FERİT PARLAK – ANKARA
Ankara Ticaret Odası Lideri Gürsel Baran, birçok dalda, birebir işle iştigal eden işletme sayısının muhtaçlıktan fazla olduğuna dikkat çekti, bunun tüm ekonomiyi olumsuz etkilediğini kaydetti. DÜNYA’ya konuşan Baran, ticaret için çok acil planlama gerektiğini vurguladı, “Planlamada vazife almaya hazırız” diyerek şu açıklamayı yaptı:
“Sonuçta yanlış yatırımla ülke kaynakları heba oluyor… Fransa örneği var daima konuşulan. Bir ayakkabı markası Paris’te mağaza açmak istiyor fakat o caddede 3 ayakkabıcı daha olduğu için müsaade verilmiyor. Bu bir model olarak alınıp kullanılabilir. Planlama kentlerin mahallî idareleri ya da ticaret odaları eliyle yürütülebilir.”
Birçok dalda, tıpkı işle iştigal eden işletme sayısının muhtaçlıktan fazla olduğunu ve bu alışkanlığın üreticiden tüccara, verimlilikten enflasyona, kamu gelirlerinden faizlere kadar tüm ekonomiyi olumsuz etkilediğini lisana getiren Ankara Ticaret Odası Lideri Gürsel Baran, “Ticaret için çok acil planlama gerekiyor. Planlamada vazife almaya hazırız” dedi.
Baran, “Girişimci bir milletiz ve teşebbüsçü sayımızın daha da artması gerekiyor. İstihdam için yeni işletmelerin gerektiği de kesinlikle. Lakin plansız gerçekleşen yatırımlar, hem yeni kurulan işletmelere, hem o alanda faaliyet gösteren işletmelere ziyan veriyor. Ülke kaynakları da heba oluyor. Yatırımlar, gereksinim olan alanlarda yapılmalı ve mesleksel eğitimler de bu doğrultuda şekillendirilmek” diye konuştu.
Kamu ödemelerindeki gecikmenin de ekonomiyi olumsuz etkilediğine dikkat çeken Baran, “Kamu ödemelerindeki gecikme, öncelikle üreticinin üretme iştahını azaltıyor. Bu durum birbirini etkileyen bir döngüye dönüşüyor. Örneğin, parasını 36 ay sonra alabileceğini bilen üretici refleksle 1 lira fiyat yerine 2 lira veriyor. Yani kamunun geç ödemeleri enflasyondan üretime, devletin gelirlerine masraflarına kadar her alanı olumsuz etkiliyor” diye konuştu. ATO Lideri Gürsel Baran, DÜNYA’nın sorularını yanıtlarken bir yandan da değerli gördüğü hususlara dikkat çekti:
Kaynaklar yanlışsız harcanıp yatırımlar hakikat yönetilmeli
160 bin üyemiz var. Bu üyelerimizin temsilcilerinin çabucak hemen bütün komitelerimizde ortaya koyduğu problemlerin başında ticari işletme enflasyonu var. Tıpkı işle iştigal eden işletme sayısı muhtaçlıktan fazla olunca, her türlü sorunun temeli olabiliyor.
Bu sorunun tahlilinin planlama olduğuna inanıyoruz. Fransa örneği var daima konuşulan. Bir ayakkabı markası Paris’te mağaza açmak istiyor lakin o caddede 3 ayakkabıcı daha olduğu için müsaade verilmiyor. Bu bir model olarak alınıp kullanılabilir. Planlama lokal idareler ya da ticaret odaları eliyle yürütülebilir.
Teşebbüsçü bir milletiz ve teşebbüsçü sayımızın artmasını istiyoruz. Nüfusumuzun istihdam edilmesi için yeni işletmelerin var olması gerektiği kesinlikle. Lakin plansız gerçekleşen yatırım, hem yeni kurulan işletmeye hem o alanda faaliyet gösteren işletmelere ziyan veriyor. Sonuçta yanlış yatırımla ülke kaynakları heba oluyor. Kentsel planlama, ticari planlamayla birlikte yürütülmeli. Muhtaçlık olan alanlar belirlenerek mesleksel eğitimler de bu doğrultuda şekillendirilmeli. Bu halde kaynaklar hakikat harcanıp, yatırımlar gerçek yönetildiğinde memleketimize verimlilik hakim olacak.
