DEİK Türkiye-Bangladeş İş Kurulu Lideri Hülya Gedik, Türkiye’nin Dakka Büyükelçisi Mustafa Osman Turan ve Bangladeş’in Türkiye Büyükelçisi H.E Mosud Mannan iki ülke iyi bağlantıları için DÜNYA’ya yazdı.
İkili ticaretimiz ve iş birliği alanlarımız çok süratli gelişiyor
HÜLYA GEDİK – DEİK/TÜRKİYE-BANGLADEŞ İŞ KURULU LİDERİ
Bangladeş dünyada nüfusun en ağır olduğu ülkelerden birisi olarak karşımıza çıkıyor. Globalleşmenin üretim merkezlerini maliyeti düşük ülkelere taşıması (delokalizasyon) sürecinde Bangladeş’in bilhassa hazır giyim bölümünde öne çıktığını ve 2000’li yılların başından itibaren istikrarlı ve süratli bir ekonomik büyüme sürecine girdiğini gözlemliyoruz. Endüstrinin yüzde 20 civarında ortasında büyümesi yoksulluk oranlarının düşmesinde tesirli olurken, imalat endüstrinin de GSYH içerisindeki hissesi yüzde 10’lardan yüzde 30’lara yükselmiştir. Son 10 yılda, pandemi krizine kadar olan süreçte Bangladeş, ortalama yüzde 7,5 civarında bir büyüme oranıyla Asya ortalamasının da üzerinde bir grafik izlemiştir. Bangladeş, rekabetçi olma gerekliliğinin ehemmiyetinin arttığı, tedarik zincirleriyle birbirine bağımlı hale gelen dünyada, artan dinamizmi ve süratli büyüyen iktisadı sayesinde sağladığı fırsatlarla memleketler arası yatırımcıların dikkatini çekmeyi başarmaktadır. Bangladeş’in 10 yıl evvel 100 milyar doları bulmayan GSYH hacmi günümüzde 300 milyar dolara yaklaşmaktadır. Bangladeş’in ihracatının yaklaşık yüzde 60’ını Avrupa Birliği ülkeleriyle gerçekleşmektedir. Bangladeş’in “En Az Gelişmiş Ülke (EAGÜ) statüsü sayesinde de 2024’e kadar gümrüksüz olarak da AB’ye ihracatı devam edecektir. Bununla birlikte, Bangladeş hükümeti ekonomiyi çeşitlendirmek için çalışmalar yürütüyor, bilhassa bilgi teknolojileri alanında kıymetli atılımları olduğunu görüyoruz. Uzun vadede ise hazır giyim sanayisinin ülke ihracatındaki (yüzde 85) dominant rolünün azalacağı öngörülüyor.
Türk yatırımcıya hizmet sunuyoruz Türkiye’de Bangladeş’in ekonomik potansiyeline ait kâfi bilgi maalesef bulunmuyor. Fakat son yıllarda Bangladeş, Türk iş insanları ve DEİK/Türkiye-Bangladeş İş Kurulu Yürütme Heyeti üyelerimiz ortasında da yer alan saygın Türk firmaları tarafından da yatırım almaktadır. İkili ticaretimiz ve iş birliği alanlarımız da süratli bir halde gelişmektedir. Ülkede altyapı yatırımlarının birden fazla Çin tarafından gerçekleştiriliyor. DYY bağlamında bilhassa son yıllarda Çin’in Hindistan’ın yaklaşık 12 katına çıktığı görülmektedir. Türk yatırımcıların bölgede daha fazla aktif olması için çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Pazara giriş zorlukları bulunsa da tedarik zincirlerinin yine dönüşmesi sürecinde iki ülkenin daha fazla iş birliği alanı yaratacağını belirtmek isterim. Bilhassa sıhhat, altyapı-inşaat, eğitim, bilgi teknolojileri alanlarında Bangladeş, iş dünyamız için büyük fırsatlar bulunuyor. Bununla birlikte, ADB (Asya Kalkınma Bankası) AIIB (Asya Altyapı Yatırım Bankası) IDB (İslami Kalkınma Bankası) üzere kurumlar Bangladeş’e gerçekleştirilecek yatırımlarda kıymetli finansman seçenekleri sunuyor. Şunu da eklemekte yarar var: Gümrük vergilerinin Bangladeş’te aşikâr dallarda pazara girişte çok değerli mahzurlar ortaya çıkarabildiğini gözlemliyoruz. Bu sebeple lokal ortakla çalışmanın ehemmiyetinin muhakkak yüksek olduğunu görüyoruz.
