Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ, bu hafta Talih Sohbetleri’nde kurlarda yaşanan atağın piyasalara ve gerçek kesime tesirlerini kıymetlendirdi. Merkez Bankası’nın piyasaya net bildiriler vermesinin yararlı olacağına dikkat çekti. Enflasyonda bu yıl tek haneye inilmesinin imkansız hale geldiğini vurgulayan ikili, enflasyon bilgilerinin doğruyu yansıttığından emin olunması ve bunun için azami titizlik gösterilmesi gerektiğinin altını kırmızı kalemle çizdi. Ağaoğlu altın, borsa ve döviz piyasalarındaki hareketleri de yorumladı.
Güldağ: Şöyle başlayalım. ‘Ben demiştim’ demek rahatsız ediyor mu?
Ağaoğlu: Sıkılıyorum yalnızca.
Güldağ: Doğrusu ben de…Çünkü evvelki haftalarda ne konuştuysak çabucak hemen oldu. Anlamadığım şu; biz görüyoruz da asıl görmesi gerekenler görmüyor mu? Her konuşmamızda keşke biz haksız çıksak dİyoruz fakat…
Ağaoğlu: Keşke çıkmasak…
Güldağ: Görünen köy de kılavuz istemiyor. Döviz rezervi erimesi belirginleştiğinde, ister istemez kurun sıçrama ihtimalinden konuştuk. Yeni rekor gelebilir dedik. Enflasyon 11-12’lerde seyrediyor. Yüzde 7.5-8 faizler sürdürülebilir değil dedik. Altının rekor çıkışını konuştuk. Kesinlikle dengelenmesi olur dedin. Müneccimlik yaparak da değil. Piyasadaki izleri, beklentileri takip ederek, gözleyerek… Artık bana yeni bir periyoda girdik üzere geliyor. Kurda yeni bir bandımız oluşacak belirli ki. Ancak band 7.30-35 bandında kalır mı? Aşağı ya da üst istikametli hareket yapar mı? Birincisi işin bu tarafını konuşmak lazım. İkincisi kur atağının gerçek bölüme nasıl bir yansıması olacak? Mesela, yarım dolar, yarım Euro’dan oluşan sepet kur yılbaşından bu yana kabaca yüzde 25’e yakın artış göstermiş. Bunun enflasyona kesinlikle bir yansıması olacak. Vatandaş dabunu gördüğü için tabir yerindeyse kur artırımı eserlerin üstüne binmeden alışveriş yapayım diyor. Bu hafta, cep telefonundan tablete, televizyona elektronik eserlere yüzde 30’a varan artış var. Kozmetikte de o denli. Nasıl olsa şampuan kullanıyorum, daha fazla artırım görmeden alıp koyayım bir kenara diyor.
Ağaoğlu: Bu sefer de talep enflasyonu doğuruyoruz.
Güldağ: Biliyorsun koronavirüs salgını nedeniyle iyice ertelenmiş olan talep kısmen hareket getirmişti. Artık kurlar yükseldi, hareket zayıflar, frene basma gündeme gelir yorumları yapılıyordu ki, tam karşıtı bu kere de ‘zam geliyor aman yakalanmayalım’ diye talebi öne çektik. Konuşuruz üstüne. Lakin evvel sana nazaran kurdaki bu hareket nereden kaynaklandı?
Ağaoğlu: Bayramdan döndüğümüzde Londra swap faizleri çok üst çıktı. Bayramdan evvel aldıkları dövizlerin TL ödemelerini yapmakta zorlandılar. Londra’da TL faizi yüzde 1200’lere çıktı. Yabancıların TL’ye atak yapmasını zorlaştırdığımız swap enstrümanı beraberinde birtakım problemler getirdi. Orada kantarın topuzu biraz kaçtı. Temel kurdaki hareketi de yaratan biraz o oldu. Sorun yalnızca rezervler değil. Her ne kadar brüt rezervlerimiz 90 milyar dolar görünse de bunların içindeki takas yükümlülüklerini çıkardığımızda rezervlerimiz eksiye dönüyor. Evet, dünyada eksi rezerv güzel karşılanmaz. Bir de üstüne üstlük swap enstrümanını sıkça kullanınca TL’ye ya da Türk piyasasına olan itimat azalıyor, zedeleniyor. CDS’i 600’ün üzerine çıkarmak üzere sorunlar oluyor.
