İstanbul Sanayi Odası (İSO) Lideri Erdal Bahçıvan, Türkiye’nin Asya-Pasifik bölgesindeki ticari bağlantılarını güçlendirecek yeni mutabakatlara süratle imza atılması gerektiğini belirtti. Birinci basamakta Avrupa Birliği ile ekonomik iştirak mutabakatı bulunan Japonya ile STA müzakerelerinin bir an evvel sonuçlandırılmasını isteyen Bahçıvan, “Bölgede oyun kurucu olan ve şu anda özgür ticaret muahedemiz olmayan, yeniden de bölge ülkeleri içerisinde en fazla ihracat yaptığımız Çin ile de ticaretin geliştirilmesinin alternatif yolları aranmalıdır” dedi.
Avrupa Birliği tarafından son yıllarda Vietnam, Singapur ve Japonya ile imzalanan özgür ticaret mutabakatlarının ve daha geçen ay imzalanan AB-Çin Yatırım Anlaşması’nın gözlerin Asya’ya çevrildiğini gösteren değerli örnekler olduğunu hatırlatan Bahçıvan, bu gelişmelerin elbet ki, Asya ile Avrupa ortasında bir köprü niteliğinde olan ve bölge ile derin tarihi ve kültürel bağları bulunan Türkiye’yi de yakından ilgilendirdiğini lisana getirdi.
Bahçıvan, Asya-Pasifik bölgesi ülkelerinin oluşturduğu güçlü bir ticaret bloğu olan Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) ile, birliğin diyalog ortaklarından Çin, Japonya, Güney Kore, Avustralya ve Yeni Zelanda ortasında imzalanan Bölgesel Kapsamlı Ekonomik Paydaşlık Anlaşması’nın (RCEP); 2.2 milyarlık nüfus ve 26 trilyon dolara ulaşan ekonomik büyüklüğü ile bugüne kadar imzalanan en büyük hür ticaret mutabakatı olduğunu anlattı. Bahçıvan, bunun Çin, Japonya ve Güney Kore ortasındaki en kapsamlı özgür ticaret mutabakatı olarak da dikkat çektiğini ve Çin’in birinci bölgesel ticaret mutabakatı olma özelliğini taşıdığını vurguladı. Türkiye’nin 2020 yılında bu mutabakat kapsamındaki 15 ülkeden ithalatı 39.2 milyar dolarken, ihracatının 6.8 milyar dolar olduğu bilgisini veren Bahçıvan, bu ölçünün Türkiye’nin toplam ithalatının yaklaşık yüzde 18’ini, ihracatının ise sadece %4’ünü oluşturduğunu aktardı.
Bahçıvan, Asya ülkeleri ile dış ticaretteki bu dengesizliğin, bu ülkelerin dış ticaret açıklarında belirleyici rol oynadığını ortaya koyduğunu ve bölge ülkeleriyle ticari bağlantılar ve paydaşlıklar kurma konusuna değer vermeleri gerektiğini kendilerine bir kere daha gösterdiğini tabir etti. Türkiye’nin bölge ülkelerinden Güney Kore, Singapur ve Malezya ile imzaladığı hür ticaret mutabakatları bulunduğuna işaret eden Bahçıvan, ayrıyeten, Japonya, Endonezya ve Tayland ile de özgür ticaret mutabakatı müzakerelerinin ettiğini belirtti.
“Yürürlükteki özgür ticaret mutabakatlarından en iyi formda faydalanarak bölgedeki ticari münasebetlerimizi güçlendirecek yeni mutabakatlara hızla imza atmamız, bölge ülkeleri ile ticari bağlarımıza çok olumlu katkı sağlayacak” diyen Bahçıvan, bu bağlamda Japonya ile STA müzakerelerinin bir an evvel sonuçlandırılmasının ve bölgede oyun kurucu olan Çin ile de ticaretin geliştirilmesinin alternatif yollarının aranmasının ehemmiyetine işaret etti. Şu anda muahedenin dışında bulunan Hindistan ile de ticari bağlantıların geliştirilerek mümkün gelişmelere rağmen hazırlıklı olunması gerektiğini vurguladı. Bahçıvan, DEİK bünyesinde oluşturulan ASEAN Çalışma Grubu’nun ve Dışişleri Bakanlığı’nın ortaya koyduğu ‘Yeniden Asya’ teşebbüsünün çok değerli olduğunun altını çizdi.