Türkiye’nin Bangladeş’e ihracatında makinalar, pamuk, pamuk ipliği dalları; Bangladeş’ten ithalatında ise keten, örülmemiş ve örme giyim eşyaları öne çıkarken, Türkiye’nin ithalatında ise çoğunluğu dokumacılık bölümü, örme giyim eserleri oluşturuyor. Türkiye’nin 450 milyon dolar civarında olan ithalatı ve 350 milyar dolar civarındaki ihracatıyla ile Bangladeş ile 1 milyar dolara yaklaşan bir ticaret hacmimiz bulunuyor. DEİK/Türkiye-Bangladeş İş Kurulu olarak, Bangladeş farkındalığın yaratılması ismine çalışmalarımıza devam ediyoruz. Dakka Büyükelçiliğimiz ve Ticaret Bakanlığımızla da koordine bir formda ikili ticaret hacmimizin daha da üstlere taşınması için stratejiler geliştiriyoruz. Ayrıyeten Bangladeş’teki paydaş kuruluşlarımız olan FBCCI, BIDA, MCCI üzere kurumlar ve Bangladeş’in Türkiye’deki diplomatik temsilcilikleriyle de ilgilerimizi geliştirmek için çalışmalarımıza devam ediyoruz.
Bangladeş: Güney Asya’nın Parlayan Yıldızı
MUSTAFA OSMAN TURAN / TÜRKİYE’NİN DAKKA BÜYÜKELÇİSİ
Bangladeş son on yılda Başbakan Pir Hasina’nın liderliğindeki Awami Ligi’nin sağladığı siyasi istikrar ve yüzde 7’nin üzerindeki bir oranda kaydettiği ekonomik büyüme sayesinde tüm dünyadan yatırımcıların ilgisini çekmeye başladı. 160 milyonun üzerindeki genç, maharetli, lisan bilen ve çalışkan nüfusuyla Bangladeş, bilhassa hazır giyim ve dokuma üreticileri için avantajlı bir merkez üssü haline geldi.
Bangladeş’te misyona başladığım 15 Ocak 2020 tarihinden bugüne kadar Bengal halkının ülkemize duyduğu yakınlığa pek çok vesileyle şahit oldum. Bunun tarihi ve kültürel nedenleri var kuşkusuz. Son periyotta Bangladeş’te gösterime giren “Muhteşem Yüzyıl”, “Diriliş Ertuğrul” üzere tarihi diziler de ülkemize yönelik ilgiyi ve sevgiyi arttıran bir tesir yaratıyor.
Bangladeş son on yılda Başbakan Pir Hasina’nın liderliğindeki Awami Ligi’nin sağladığı siyasi istikrar ve yüzde 7’nin üzerindeki bir oranda kaydettiği ekonomik büyüme sayesinde tüm dünyadan yatırımcıların ilgisini çekmeye başladı. 160 milyonun üzerindeki genç, mahir, lisan bilen ve çalışkan nüfusuyla Bangladeş, bilhassa hazır giyim ve dokuma üreticileri için avantajlı bir merkez üssü haline geldi. İhracatın yüzde 80’inden fazlasını gerçekleştiren bu kesim Bangladeş iktisadının büyüme motoru sayılabilir. Bangladeş iktisadının çok bilinmeyen başarılı diğer kesimleri de var. İlaç sanayisi bunlardan birisi. İlaç muhtaçlığının yüzde 98’ini kendisi karşılayan Bangladeş Batı’dakiler dahil 140’tan fazla ülkeye ihracat yapabiliyor. Ayrıyeten, Bangladeş, Hindistan’dan sonra dünyaya en fazla profesyonel IT hizmeti sağlayan ülke pozisyonuna gelmiş. Girişimcilik ve inovasyon ekosistemi de Hükümetin 2008’den bu yana “Dijital Bangladeş” programı yoluyla vermekte olduğu dayanaklar ve altyapı yatırımlarıyla giderek gelişmekte.
