Aysel YÜCEL
Avrupa araba satışlarında tarihi düşüşlerin yaşanması, çip krizi ve hammadde fiyatlarındaki artış nedeniyle otomotiv ana sanayiinde üretim kaybı hızlandı. Hem Avrupa’da hem de Türkiye’deki fabrikada üretim kapasitelerinde değerli oranda düşüş yaşanıyor. Mart ayına kadar ana endüstride yaşanan bu krizi hissetmeyen, ihracatını artırarak devam ettiren Türk otomotiv tedarik endüstrisinde siparişlerde düşüş başladı.
Hatırlanacağı üzere, ocak ve şubat aylarında Türk otomotiv ana endüstrinde ihracatta kayıplar yaşanırken, tedarik endüstrisinde ise işler iyi gidiyordu. OİB’in datalarına nazaran, şubat ayında binek araba ihracatı yüzde 19 azalarak 876 milyon dolar olurken, tedarik endüstrisinde geçen ay yüzde 13 artışla 957 milyon dolar ihracat yapıldı. Ocak ayında da benzeri bir durum yaşanmış, tedarik sanayisi ihracatı yüzde 4 artarken, araba tarafında yüzde 20 kayıp olmuştu.
“Bizde kriz yok gibiydi”
Lakin tedarik endüstrisi ocak ve şubat aylarında gösterdiği performansı martta devam ettiremeyecek üzere görünüyor. DÜNYA’ya konuşan Taşıt Araçları Tedarik Sanayicileri Derneği (TAYSAD) İdare Heyeti Lideri Alper Kanca, otomotivde yaşanan krizi yeni hissetmeye başladıklarına dikkat çekerek, “Ana sanayi üretimde tekrar zahmet yaşamamak için stok tutma eğilimindeydi. Bu nedenle araba satışları düşse de bizde kriz yok üzereydi. Lakin son birkaç haftadır işler değişti. Büyük müşterilerimiz siparişleri azaltmaya başladı” dedi.
“Mevcut durum daha gerçekçi”
Yurt dışındaki müşterilerinin çabucak hemen hepsinin siparişleri azaltmaya başladığına vurgu yapan Kanca, son haftalarda yaşanan iş kayıplarını şöyle özetledi: “Biz şu ana kadar otomotivde yaşanan krizden etkilenmiyorduk. Yurt içinde bizi etkileyen en değerli gelişme Oyak Renault’nun çip krizi nedeniyle üretime orta vermesi oldu. Yurt dışı tarafında ise çabucak hemen her müşteri sipariş adetlerini düşürüyor. Son olarak Almanya’daki büyük bir müşterimizden adet düşüşü geldi. Son birkaç haftadır bunu gözlemliyoruz. Artık herkes önünü daha net görmeye başladı. Ben de aslında bunun hakikat olduğunu düşünüyorum. Bir ay öncesine kadar olan sayılar gerçek durumu yansıtmıyordu. Zira Avrupa’da pandemi öncesine kadar araba satış adetlerinde adetlerde yüzde 20 düşüş vardı. Lakin bizden istenen modüllere baktığımızda güya hiç kriz yokmuş üzereydi. Bu tedarikte sorun olmasın elimizde kesim olsun mantığı ile yapılan bir şeydi. Baktılar ki, o yürümüyor. Ocak ve şubat hala düşük satışlar artık gerçek biçime çevirmeye başladılar. Münasebetiyle önümüzdeki birkaç ay çok da verimli olmayacak üzere görünüyor. Tedarik endüstrinde kriz yeni hissettirmeye başlıyor kendisini.”
Alper Kanca, kapasite kullanım oranlarındaki düşüş nedeniyle maliyetlerinin arttığını lisana getirerek, “Herhangi bir sebepten ötürü ana endüstride yaşanan üretim duruşları bizim fabrikalarımızda kapasite boşluklarına neden oluyor. Her şey hazır fabrikalarımız boş duruyor. Kapasiteyi kullanmıyoruz. Çalışanlarımızı o periyotta kullanmıyoruz. Bu bir maliyet. Bu da tedarikçilerin sırtına bir yük bindiriyor. OEM’lerin üretim planlarındaki değişiklikler, modül bulmamaktan ötürü yapılan model azaltımları, bir modelin üretilmemesinden ötürü başka modelin daha fazla üretilmesi üzere sebepler bir yandan da kendi üretimimizin sistemini bozuyor. Kendi üretimimizdeki verimsizliği artırıyor. Bizdeki stokları artırıyor. Bu türlü bakıldığında bu da ek bir yük” diye konuştu.