Pandemiye karşın büyüyen dallar oldu
67 komiteden 60’ı geçtiğimiz yıla nazaran iyi durumda. İnşaat üzere yaklaşık 30 kesimde önemli ticaret artışı oldu. 7 bölümümüz ise epey düşünceli durumda. O denli bir periyot yaşıyoruz ki yanlışsız ya da yanlış diye kıymetlendiremiyoruz kimi mevzuları. Lakin matematik hesabı yaparken ister istemez bir evvelki yılla kıyaslıyoruz. 2019, 2018 yılında yaşanan dalgalanmanın toparlanma yılıydı. Hükümetin aldığı önlemler ve istikameti yerli ve ulusal üretim ve katma pahalı üretime döndürmesi iktisatta taşları yerine oturtmak üzereydi. Pandemi geldi. Elbette bu türlü de kalmayacak. Dünya bugün gözle görülmeyen lakin yıkıcılığı yalnızca sıhhatle hudutlu olmayan bir salgın hastalıkla savaşıyor. Bu süreçte hükümetimiz gerçek dala kıymetli dayanaklar sağladı. Kamu bankalarının kredi takviyeleri tekrar piyasalara kıymetli hareket getirdi. Örneğin ben inşaat materyalleri satışı yapıyorum. Geçen yıl bizim kesimimizde sakinlik vardı. Pandemi başlayınca bu yıl da o denli devam edeceğini düşündük fakat tam zıddı oldu. Beşerler konutta kalınca, yoğunluktan ayıramadıkları işlere vakit ayırmaya başladılar. Konutlarda tadilatlar başladı, boya badana işleri yapıldı. İşlerimizde gözle görünür kıpırdanma yaşandı. Konut kredi faizlerindeki düşüş hem birinci el, hem ikinci el konut satışlarına hareket getirdi.
Vergi ödemelerinde kolaylık bekleniyor
Hizmet kesimi çatısı altında faaliyet gösteren bölümler bu süreçte çokça dert çekenler oldu. Restoran, lokanta ve kafeler, hazır yemek hizmetleri gerçekleştirenler, kantin işletmecileri, düğün salonu işletmecileri, turizm, otelcilik, kültür sanat ve bu alanlarla temaslı bölümler eski iş hacimlerine dönmek şurada dursun, gelir masraf istikrarını sağlamaktan uzak durumdalar. Hala faaliyetine başlayamayanlar var. Ticari hayatın olağan seyri içerisinde elbette iyi gün-kötü gün vardır fakat pandemi bu bölümleri hakikaten sıkıntı durumda bıraktı. Bu bölümlere yönelik dayanaklar çok değerliydi. SGK, KDV, Stopaj, Gelir ve Kurumlar vergisi ödemeleri önümüzdeki ay başlayacak. Birçok dalda külfet devam ediyor fakat bu bölümler nitekim çok zorda. Ödemeler konusunda da bir kolaylık yoluna gidilmesi beklentisi büyük.
Düğün yasakları yüzünden binlerce ton et elde kaldı
Düğünlerde yeme içme yasaklandı ancak millet salonun yanındaki restoranlarla anlaşıp yemek verebiliyor. Evet hükümetimiz pandemi nedeniyle kalabalık bir halde insanların bir ortaya gelmesini ve uzun vadeli olarak bir ortada kalmasını engellemeye çalışıyor. Geçen gün İçişleri Bakanlığı yayımladığı genelgeyle düğün salonlarında süreyi 1 saatle sınırladı ve yeme içme ikramlarını yasakladı. Bu süreçte beni arayarak “üst üste rezervasyonlarımız vardı, tonlarca et elimizde kaldı, büyük sıkıntıdayız” diyerek durumunu aktaran üyelerimiz oldu.
