Bir ülke iktisadı için, büyümenin dilek edilen üç özelliği vardır:
1-İstikrarlı, yani kesintisiz büyüme.
2-Düşük volatilite, yani büyüme suratının çeyrekten çeyreğe fazla değişmemesi.
3-Enflasyon ve cari açık yaratmayacak kadar süratli büyüme.
Bunları gerçekleştirebilmek içinse bu istikamette bir irade, yapısal ıslahatlar, mümkün olduğu kadar az değişen mevzuat ve öbür birtakım kaideler gerekiyor.
Ülke olarak geride bıraktığımız periyotta, yalnızca yüksek büyüme suratları ile değil kesintisiz büyüme periyotları ile de övünmeye başlamıştık. Türkiye iktisadı 2002-2008 ortasında 26 çeyrek, 2009-2015 ortasında 27 çeyrek kesintisiz büyümüştü.
Lakin bu periyodlar giderek kısaldı. 2016-2018 devrinde 8 çeyrek büyüdükten sonra ekonomimiz daraldı. 2019-2020 devrinde 3 çeyrek kesintisiz büyüyebildik. Akabinde COVID-19 geldi ve 2020’nin ikinci çeyreğinde iktisat yüzde 9,9 küçüldü.
Bu sert ve beklenmedik daralmayı hafifletmek ve süreci çabuk atlatmak için kısa çalışma ödeneği, işten çıkarma yasakları, borç öteleme, faizlerde indirim, faal rasyosu uygulaması ile bankaların daha fazla kredi vermeye yönlendirilmesi, konut kredilerinde vadenin uzatılması ve peşinat oranının düşürülmesi üzere birçok adım atıldı.
Bu tedbirler, uygulamaya girdikleri ikinci çeyrekte iktisadın daha fazla daralmasını önledikleri üzere üçüncü çeyrekte de süratle toparlanmasını sağladılar.
Bakalım neler olmuş…
Üçüncü çeyrek bilgiler ne anlatıyor?
Bugün TÜİK tarafından açıklanan bilgilere nazaran üçüncü çeyrekte GSYH yüzde 6,7 büyüdü.
Harcamalar açısından bakıldığında,
Tüketim harcamaları yüzde 9,2 büyüdü
Yatırım harcamaları yüzde 22,5 büyüdü
Kamu harcamaları yüzde 1,1 büyüdü
İhracat yüzde 22,4 daraldı, ithalat yüzde 15,8 büyüdü.
Üretim açısından bakıldığında,
Tarım kesimi yüzde 6,2
Sanayi dalı yüzde 8
İnşaat bölümü yüzde 6,4
Hizmetler dalı yüzde 0,8 büyüdü.
Tam 8 çeyrektir (iki yıldır) kesintisiz daralan inşaat bölümü bugünkü datalara nazaran son çeyrekte yüzde 6,4 büyüdü.
4 ana bölümün yakın devir büyüme performansı
Öteki ülkeler ne durumda?
Önde gelen kimi ülkelerin üçüncü çeyrek büyüme suratlarını aşağıdaki tabloda görebilirsiniz. Biz Türkiye’de büyümeyi evvelki yılın birebir çeyreğine nazaran açıklıyoruz. Lakin öbür ülkelerin çabucak hepsi evvelki yılın birebir çeyreğine nazaran değil, bir evvelki çeyreğe nazaran büyüme açıklar. Bu durumda bizim data ile öteki ülkeleri kıyaslamak hakikat olmaz. Ben sizin için onların bilgilerini, bizim bilgilere ahenkle versiyona çevirdim.
Göreceğiniz üzere 2. çeyrekteki sert daralmanın üzerine, Çin dışındaki ülkeler, üçüncü çeyrekte de daralmaya devam ediyor. Yani, Türkiye pek çok ülkeden daha iyi bir performans gösterdi diyebiliriz. Lakin yalnızca büyüme suratına bakarak yorum yapmak aldatıcı olur zira bu ülkelerden daha iyi bir büyüme süratimiz olmasına karşın, bunu bozulan kimi göstergeler değerine elde ettiğimizi unutmamak gerekir.