Refah düzeyi, alım gücü ve büyüklüğü giderek artan bir orta sınıfa sahip olan Bangladeş’i, tıpkı vakitte değerli ve genişleyen bir pazar olarak da görmek gerekir. Arçelik’in 2019 yılında çoğunluk paylarını satın aldığı Singer Bangladeş’in pandemiye karşın büyümesini sürdürdüğünü memnuniyetle gözlemliyoruz. Aygaz da Bangladeş’te yatırım kararı alarak ülkenin potansiyeline duyduğu itimadı ortaya koydu.
Ülkelerimiz ortasındaki ticari ve insani bağlar, 2010 yılından itibaren Türk Hava Yolları’nın kargo uçuşları dahil olmak üzere Dakka’ya direkt uçuşlar gerçekleştirmesinin de yardımıyla gelişmeye devam ediyor. Bangladeş’ten turizm, tedavi, eğitim ve iş yapmak emeliyle ülkemize gelenlerin sayısı her geçen gün artıyor.
İkili ticaretimiz hala 1 milyar ABD Doları seviyesinde istikrarlı bir seyir izliyor. Türk eserlerinin Çin eserlerine göre, tüketiciler tarafından daha kaliteli bulunması ihracatçılarımız için bir avantaj. Dışişleri Bakanı Dr. A.K. Abdul Momen’in Eylül ayındaki Türkiye ziyareti sırasında, ticaretimizin çeşitlendirilerek Sayın Cumhurbaşkanımız ve Bangladeş Başbakanı Sheikh Hasina tarafından daha evvel belirlenen 2 milyar dolara çıkarılması amacına yönelik yapılabilecekleri ele aldık.
Önümüzdeki periyotta, pamuk ve pamuk ipliği, etkin farmasötik bileşenler, tıbbi aygıt ve ekipmanlar, hayvan yemi, değirmen makineleri, tarım makineleri, beyaz eşya ve gübre ticaretimizi artırabileceğimiz alanlar olarak gözüküyor. Hizmet bölümünde ise, sıhhat, inşaat, turizm, eğitim ve televizyon dizileri ön plana çıkıyor. Savunma sanayi de gelişen ikili bağlantılarımızla paralel olarak Türk şirketler için fırsatların bulunduğu alanlar ortasında yer alıyor.
Bangladeş Hükümeti, Türkiye’den yatırımları artırmak için, öbür birtakım ülkeler için yaptığı üzere, yatırımcıların vergi kolaylığı ve süratli iş yapma talihine sahip olduğu özel bir ekonomik bölgenin münhasıran ülkemize tahsis edilmesini öneriyor. Yakında Dış Ekonomik Bağlar Kurulu (DEİK) Türkiye- Bangladeş İş Konseyi’nin Bangladeş’teki zıt kanat kuruluşu olan Bangladeş Ticaret ve Sanayi Odaları Federasyonu (FBCCI) ile birlikte iş insanlarımızı biraraya getirecek bir toplantıyı görüntü konferans sistemiyle gerçekleştirmeyi planlıyoruz.
Bangladeş, gelişen iktisadı sayesinde, inşaat, elektrik, ulaşım ve altyapı alanında mega projeler için memleketler arası kredi bulmak konusunda zorlanmıyor ve bu alanlarda kaydadeğer gelişmeler göstermeye devam ediyor. Önümüzdeki 10 yıl içerisinde Japonlar ve Çinliler tarafından inşa edilecek limanlar ile bunları Dakka’ya bağlayacak otoyol ve tren yolları ülkenin çehresini değiştirecek.
Bangladeş’te yatırım yapan yatırımcılar, burada ürettikleri eserleri, en az gelişmiş ülke statüsü sayesinde dokumacılık ve ilaç sanayi başta olmak üzere birçok kesimde dünyanın birden fazla ülkesine ve bilhassa Batı ülkelerindeki pazarlara çarçabuk ve gümrük vergilerinden muaf olarak ihraç edebiliyorlar.
Büyükelçilik olarak, Bangladeş’te bir Bangladeş-Türkiye Ticaret ve Sanayi Odası’nın kurulması için çalışmalarımız devam ediyor.
Önümüzdeki periyotta, büyüyen Türkiye’nin “Yeniden Asya” açılımı, Güney Asya’nın parlayan yıldızı olmaya aday olan Bangladeş ile ikili alakaların her alanda geliştirilebileceği bir fırsat penceresi sunuyor.