Güldağ: Brütü, neti… Neresinden bakarsan bak, geçen yıla nazaran rezervlerimizde erime var. Rezerv eritme kıymetine döviz tutmaya çalıştık. Münasebetleri vardı doğal; enflasyon yükselmesin, faizler düşsün… Lakin sonuçta kurun yükselişinin nedenleri, komplo teorilerine bağlanamayacak kadar açık.
Ağaoğlu: Evet. Yaklaşık 100 milyar dolar rezerv erittik. DTH faizlerini neredeyse sıfırlandı. Iktisat idaresi doları 1.5 ay 6.85’lerde tutarak biraz dabıktırmak istedi.
Güldağ: DTH’lar çözülsün diye…
Ağaoğlu: Kurda bu türlü bir hareket olunca Merkez Bankası bankalara vermiş olduğu imkanları daralttı. Bankaların açık piyasa hareketlerini evvel yarıya, sonra sıfıra indirdi. Haftalık repo üzerinden vermiş olduğu fonlamayı da kaldırdı. Geceliğe çevirip üst banda taşıdı. Bu hafta sonu prestijiyle yük olarak fonlama faizleri yüzde 9.75’e dayanacak. Zımni bir faiz artışı geldi. MB’nin bu hareketi piyasayı rahatlattı. Dolar 7.20 TL’lere kadar geriledi. Ama hem talep devam ediyor hem de kur düşmüşken tekrar alayım diyenler çıktığı için 7.30 TL’ler düzeyinde gidip geliyoruz.
Güldağ: Biraz da galiba doların yurtdışında da bedel kazanmasının kısmi bir tesiri oldu fakat temel sorun tekrar dönüp dolaşıp neyi nasıl yaptığınıza bağlı. Geçen Fatih Özatay yazıyordu. Merkez Bankası’nın eski başkanvekilidir Fatih Hoca. “Şuradan bankalara ucuza verdiğim imkanı azalttım. Buradan daha azalttım. Tahminen geç likidite penceresi faizinden veririm, gerisine bakarız” yaklaşımı yanlışsız değil diyordu. Kerhen değil kararlı biçimde işin üzerine gitmek gerekiyor öncelikle. Öte yandan, fiziki bir durum da var olağan. Evet dış borçlarımızı döndürüyoruz. Büyük baskı geleceğini düşünmem. Ancak döviz çoğalmadan döviz fiyatlarının aşağı inmesini beklemek, herhalde piyango bileti almadan büyük ikramiyenin size çıkmasını beklemek üzere olacak…
Ağaoğlu: Bence de o denli. Rezervleri inşa etmemiz lazım ve de vakit kaybetmemek lazım. Faizin artırılması niyet açısından piyasanın güzeline gitti. Enflasyon ve gerçek faiz diye baktığımızda zati kusurluydu.
Güldağ: İster utangaç artırım de ister örtülü de lakin faiz yükseldi. Enflasyona yaklaştı.
Ağaoğlu: Reele yakınsadı. Lakin enflasyona baktığımızda hala ekside; 9.75’e 11.60.
Güldağ: Fakat enflasyon ne kadar gerçeği yansıtıyor problemi de var vatandaşın aklında. Bana TÜİK’e güveniyor musun diye sorulduğunda, ‘güveniyorum’ diyorum.
Ağaoğlu: Yanlışsız bilgilere muhtaçlığımız var, güvenmemiz lazım.