Bundan sonra ne olacak?
Büyüme birinci çeyrekte yüzde 4,5, ikinci çeyrekte (eksi) yüzde 9,9 olmuştu. Böylelikle birinci 9 ayda ekonomimiz 2019’un birinci 9 ayına nazaran yüzde 0,5 büyümüş oldu. Yılı müspet büyüme ile kapatabilmemiz için son çeyrekte büyümenin en az (eksi) yüzde 1,3 olması gerekiyor. Yüzde 1 büyümeye ulaşmamız için ise son çeyrekte büyümenin yüzde 2,3 olması gerekiyor.
31 Ağustos sabahı, ikinci çeyrek büyümesini mevzu alan yazımın son kısmı şöyle bitiyormuş:
“Ancak yalnızca 2020’yi nasıl tamamlayacağımız açısından değil; tıpkı vakitte 2021’de neler yapabileceğimizi göstermesi açısından, asıl değerli olan yılın son çeyreğindeki büyümemiz olacak. 4.çeyrekteki görünümümüzü belirleyecek üç kritik nokta var:
· COVID-19 sonrası süratle büyüyen ve Ağustos’ta tekrar süratle yavaşlamaya başlayan kredilerde seyir ne olacak?
· Artan gümrük vergilerine karşın gerilemeyen ithalat, son çeyrekte düşecek mi?
· Kimse ummasa da, covid-19’un tekrar şiddetlenmesi ve toplumsal hayat ile iş dünyasına yönelik kısıtlamaların tekrar gündeme gelmesi ihtimalinde iktisat ne reaksiyon verecek?”
Birinci hususta belirtilen “krediler” o denli büyüdü ki; olağana dönmesi için uzun vakit beklememiz gerekti. Kredi büyüme suratındaki yavaşlama, tüketimin 4. çeyrekte yavaşlamasına neden olacak. Bu süreç 2021’in birinci aylarında da tesirini sürdürecek
Gümrük vergilerindeki artış maalesef ithalatı dizginleyemedi. Daha yüksek vergilere karşın ithalat çift haneli büyümeyi sürdürdü. 4. çeyrekte bunun devam ettiğini görüyoruz.
Dahası, son hususta belirtildiği üzere, COVID-19 salgını yine hızlandı. Hatta salgının en şiddetli, en önemli günlerini yaşıyoruz. Lakin salgının ruhsal taban noktası ilkbaharda yaşandığı için tüketim üzerinde önemli bir tesiri olmasını beklememek gerekir. Alınan son önlemler yiyecek-içecek, konaklama ve nakliyecilik bölümlerinde aktiviteyi olumsuz etkileyecektir ancak bunlar da ilkbaharda yaşadığımızdan bir kesim daha ölçülü olacaktır.
Biz iyi tarafından bakalım.
Artık daha öngörülebilir ve gerçeklere uygun adımlar atan bir Merkez Bankası var. Yalnızca siyaset faizi değil, tüm siyasetlerde ve son olarak zarurî karşılıklarda sadeleşme yolunu tercih eden banka, vakitle piyasayı yönlendiren ve inanç veren bir kimliğe bürünüyor.
Bankalar tarafında faal rasyosu uygulamasının sona erecek olması hem kesimi, hem makro istikrarları olumlu etkileyecek öbür bir faktör.
Son haftalarda lisana getirilmeye başlanan ıslahat paketleri de gelecek için umut verici
Tüm bunların ışığı altında, ani duruş mümkünlüğünü ve istenmeyen beklenen riskleri taban seviyeye çekerek, dördüncü çeyrekte OVP’de öngörülenden daha düşük ve daha temkinli bir performans göreceğiz. 2021’e de bu çerçevede bir başlangıç yapacağız.
Büyüme sayıları sonrası dolar ve euro düşüşteFinans
Türkiye iktisadı üçüncü çeyrekte yüzde 6,7 büyüdüİktisat HaberleriDünya