Bağımsızlık hareketimizi destekleyenlere teşekkürler
H.E. MOSUD MANNAN,NDC – BANGLADEŞ’İN TÜRKİYE BÜYÜKELÇİSİ
Bangladeş, bağımsızlığını 1971 yılında 26 Mart’ta başlayıp birebir yıl 16 Aralık’ta sona eren, dokuz ayda 3 milyon kişinin hayatını feda ettiği kanlı bir Özgürlük Savaşı ile kazandı. Özgürlük Savaşı, Pakistan’ın Pencap eyaletinde bir hapishanede tutuklu olan ve fakat işgal gücünün Hindistan ve Bangladeş müttefik kuvvetlerine teslim olmasının akabinde 10 Ocak 1972’de özgür bırakılan Bangabandhu Sheikh Mujibur Rahman’ın teşviki ve önderliğinde yapıldı.
Bangabandhu Hükümeti’nin kısa devrinde yollar, otoyollar ve köprüler içeren yıkılmış altyapı tekrar inşa edildi ve bağımsız bir ülkenin halkının muhtaçlık duyduğu farklı bölümlerde yeni fabrikalar yapıldı. Bangabandhu ayrıyeten yeşil ihtilali başlattı ve Bangladeş’i daha da yeşil hale getirmek için ülkenin her yerine milyonlarca fidan dikti. Nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan Bangladeş’te İslam Vakfı’nı kurdu. Bangabandhu ayrıyeten, Bangladeş’in hem kamu hizmeti hem de silahlı kuvvetleri için eğitim kurumları başlattı ve BM, İİT, NAM ve Milletler Topluluğu üzere farklı milletlerarası kuruluşlara katılırken, BM üyesi ülkelerle dostça ilgiler kurmak için faal teşebbüste bulundu. Bangladeş’in dış siyaseti için prensibi “Herkese Dostluk ve Hiçbirine Kötülük” idi. Burada ayrıyeten belirtmek gerekir ki, Bangabandhu, Bangladeş Anayasasını ülkenin bağımsızlığının birinci 12 ayında, Kurtuluş Savaşı’na faal olarak katılmış olan ve seçimleri kazanmış kamu temsilcilerinin yardımıyla tamamlamıştır.
Son vakitlerde, Bangladeş, Bangabandhu1 uydusunu uzaya göndermekten gurur duyan, dünyanın dört bir yanındaki BM Barış Muhafızları’na en fazla katkıda bulunan bir ülke haline geldi, dünyadaki en büyük ikinci hazır giyim üreticisi olan Bangladeş, tıpkı vakitte jüt ve jüt eserlerinde, dondurulmuş deniz eserlerinde, eczacılık eserlerinde, seramik eserlerinde, ayakkabı ve deri eserlerinde en büyük üreticilerden biri olarak tanındı ve bilişim bölümünde yazılım geliştirmede varlığını görünür kılmıştır. Bangladeş ayrıyeten, bayanların güçlendirilmesi, aile planlaması, çocuk ve anne ölümlerinin azalması, okuryazarlık oranında övgüye bedel artış ve insan ömründe büyük artış sağlama hususlarında bir rol model haline geldi.
1971 yılında Bangladeş’in bağımsızlık hareketini ve Kurtuluş Savaşını destekleyen ve özgür bir ülke olarak vakit içinde istikrarlı lakin emin adımlarla gelişmemize yardımcı olan dünya ülkelerinin çoğunluğuna teşekkürlerimizi sunarız.
Yaklaşık 50 yıllık seyahatin akabinde Bangladeş, Saygıdeğer Başbakan Sheikh Hasina’nın dinamik liderliğinde, dünyanın en süratli büyüyen beş iktisadından biri olarak 2021’de Altın Jübile’yi kutlayacak.
BANGLADEŞ’İN YÜKSELİŞİ
1974’te kıtlıkla gayret eden bir ülke, şu anda 170 milyona yakın nüfusunu kendi kaynakları ile besleyebilen bir iktisada dönüştü. Lakin Bangladeş’in geçirmekte olduğu dönüşümü anlatmak için bu cümle çok yetersiz kalır.