İSO tarafından düzenlenen ve moderatörlüğünü İdare Heyeti Liderimiz Hakan Güldağ’ın yaptığı panelde, TEPAV İcra Yöneticisi Prof. Dr. İtimat Sak, Atlı Küresel Kurucu Yöneticisi Dr. Altay Atlı, İstanbul Bilgi Üniversitesi DTÖ Kürsüsü Lideri Dr. Pınar Artıran, DEİK Asya Pasifik İş Kurulları Koordinatör Lideri Murat Kolbaşı ve DEİK ASEAN Çalışma Komitesi Eş Lideri Cemil Çakar Asya Pasifik bölgesi ile ilgili görüşlerini paylaştı.
“Entegrasyonda Türkiye çok kıymetli konumda”
TEPAV İcra Yöneticisi Prof. Dr. İnanç Sak: Dünyanın ekonomik merkezi Çin ile Hindistan ortasında bir yerde olacak. Bugün ABD, global teknoloji yarışında Çin’in gerisinde kalmaktan korkuyor. Öte yandan, yeni ABD lideri koltuğuna otururken, Çin’in de hazırlık içinde olduğunu görüyoruz. Ekonomik gelişmeler, siyasi gelişmelerden bağımsız değil. Türkiye de gözünü açmalı. Gelişmelere gözleri kısıp, içeri kapanmanın hiç bir olumlu sonucu olmaz. ‘Bir Kuşak-Bir Yol’ ile başlayan, Asya’nın bir bütün olarak global iktisada entegrasyonunu amaçlayan sürecin içindeyiz. Bu türlü bakıldığında iki ülke görüyorum; Çin ve Türkiye… Entegrasyon sürecinde Türkiye çok değerli pozisyonda. Çin ve Japonya bölgedeki en güçlü ülkeler fakat nüfuslarının yaşlılık sorunu var. Bu tüm dünyada Ortadoğu’dan daha kıymetli sorun haline gelecek. İklim değişikliğiyle birlikte yeşil dönüşüm planları gerçekleşirse; önümüzdeki periyotta petrol üreten ülkeler için kahır olacağı açık. Asya’da büyük değişimler göreceğiz. Orta Doğu’daki ülkeler kendilerine 2030 tarihli gayeler koyuyor. Rusya, Kazakistan, İran, Türkmenistan üzere ülkeler de değişimden geçecek. Çin, Afrika’da yaptığı üzere Asya’yı Avrupa’ya bağlamak için bir dizi projeyi devreye sokuyor. Limanlar, trenlerle hatta kablolarla. Bütün bu ülkelerde yazılım, donanım ve düzenlemeler tarafı boşlukta… Türkiye’nin bakması gereken yer; bunların önümüzdeki periyotta nasıl şekilleneceği, biçimleneceği. Türkiye’nin girmesi gerekiyor. Tekrar Asya iyi fikir. Ortak noktaları saptayıp, ne iş yapacağımızı düşünmemiz gerekiyor. Lakin hangi malları satacağımızı değil, ortak ne yatırımlar yapıp, ne tıp bedel zincirleri oluşturacağız Asya’da bu dönüşümüm sürecine odaklanmamız gerekiyor. Turgut Özal 21. Yüzyıl Türk asrı olacak kaygısı. O vakit inanmamıştık… Türkiye, değişeni iyi fark edebilirse 21. asrın ‘Türk asrı’ olması mümkün. Ticaret artık yatırımları takip etmeye başladı. Yatırımlarınız nerede artıyorsa, ticaretiniz o etrafta artmaya başladı. Türkiye ikinci evreyi ıskalamış görünüyor. Üçüncü kademede ise artık dataların sonları aştığı periyoda geldik. . Belirleyici olan yatırımlar. Asya ile ticaretimizin AB’den daha aralıklı olmasının sebebi, bizim orada yatırımlarımız az, onların burada yatırımları az. Global paha zincirinin tekrar yapılanmasını Türkiye’nin ıskalamaması lazım. Bilgilerin hudutları aştığı dünya e-ticaret üzerinden şekillenecekse, Asya bakmamız gereken bölge… Alıştığımız ticaret altyapısını Asya’da geliştirme vazifesini üstlendiğimiz takdirde AB ile değerli bir olumlu gündem kelam konusu olur.”
