, Polonya ve Macaristan’ın da sert yaptırımlara sıcak bakmadığı biliniyor.
“Yaptırım çok fazla ırgalamaz”
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan Avrupa Konseyi’nden çıkacak bir yaptırım kararının “Türkiye’yi çok fazla ırgalamayacağını” söyledi. Azerbaycan seyahati öncesinde Ankara’da yaptığı açıklamalarda Erdoğan yaptırım muhtemelliğine ait bir soruya kimi AB başkanlarının Türkiye’ye yaptırım uygulanmasına sıcak bakmadığına dikkat çekerek “Şu anda alınacak bir yaptırım kararı Türkiye’yi çok fazla ırgalamaz” karşılığını verdi. ABD ile bağlantıların Biden periyodunda “farklı şekilde” ilerleyebileceğini belirten Erdoğan, şu evrede ikili münasebetler üzerine yapılan açıklamaları erken bulduğunu ve Biden’a yabancı olmadığını, kendisiyle Obama periyodundan tanışıklıkları olduğunu söyledi. Erdoğan “Biden misyonu üstlendikten sonra herhalde oturup birtakım şeyleri konuşacağız” dediği açıklamasında Türkiye’nin silah alımları konusunda atılan adımları ve kullanılan tabirleri şık bulmadığını belirtti. Dün ABD Temsilciler Meclisi’nde kabul edilen tasarı, Senato’dan çoğunlukla geçerse Biden değil Trump periyodunda yaptırımların başlamasının önünü açıyor. Fakat Biden periyodunda de CAATSA yaptırımlarının konuşulmaya devam etmesi bekleniyor.
Taslak metin basına sızdı
AB önderlerinin kritik tepe sonrasında yayınlaması beklenen taslak metni görüntüleyen Reuters, Birliğin 2019’dan bu yana yaptırım uyguladığı “hidrokarbon faaliyetlerinden sorumlu bireyler ve şirketler” listesini genişleteceğini yazdı. Reuters haberinde önderlerin uzlaşması halinde mevcut yaptırımların ölçeğinin genişletilebilmesi için AB’nin ek liste hazırlayacağı belirtiliyor. İki sayfalık taslak metne ait müzakerelerin hala devam ettiği belirtilen haberde Yunanistan ve G. Kıbrıs’ın yaptırımların istedikleri ölçekte olmadığına inandığı tabir ediliyor. Şimdiye kadar yalnızca iki Türk Petrolleri Anonim Paydaşlığı kıdemli yetkilisi yaptırım listesinde lakin G. Kıbrıs geçtiğimiz aylarda listeye yeni isimler eklenmesini önermişti.
Dünya