Güldağ: Lakin fiyat almadan evvel marketlere haber veriliyor deniyordu bir müddettir lakin son dinlediğim şey bunu gölgede bıraktı.
Ağaoğlu: Nedir kıssa?
Güldağ: Enflasyon sepetinin araba kategorisinde bir model var. Telefon açılmış, ‘O modele yaptığınız artırımı geri alın’ diye…
Ağaoğlu: Sonuç ne olmuş?
Güldağ: Başka modellerde değil lakin enflasyon sepetine alınan o modelde o artırım geri alınmış. İşte bu bence hiç olmayacak, olmaması gereken bir şey. Bizim için bir hayat memat sıkıntısı. Bu tip baskılar fiyatları denetim etme uğraşının çok ötesine geçer. Bir nevi tahrifat olur. Yanılgı yaparsınız, düzeltirsiniz. Fakat olup biteni saklamak, kamuoyunu yanıltmak itimat hissini o denli bir zedeler ki, hiç başa çıkamazsınız. Yılların emeği uçar masraf. Bilgilerimize sonuna kadar güvenmek istiyoruz. Prestij asla kaybedilmez.
Ağaoğlu: O vakit enflasyon cephesinde ‘ertelenmiş bir artırım var’ diye mi algılamamız lazım…
Güldağ: Bizim gerçeklerden hareket etmemiz lazım. Artırım varsa vardır. Olmaması da mümkün değil. Sepet bazında kur yüzde 25 artmış. Telefonla artırımı geri aldırsanız, ne olacak? Ne kadar sürdürülebilir?
Ağaoğlu: Hiç ders alınsaydı tarih tekerrür eder miydi?
Güldağ: Motamot. Mehmet Akif Ersoy… Hakikat kelama ne denir?
Altın bir anda çöktü ancak toparlanma gelebilir
Güldağ: Altın adeta çöktü…
Ağaoğlu: Salı günü prestijiyle bir düşüş oldu. Altının ons fiyatı 2.030 dolardan 1.860 dolara kadar geriledi. Çok sert.
Güldağ: Söylemiştin düşer diye fakat bu kadarını da beklemiyordun güya…
Ağaoğlu: Bu kadar kırılma dökülme beklemiyordum. Düzeltme muhtaçlığı olduğunu söylüyordum. Şunu unutmayalım hiçbir finansal eser sonsuz üst ya da sonsuz aşağı gitmez. Natürel şirket iflasları üzere mevzular hariç… Kesinlikle düzeltmeler gelir. Ya da daha evvelden alanlar kârını realize eder. Altın, gümüş roket süratiyle üst gitti. bu türlü gitmişti. Petrolü de hatırla, o da bu türlü aşağı gerçek gitmişti. Sonra düzeltti. Stoklar erise birinci çıkacak olan şey petrol. Lakin hala talep önemli toparlanmadı. Altına dönersek, Amerika’daki elinde fiziki altın ve gümüş bulunduran fonlara da, borsada süreç gören fonlara da önemli satış gelmiş durumda.
Salı günkü satışın kendi kendini besleyen bir negatifliği var. ‘Zarar durdur’ noktaları devreye girdiğinde, bu birinin ziyanını durduruyorsa, demek ki birinin de alımıdır. Fakat düşmeye devam edince, o alanlar da, bu sefer ziyanı durdurmaya yönelir. Bu da ‘şelale’ dediğimiz süratli harekete sebep oluyor.
Güldağ: Pekala daha aşağıya masraf mi?
Ağaoğlu: 1.900 dolar düzeyine gelir diyordum, 1.860 dolarlara geldi. Bence evvel bir toparlanma gelecek. Lakin bir müddet sonra altını çıkaran öyküleri iskonto etmeye başlayacaklar.
Güldağ: Aşı problemi tesirli oldu mu?
Ağaoğlu: Aşı değil fakat aşı fikri oldu.
Güldağ: Hoş bir mazeret mi oldu?