“Asya-Pasifik’te Avrupa Birliği üzere bir ittifak görünmüyor”
Atlı Küresel Kurucu Yöneticisi ve Boğaziçi Üniv. Öğretim Vazifelisi Dr. Altay Atlı: “Asya’da RCEP üzere teşebbüsler daha evvel de oldu. RCEP’in yapısı Avrupa Birliği’ne benzemiyor. Her şeyden evvel Avrupa üzere homojen değil. Asya’daki en kıymetli jeopolitik eksen Çin-Japonya ekseni ve ABD’nin buradaki varlığı. Almanya-Fransa uzlaşısı Avrupa Birliği’nin oluşmasına katkı sağlamıştı. Fakat bugün Çin ve Japonya ortasında bu türlü bir şey yok. Bunun tesirlerini ekonomik olarak da görüyoruz politik olarak da. Çin ile Japonya ortasında İkinci Dünya Savaşı’na dayanan kıymetli sorunlar var. Güney Kore’nin savaş sırasında Japonya’daki fabrikalarda köle olarak çalıştırılan Koreliler için tazminat talebine karşılık olarak bir nevi ticaret savaşına hakikat gidiyorlar. İhracat mahzurları geldi. Japonya da Koreli büyük firmaların muhtaçlık duyduğu orta mamullerin Kore’ye gidişini engelliyor. Avrupa Birliği üzere bir yapıya gitmek güç. Tekrar de RCEP üzere bir muahedenin imzalanması mevcut jeopolitik kurallarda Asya için çok kıymetli. Bunu bulduk, ‘öpüp başımıza koyalım’ derim. Yoksa Asya’da yaşananları çok ‘ittifak’ olarak görmüyorum. Ortak paydalarda ticaret muahedesi imzalanıyor lakin jeopolitik olarak o denli görmüyorum. Fotoğrafın tamamını görmek lazım.”
“RCEP’in dünya ticaretinde en değerli işlevi menşe kuralları olacak”
İstanbul Bilgi Üniversitesi DTÖ Kürsüsü Lideri Dr. N. Pınar Artıran: “RCEP’te açık bölgesel ticaret muahedesi konsepti ile karşı karşıyayız. 8 yıllık müzakere sürecinde hindistan da vardı, sonra kendi çıkarlarına uymadığı için çıktı. Ancak muahedeye daha sonra Hindistan da girebilsin diye unsur eklediler. 15 üye ülke ortasındaki ilişkilerin kullanılması çok değerli. RCEP’in dünya ticaretinde en kıymetli işlevi menşe kuralları olacak. Çin, menşe kuralları uyarınca 15 ülkenin ihracatını kendisine bağladı. Ülkeler ortası ticaret hayli kolaylaştı. Çin yanına Japonya ve Güney Kore’yi alıp RCEP’i tedarik zincirlerinden en fazla kendilerinin faydalanacağı formda dizayn etti. Menşe kaidesini yüzde 70’lere düşürdüler. İthalatta gümrük vergisi ödemeyecek. Esnek menşe kuralları meyve ihracatına gümrük tarifesini o meyveyi reçel yapıp sattığınızda da tıpkı olacak. Bunlar pandemide tedarik zincirinde lojistikte yaşanan aksamalara, üreticinin büyük ıstıraplarına ilaç üzere geliyor. Dünya Ticaret Örgütü’nün 164 üyesi var. Bölgesel istisna kararları çerçevesinde RCEP kurulduğuna nazaran, önceliği birbirlerinin ihracatına öncelik vermek. İhracat yapmak isteyen de bu ülkelerle STA imzalamak ya da yatırım yapmak durumunda. Türkiye, Gümrük Birliği yeterince Avrupa Birliği, bir ülke ile STA imzalamadan, o ülke ile STA imzalayamıyor. DTÖ, Biden’ın seçilmesi ile birlikte daha aktif olacak. Asya Pasifik ülkelerinin en değerli sıkıntılarından biri gelişmekte olan ülke kavramı… Trump, Türkiye ve Çin üzere ülkelerin gelişmekte ülkeler olmadığı, çoktan geliştiğini söylüyordu. DTÖ’nün gelişmiş ülke kurallarına tabi tutulmamız gerektiği yorumları vardı. Artık yeni DTÖ yöneticisinin en kıymetli sıkıntılarından biri bu olacak. Ülkeler hala gelişmişlik seviyelerini kendi beyanlarına nazaran belirleyebilirler mi? Yoksa Çin’le gayret etmek ismine biz de gelişmekte olan üke statümüzden feragat etmek zorunda mı kalacağız? Yararlandığımız birtakım esneklikleri kaybedecek miyiz?