Devlet binasında yabancı marka musluk görünce üzülüyorum
Bizim kültürümüzde devlet değerli ve çok büyük bir yüke sahip. “Devlet baba” diye lisanımıza bile yerleşmiş durumda. Devlet baba olarak görülünce, beklentiler yükseliyor. Bu bir yandan kamunun gücünü ortaya koymak açısından çok değerli fakat bir yandan da istenmeyen alışkanlıklar oluşturmak açısından zorlayıcı bir durum. İçinde bulunduğumuz pandemi sürecini hariç tutarak konuşuyorum, her şeyi devletten bekleme alışkanlığının sona ermesi gerekiyor. Devlet destekleme düzenekleriyle bölümlere muhtaçlığı olan katkıyı sağlama misyonunu yürütmeli fakat bu vatandaşlık vazifelerini yerine getirme yükümlülüğünü zayıflatmamalı. Ayrıyeten, vergi oranı yüksek olunca ödeme hevesi düşüyor. Bu istikrarın sağlanması için de vergi düzeneği harekete geçirmeli. Vergi oranları aşağı çekilerek kayıt dışı önlenmeli ve ödeme alışkanlığı oluşturulmalı. Bu tahminen kısa vadede vergi gelirlerini aşağı çeker üzere gözükebilir fakat uzun vadede vergi gelirlerini artıran bir yapıya dönüşebilir de.
Kamunun ödemelerinde tahsilatın gecikmesi üretim iştahını azaltıyor
Komite toplantılarımızda da sıkça dillendiriliyor. Kamu ödemeleri önemli bir sorun haline geldi. Örneğin üniversite ve kamu hastanelerine tıbbi aygıt üreten üyelerimiz vadesi gelmiş alacaklarını tahsil edememekten kaygılı. Tahsilat mühletleri kamu hastanelerinde 14 ay, üniversite hastanelerinde 36 ayı bulabiliyor. Yerli ve ulusal üretimin artması arzuladığımız, yerli ve ulusal üretimin değerini daha iyi kavradığımız bu süreçte üreticilerimizin moral ve motivasyonunu düşürmememiz gerekiyor. İşin bir tarafı üretici lakin öbür taraf da düşünceli. DÜNYA gazetesinde okudum, yaklaşık 500 özel hastane tıbbi aygıt bedellerini ödeyemediği için icralık duruma gelmiş. Tahsilatın geç olması, hem üreticinin üretme iştahını azaltıyor. Bu durum birbirini etkileyen bir döngüye dönüşüyor. Kamu alacaklarını tahsil edemeyince ödemeler gecikiyor, ödemeler gecikince tahsilat da gecikiyor. Sorun ortada lakin tahlil için tarafların birbirini iyi anlaması dinlemesi gerektiğine inanıyorum. Ayrıyeten paranın 36 ay sonra alınabileceği bilindiği için, 1 lira fiyat yerine 2 lira veriliyor. Aslında hem üniversitelerin hem devletin önemli bir kaybı da oluyor. Yani bu enflasyonu da etkiliyor, üretimi de, devletin gelirlerini de…
Her şeyi devletten bekleme alışkanlığı artık sona ermeli
Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan her fırsatta “yerli ve ulusal üretim”in değerini lisana getiriyor. Iktisadımızı geliştirip, büyütmemizin öteki da yolu yok. Yerli üretmek kıymetli lakin yerli kullanma şuurunun de gelişmesi gerekiyor. Yerli yerine tercih ettiğiniz yabancı eserle, öteki ülkenin istihdamına üretimine takviye oluyorsunuz. Ben kamu binasına girip de yabancı marka musluk görünce üzülüyorum. Her ne için tercih ediliyorsa birebir neden yerli üretimin de gelişmesi için fırsat olarak görülebilir. Kamunun bu hususta büyük bir hassasiyet göstermesi lazım. Yüzde 15 daha değerli bile olsa yerli eser alınmalı ve bu bir tercih değil mecburilik olmalı. Üretilmeyen bir eserse üretimi desteklenmeli. Bu hususta alım garantisi ve teşvik düzeneğinin çalıştırılması kıymetli. Biz ATO olarak alımlarımızı, her ne olursa olsun Ankaralı şirketlerden yapıyoruz. Ankara’da yoksa Türkiye’nin neresinde varsa, buluyoruz ve yerli olarak temin ediyoruz.
Dünya