Elimizde şimdi kusursuz bir muvaffakiyet kıssası olmasa da; eforu ve ekonomik performansı takdir toplayan bir ülkeden bahsediyoruz. Gelecek yıl 1971’de kazandığı bağımsızlığının 50. yıl dönümü kutlayacak olan Bangladeş, Güney Asya’nın en parlak muvaffakiyet örneği. Çok yakın vakte kadar bölgesinin en az gelişmiş iktisadı olan ülke, 2020 yılında kişi başına gelir de Pakistan’ı geçecek bir duruma geldi.
Son 20 yılda Bangladeş iktisadının yıllık ortalama büyüme suratı %6’nın üzerinde. 2001’de 50 milyar dolar civarında olan ülke iktisadının büyüklüğü, 2019’da 300 milyar doların üzerine çıktı. 2008-2009 global krizi ve bugün içinden geçmekte olduğumuz pandemi sürecinde dahi ülke iktisadı bir sefer bile daralmadı. HSBC 2030 yılında Bangladeş’ın dünyanın 26. büyük iktisadı olacağını kestirim ediyor.
Ülkenin bilhassa son 20 yılda girdiği dönüşüm sürecinin iki büyük katalizörü var. Hazırgiyim bölümü ve yurtdışı emekçi gelirleri.
Bangladeş kendi ülkesi dışında yaşayan nüfus açısından dünyanın önde gelen ülkelerinden biri. Yurtdışında yaşayan 2.5 milyon Bengalli, ülkelerine yıllık 15 milyar $’dan fazla döviz transfer ediyor. Fakat Bangladeş’in süratli ve istikrarlı büyümesinin temelinde ülkenin hazır giyim kesimindeki yüksek performansı yatıyor. 50 yıl evvel kıtlık yaşanan bir toprak iken evvel ziraî üretimini artıran sonra ise en bol kaynağı olan düşük fiyatlı işgücü ile giyim eşyası üretimi ve ihracatına başlayan ülke bugün Çin’den sonra en büyük hazır giyim ihracatçısı oldu.
Son 20 yılda sanayi kesimlerinde çalışanların oranı %10’dan %15’e yükselirken tarımda çalışanların oranında %50’den %40’a düşüş yaşandı. Kişi başına ortalama gelir 1900 doları aştı. Satın alma gücü paritesine nazaran ise kişi başına gelir 4.390 dolara çıktı. 2000’li yılların başında 6 milyar dolara yakın ihracatı olan Bangladeş, 2019’da ihracatını neredeyse 50 milyar dolara taşıdı. İthalatı da benzeri bir ivme ile artan ülke dış ticaret açığını personel gelirleri ile telafi ediyor.
Yalnızca petrol ve doğalgaz ihracatçısı ülkelerin ihracat kompozisyonunda görülen bir bozukluk Bangladeş’te de var. Fakat bu sefer kelam konusu eser petrol ya da gaz değil, hazır giyim. Zira enteresan bir biçimde ülke ihracatının yüzde 86’sını hazır giyim eserleri oluşturuyor.
2019 yılı datalarına nazaran Bangladeş’in en büyük ihraç pazarları ABD, Almanya, İngiltere, Fransa ve İspanya. Tabi yaşanan pandemi süreci 2020 yılında ülkedeki dokumacılık ve hazır giyim sanayisini de olumsuz etkiledi. Bilhassa AB ülkelerindeki talep azalışı, Bangladeş iktisadı üzerinde negatif sonuçlar ortaya koydu. Pandeminin birinci büyük tesirlerinin görüldüğü geçen bahar aylarında ülkede 2 milyon hazır gişim çalışanının işsiz kaldığına vurgu yapılırken, dünya moda devlerinden ülkeye yönelik dayanak açıklamalarını da izleme fırsatı bulduk. Dünyada en çok alım yaptığı birinci üç ülkenin Çin, Bangladeş ve Türkiye’nin olduğu İsveçli hazır giyim devi H&M, geçen Nisan ayında yaptığı açıklamada ülkeye yönelik hazır olan siparişlerin ödemesini yapmayı ve üretimde olan siparişleri de tesmemeyi taahhüt etti. Gibisi bir açıklama da İngiliz perakende zinciri Primark’tan gelmişti. O devirde Bangladeş Dokuma Üreticileri ve İhracatçıları Birliği Lideri Rubana Hug, H&M’in bu halinin öteki moda markalarına örnek olması gerektiğini vurgulayan bir duyuru yapmıştı. BU ortada belirtelim Bangladeş hükümeti uzun vadede hazır giyim sanayisinin iktisattaki dominant rolünün azaltılması için çalışmalar yürütüyor.
