Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde yaşayanların AB içinde bilhassa yaz aylarında yeni tip koronavirüs (COVID-19) kısıtlamalarına takılmadan seyahat edebilmesi için önerilen “aşı sertifikasında” birçok belirsizlik ve itiraz bulunuyor.
AB Kurulu, “aşı sertifikası”, “aşı pasaportu”, “COVID pasaportu”, “dijital seyahat kartı” üzere birçok isimle anılan doküman için “Dijital Yeşil Geçiş Kartı” ismini uygun gördü ve bunun için yasal düzenleme teklif edeceğini açıkladı. Dijital olarak hazırlanması planlanan evrakın 3 ay içinde, yani yaz aylarına kadar hazır olması öngörülüyor.
Aşı sertifikası, temel olarak şahısların aşı olmuşlarsa nerede, hangi aşıyı ne vakit olduklarını, olmamışlarsa PCR test sonuçlarını, COVID-19 geçirmişlerse antikor oluşturup oluşturmadıkları üzere tıbbi bilgilere ilişkin dijital bilgileri içerecek. Sertifika, şahısların AB içinde iş yahut turistik emelli seyahatlerini kolaylaştıracak.
AB’nin turizm ülkeleri sertifikada ısrarlı
Aşı sertifikasını bilhassa turizm gelirlerine gereksinim duyan İspanya ve Yunanistan üzere AB ülkeleri istiyor. 2020 yazında büyük turizm geliri kaybına uğrayan ülkeler 2021 yazını boş geçirmek istemiyor.
Aşı sertifikasını birinci öneren ülke Yunanistan oldu. Yunanistan bir yandan AB ülkelerinden gelecek turistler için kolaylık sağlamak isterken bir yandan da AB üyesi olmayan ülkelerle ikili muahedeler arayışına girdi ve bu kapsamda İsrail ile ikili muahede imzaladı. Atina idaresinin İngiltere ile de misal bir mutabakat için görüşmeler yürüttüğü belirtiliyor.
İspanyol hükümeti ise ikili muahedeler yerine AB çatısı altında alınacak bir kararla bu dokümanın seyahatlerde zarurî kılınmasını istiyor. Başbakan Yardımcısı ve İktisat Bakanı Nadia Calvino, “COVID-19’da aşı pasaportu yazdan evvel çıkarılmalıdır. Aşı pasaportu, AB içindeki yapılan bu taraftaki çalışmalara liderlik eden İspanya için temel bir bahis.” dedi.
COVID-19 krizinden en fazla etkilenen dalların başında bulunan hava yolu şirketleri ve cins operatörleri de “normale dönüşte” aşı sertifikasının gerekliliğini öne çıkarıyor. Milletlerarası Hava Nakliyatı Birliği (IATA), AB önderlerine davet yaparak aşı sertifikası teklifinin desteklenmesini istedi.
Aşı olmayanlara ayrımcılık mı yapılacak?
Lakin sertifikaya karşı çıkan AB ülkeleri de bulunuyor. Bunlar ortasında Fransa, Almanya, Belçika üzere ülkeler başı çekiyor. Karşı çıkma nedenleri ortasında dokümanın “adalet hissini zedeleyeceği” ve “ayrımcılığa yol açabileceği” münasebeti öne çıkıyor.
Aşı pasaportuna karşı çıkanlar, aşı olmayan yahut tıbbi nedenlerle aşı olamayanların haklarının ihlal edilebileceğini savunuyor. Ayrıyeten sertifikanın temel haklar ve özgürlüklerle ilgili yasal tabanı zedeleyeceği yorumu yapılıyor.
Sertifikanın karşısında bilimsel sorular
Aşı sertifikası tartışmalarının tıbbi boyutu da bulunuyor. Aşıların aktiflik müddetinin, virüsün yayılmasını ne kadar önlediğinin şimdi bilinmemesi bu mevzuda başta gelen münasebetleri oluşturuyor.