DTÖ’den iki metin sızdı. Biri uzun vakittir konuşulan e-ticaret mutabakatı… Oburu milletlerarası yatırımların kolaylaştırılması muahedesi. Bunlar önümüzdeki periyotta ele alınacak en değerli problemler olacak.”
“Singapur’a OSB kurarız, RCEP bölgesinde özgür dolaşırız”
DEİK Asya Pasifik İş Kurulları Koordinatör Lideri Murat Kolbaşı: “Bölgeyle 55 milyar dolar dış ticaretimiz var. Yaklaşık 10 milyar dolarlık eser ihraç ediyoruz ve 46 milyar dolar kadar ithalat yapıyoruz. İthalat için bu kadar yakınsa ihracat neden bu kadar güç, bunun üzerine odaklanmamız lazım. Bir de Türkiye kendi markası ile ne kadar ticaret yapıyor, bunu da bilmeliyiz. Ne kadarını buradan alıp, satıyor. Asya ile ithalat tarafında iç içeyiz. Öbür ayakta bir açık var. Lakin bunu düzeltme bahtımız da var. Hiç kolay değil çalışırsak olur. Öncelikle bu ‘Uzak Doğu’ terimindeki ‘uzak’ sözünü düşürelim. Fırsatların da tehditlerin de farkında olmalıyız. ‘Kuşak-Yol’ projesi Türkiye’den geçiyor ancak Wuhan-Duisburg ve Pakistan-Mısır üzerinden iki yedek yolu da yaptılar. Bunu da bilmeliyiz. RCEP uzun vadeli 20 yıllık bir muahede. İmzalar atıldı ancak gidecek yol var. Öte yandan, ‘Made in China 2025’ değerli bahislerden biri. Çin 2020’de yapıyı değiştirdi; ‘Artık fiyatla öne çıkmayacağım’ dedi. Tıpkı sanayi ihtilali üzere materyal ihtilaliyle sanayi değiştiriyor. ‘Yeni malzeme’ kümesini yaratacağım’ diyor. ‘2025’de 10 bölümde üretimde birinci olacağım’ diye maksat koydu. Kısa müddette Çin ile STA güç. Lakin bizim de bir halde RCEP’ten yararlanmamız lazım. Mesela Singapur’da organize sanayi bölgesi kurarız. ‘Made in Singapore’ etiketi alır üretimimiz, eserlerimiz RCEP bölgesinde hür dolaşır” diye konuştu.
“Türk firmaları bölgeye yatırım yapmak zorunda”
DEİK ASEAN Çalışma Komitesi Eş Lideri Cemil Çakar: DEİK olarak ASEAN bölgesi ile Türkiye’nin cari açığını azaltmak, yatırımları artırmak, turistleri çoğaltmak, ikili bağları kazan- kazana çevirmek için çalışıyoruz. ASEAN ülkeleriyle, 6.4 milyar ithalat, 2.8 milyar dolarlık ihracat, toplam 8.6 milyar dolarlık ticaret hacmimiz var. Ek 5 ülkeyle de 29.6 milyar dolar ithalat, 4.4 milyar dolar ihracat yaptık. ASEAN ek 5 ülke toplamda 43 milyar dolarlık ticaret hacmimiz var. ASEAN’ın dünya ile ticaretinde Türkiye’nin hissesi binde 3.1. Ek 5 ülkenin dünya olan ticaretinde Türkiye’nin hissesi binde 4.5. Bu tabloyu değiştirmeye muhtaçlığımız var. Almak için uzak değilse satmak içinde uzak değil. Bölgesel muahedeler, en kritik mevzu menşe kriterleri dünya ticaretinin yapısını eksiksiz değiştiriyor, genleriyle oynuyor. Çin bugün yalnızca Çin’de değil. Mısır’da, Yunanistan Pire’de, Macaristan’da. Türk şirketleri de bölgede yatırımcı olmak zorunda. Çin’de kişi başına ulusal gelir 10 bin doların üzerine çıktı ve tüketim giderek artıyor. Yatırım yapanlar memnun, zira hammaddeye yakınlar ve lojistik avantajlar var. Ayrıyeten CDS primleri düşük ülkeler. Koç, Sabancı, Hidromek üzere büyük gruplarımızın yatırımları var. Bu gruplarımızın muvaffakiyet öykülerinden ders almak lazım. Marka satıyorlar orada. Düşünün, bölgede üretim yaptığınızda 2.6 milyar nüfusa gümrüksüz mal satacaksınız. Yatırımlarla bölgenin içinde olmazsak, rekabette geri düşeriz.”
Dünya