Bangladeş’in ithalatında en önemli eserler pamuk, hurda demir, buğday, kumaş, telefon, palm yağı, soya fasulyesi ve şekerden oluşuyor. İthalatında öne çıkan ülkeler ise Çin, Hindistan, Singapur, Malezya ve ABD.
Hazır Giyim
2000’lerin başında dünya hazır giyim ihracatının yüzde 2’sini yapan Bangladeş, 2019’da hissesini yüzde 8’e taşıdı.
Bangladeş’in hazır giyim bölümündeki gücü ve potansiyelinin temelinde altı faktör dikkat çekiyor:
– Ucuz işgücü,
– Esnek emek piyasası düzenlemeleri
– Etrafındaki ülkelere nazaran daha iş dostu bir mevzuat,
– Büyük ölçekli işletmelere sahip olması.
– En az gelişmiş bir ülke statüsü ile büyük pazarlara yapılan ihracatın gümrük vergilerinden muaf olması
– Global tedarik zincirlerine entegrasyon
Hazır giyim bölümünde 5 milyona yakın insan çalışıyor ve bunların yüzde seksenini bayan çalışanlar oluşturuyor. 2013’te 1130 çalışanın vefatıyla sonuçlanan fabrika binasının çöküşü akabinde pek çok global markanın üretim merkezi olan Bangladeş’te üretim ve çalışma kurallarının iyileştirilmesine yönelik radikal ıslahatlar yapıldı. İzleyen yıllarda üretim ve ihracat suratı daha da yükseldi.
ABD ve Çin ortasında sürmekte olan ticari tansiyondan en çok faydalanan ülkelerin başında yeniden Bangladeş geliyor. Ülkeye direkt yabancı yatırım ölçüsünün artırılması mümkün olabilecek. Ülkedeki hazır giyim kesimini son yıllarda daha da güçlendiren eğilimlerden biri fabrikaların birleşerek ölçeklerini genişletmeleri. Ölçeğin büyütülmesi ABD sermayesini çekeceği kadar, dev pazarın Bangladeş’e yönelme eğilimini de artıracak ögeler ortasında sayılabilir. Bu ortada Hindistan’ın akabinde Pakistan ve Bangladeşli nüfusunun da ABD’de süratli arttığını söz edelim. Bangladeşli işgücü, ABD’de en çok hizmet bölümlerinde kendisini hissettiriyor.
2001’de dünya hazır giyim ihracatında 13. sırada yer alan Bangladeş, 2015’ten beri Çin’den sonra en çok ihracat yapan ülke pozisyonuna yükseldi.
Dijitalleşme
Bangladeş hükümeti, 2021 yılında 50. bağımsızlık yıldönümünü kutlamaya hazırlanırken, Vizyon-2021 projesi ile ülkedeki dijital altyapıyı kuvvetlendirmeyi, ülkeyi orta gelir düzeyine yükselmeyi ve ülke ihracatının ve ekonomik yapının çeşitlendirilmesin! hedefliyor. Kalitesi ve kapsamı tartışılabilir olsa da son on yılda ülkenin dijital dönüşümü için hükümet tarafından kayda bedel bir atılım süreci başlatıldı.2009’da Dijital Bangladeş sloganı ile yürürlüğe konan strateji sonucunda bugün ülke 1 milyar doların üzerinde yazılım ihracatı yapıyor. Birkaç yıl içinde yazılım ihracatının 5 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Bu yıl ülkedeki yazılımcı sayısının 600 binin üzerinde olduğu iddia ediliyor.
Türkiye ile bağlantılar
İkili ticaret hacmi 2010 yılından bu yana 1 milyar dolar düzeyinde bulunuyor. Türkiye, bu sayının kısa vadede 2-3 milyar dolara çıkmasını istiyor. Birebir talep, Bangladeş’te de mevcut. Esasen ikili münasebetlerdeki yakınlık da bu sayılara kolay ulaşılacağını gösteriyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Bangladeş ile bağlantılara büyük kıymet verirken, ülkede yaşanan toplumsal meselelerin milletlerarası seviyede gündem olması noktasında büyük takviyeler sunuyor. Türkiye, ‘Yeniden Asya’ dahilinde de Bangladeş’i kritik kıymette konumlandırıyor.
Dünya