Avrupa’da üretimi durduran tedarikçiler var
Alper Kanca, global çapta yalnızca çip tedarikinde sorun yaşanmadığını, hammadde badiresinin da arttığını lisana getirerek, “Bizim üyemiz olup yurt dışında fabrikası olan birtakım üyelerimiz o ülkelerde daha küçük imalatçıların modül bulamadığı için üretim yapamadıklarını söylüyorlar. Bu dünyanın çabucak hemen her tarafında var. Bir tedarikçi fabrikayı durduruyor, ondan kesim alan öbür bir üretici de fabrikayı durdurmak zorunda kalıyor” açıklamasını yaptı.
Satışlarda en büyük düşüş İngiltere’de
Türkiye otomotiv endüstrisinde üretimdeki kayıpların hızlanmasının ana nedeni, en değerli ihracat pazarımız Avrupa’da araba satışlarında tarihi düşüşlerin yaşanması oldu. Ocak ayında Avrupa’da araba satışları yüzde 24 düşmüştü. Şubat ayında da kayıplar sürüyor. İngiltere’de satışlar 1959’dan bu yana en büyük kaybı yaşayarak yüzde 35.5 düştü. Almanya’da da 2007 yılından bu yana en sert düşüş oldu, satışlar yüzde 19 azaldı. Fransa’da araba satışları yüzde 21, İtalya’da yüzde 12 geriledi.
Araba üretimi şubatta yüzde 22,4 daraldı
Otomotiv Sanayii Derneği (OSD), şubat ayı üretim datalarını açıkladı. Otomotiv endüstrisinin şubat ayı üretimi geçtiğimiz yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 9,3 azalarak 116 bin 88 adet olurken, birebir devirde araba üretimi yüzde 22,4 azalarak 68 bin 105 adede geriledi. Ocak ayında ise toplam üretim bir evvelki yılın birebir ayına nazaran yüzde 3 azalarak 106 bin 176 adet, araba üretimi de yüzde 9 azalarak 68 bin 777 adet olarak gerçekleşmişti. Ocak-Şubat devrine ilişkin üretim ve ihracat adetleri ile pazar datalarını açıkladı. Yılın birinci iki ayını kapsayan periyotta toplam otomotiv üretimi bir evvelki yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 6,5 azalarak 222 bin 264 adet, araba üretimi yüzde 16 azalarak 136 bin 882 adet olarak gerçekleşti. Traktör üretimiyle birlikte toplam üretim ise 231 bin 578 adet oldu. Yılın birinci iki ayında otomotiv endüstrisinin kapasite kullanım oranı ise yüzde 68 olarak gerçekleşti. Arabadaki düşüşe rağmen ticari araç üretiminde ise artış devam etti. Ocak-Şubat periyodunda ticari araç üretimi bir evvelki yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 14 arttı. Bu devirde, ağır ticari araç kümesinde üretim yüzde 55 artarken, hafif ticari araç kümesinde üretim yüzde 12 arttı. Ocak ayında ticari araç üretimi bir evvelki yıla nazaran yüzde 8,8 artış göstermişti.
Haydar Yenigün: Üretimde kesinti olmaması için önemli efor sarf ediyoruz
Küresel çapta yaşanan çip krizi Türkiye’de birinci büyük tesirini geçen hafta göstermiş, Oyak Renault, elektronik bileşen eksikliği nedeniyle Bursa’daki fabrikasında 15-22 Mart tarihleri ortasında üretime orta vereceği açıklamıştı. DÜNYA’nın görüştüğü Honda, Tofaş, Hyundai, Ford ve Toyota yetkilileri ise, çip krizinin şimdi Türkiye’deki fabrikalarına yansımadığını lakin gelişmeleri kaygı ile izlediklerini belirtmişti. OSD Lideri Haydar Yenigün, “Tüm dünyayı etkileyen ve birçok otomotiv fabrikasının üretimlerinin muhakkak müddetliğine durmasına sebep olan bu krizin ülkemize de tesiri kaçınılmaz oldu. Üyelerimiz küresel iş ortaklarıyla birlikte mevzuyu yakından takip ediyor ve üretimde rastgele bir kesinti olmaması ismine önemli efor sarf ediyor” açıklamasını yaptı. Yenigün, global platformda yapılan değerlendirmelerin yılın ikinci yarısında yarı iletken tedarikinde yaşanan kasvetin tesirini azaltacağı tarafında olduğunu aktardı.
Uzakdoğulu OEM’ler daha az etkilendi
Ecoplas Otomotiv İdare Şurası Lideri Kemal Yazıcı, çip krizinden Japon ve Kore kökenli OEM’lerin nispeten daha az etkilendiğine dikkat çekerek, “Uzakdoğu’da son yıllarda çok felaket oldu, elektronik kesim yokluğunu daha evvel yaşadıklarından pandemi devrinde stok ve siparişlerini daha iyi yönettiler. Siparişlerini radikal düşürmediler. Avrupa ve Amerika’da ise durum biraz daha farklı yönetildi” dedi.
Dünya