Aşı olan bir kişinin bağışıklığının ne kadar süreceği şimdi bilimsel delillerle ortaya konmuş değil. Aşı olmuş kişinin virüsü diğerlerine bulaştırmayacağının da şimdi garantisi yok.
Çin yahut Rus aşısı olanların durumu meçhul
Sertifikanın önündeki zorluklardan biri de “karşılıklı tanınma” sorunu. AB ülkelerinin sertifika çıkması halinde bunu evvel sıhhat sistemlerine entegre etmesi gerekiyor. Tüm AB ülkelerinin, aşılanan şahısların bilgilerini ortak bir data tabanına işlemesi gerekecek. Böylelikle başka AB ülkeleri gereksinim duyduklarında bu bilgi tabanından şahısların bilgilerine erişebilecek. Ayrıyeten dataların hudut denetim sistemlerine de işlenmesi gerekecek.
Aşı pasaportunun tartışma yaratan bir boyutu da AB tarafından onaylanmamış aşıları olanların durumu. Örneğin AB’nin şimdi onay vermediği Çin’de yahut Rusya’da üretilmiş aşıları vurulanlara ne tıp bir sertifika verileceği, verilirse geçerli olup olmayacağı belirsizliğini koruyor.
AB ülkelerinde şu anda AB’de kullanımı onaylanmış BioNTech-Pfizer, Moderna ve AstraZeneca aşıları kullanılıyor. Lakin AB ülkelerinden Macaristan Çin’den ve Slovakya da Rusya’dan aşı aldı. Macaristan’da Çin aşısının kullanımı başlarken, Slovakya’ya birinci parti Rus aşıları dün ulaştı.
AB teknolojik altyapıyı kaptırmak istemiyor
AB’nin aşı sertifikasının şimdilik Birlik ülkelerinde yaşayanlar tarafından AB hudutları içinde kullanımı öngörülüyor. Lakin Yunanistan’ın İsrail ile yaptığı muahede üzere durumların ortaya çıkması sertifikanın memleketler arası tanınırlığını da gündeme getiriyor. AB yetkilileri, aşı sertifikası için Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) ile çalışmaların yürütüldüğünü, AB ülkelerinden Estonya’nın dijital sertifikasyon konusunda DSÖ ile iş birliği yaptığını vurguluyor.
AB idaresi, sertifikanın teknolojik altyapısında da liderlik etmek istiyor. Dünyanın en büyük teknoloji şirketlerinden Apple ve Google’ın dijital altyapı boşluğunu doldurmasını istemeyen AB idaresi, aşı pasaportunun hassas ve şahsa özel bilgiler içereceği gerekçesiyle sistemi kendisi kurmak istiyor.
AB’de yavaş aşılama eleştirisi sertifikaya sıçrayabilir
AB’nin aşı pasaportu çalışması bir taraftan da yaza kadar kaç kişinin aşılanmış olacağıyla yakından ilgili. AB idaresi, üye ülkelerdeki yetişkin nüfusun yüzde 70’inin yaza kadar aşılanmasını hedefliyordu lakin kısa müddette bu gaye yaz sonuna sarkıtıldı.
Şu anda aşılamalar ABD, İsrail ve İngiltere üzere ülkelere nazaran epey yavaş ilerliyor. ABD’de nüfusun yüzde 22,5’ine, İngiltere’de yüzde 31’ine, İsrail’de ise yüzde 93’üne birinci dozlar vuruldu. Türkiye ve Fas üzere ülkelerde bu oran yüzde 10 civarında.
Halbuki AB genelinde şimdi nüfusun yalnızca yüzde 7,5’i aşı olabildi. Aşı geliştiren 6 ilaç firmasıyla 2,6 milyar dozluk mukaveleler yapmasına karşın aşı dağıtımlarının ve aşılamaların yavaş ilerlemesi nedeniyle uzun müddettir eleştirilen AB idaresinin aşı sertifikasında ne kadar başarılı olacağı ilerleyen aylarda da yakından takip edilecek.
Dünya