Ağaoğlu: Evet. Bir de Rusya’dan çıkmış bir aşıya Dünya Sıhhat Örgütü’nün onay vereceğini düşünmüyorum.
Güldağ: İngilizler çabucak ses yükseltti zati. Şöyle sorayım; Sağlam bir aşı bulunduğu somut olarak ortaya çıkarsa bu altını aşağıya çeker mi?
Ağaoğlu: Çeker, orası inançlı liman üzere algılanıyor lakin ben o denli düşünmem. Gümüş de aşağı gitti. Gümüşte yüzde 15’i geçen hareket oldu bir günde. Benim beklentim altının ons fiyatı bir müddet 1.860-1.830 dolar ortasında dalgalanacak. Piyasa ekim ayından sonra tekrar bakacak. Aşı fikrini satın almak için erken. Öte yandan aşı bulunursa herkes borsalar patlar diye bekliyor fakat bir öteki şey var hesaba katılmayan…
Güldağ: Nedir?
Ağaoğlu: Tehdit azalınca, devletler de mali genişlemeyi azaltacak.
Güldağ: Borsada nasıl gideriz sana nazaran? Son 4-5 haftada dünyadan negatif ayrışma içindeyiz üzere görünüyor lakin…
Ağaoğlu: Kur nedeniyle negatif ayrıştık. Borsa tarafında salı günkü hareket çok sert üsttü. Onun gerisinde aşıya sığınma vardı. Pek öbür bir neden yoktu.
Güldağ: BDDK’nın faal rasyo atılımı?
Ağaoğlu: Etkin rasyo 100’dü 95’e indi, major tesir yaratacağını hiçbir vakit düşünmem. Orada DTH’lardaki 1.75 rasyosunu düzeltmeleri gerekiyor.
Güldağ: Çok yüksek. Adımlar gelirse borsa üst yönelir mi?
Ağaoğlu: Bekliyorum hala. Endekste dolar bazında 1.25’in altı mümkün değil ancak şu sıralar 1.55’in altını da çok fazla beklemem demiştim. Ancak 1.43’lere kadar geldi. Ee, ben de müneccim değilim…
Haftaya Merkez’in toplantısı kritik olacak
Güldağ: Kur tarafında ne bekliyorsun?
Ağaoğlu: Kura gelmeden evvel faizi konuşmamız lazım. Faiz nedeniyle kurdan çekiyoruz. Birçok ticari faaliyet, faiz üzerine şurası aslında. Bu açıdan önümüzdeki hafta Merkez Bankası’nın para siyaseti toplantısı var. Son 1 yılın en kritik toplantısı. Zira yüzde 8.25 siyaset faizini motamot tutup, yüzde 9.75 geceliklerle devam edeceğiz diyorsanız, bana nazaran palyatif bir para siyaseti izliyorsunuz demektir. Şu anda bizim palyatif değil daha radikal, planlı programlı bir yol yöntem izliyor olmamız lazım. Enflasyon yüzde 11.60, Merkez Bankası’nın yeni değiştirdiği kendi iddiası 8.90. Bu ortada 8.25 de kendi siyaset faizi. Ne literatüre uyuyor ne mantık çerçevesine uyuyor ne de inanç oluşturuyor.
Güldağ: Lakin daima tıpkı davranıyoruz…
Ağaoğlu: Deneye yanıla öğreniyoruz. Einstein’ın bir lafı vardı…
Güldağ: ‘Aynı şeyleri yaparak farklı sonuçlar elde edeceğinizi düşünüyorsanız yanılıyorsunuz…’
Ağaoğlu: Evet motamot. Artık bu noktada faiz ne olacak sorusu daha kritik. Şok faiz artışı gelir mi? Ben beklemiyorum. Lakin en azından yüzde 9.75’i kayda geçirip, onun üzerine 1.5 puan 11.25’e kadar kendine yer açarsa iyi bir iş yapar. Net bildiri verir. Yeniden 8.25’te bırakırsa bu ileti çok olumlu algılanmayacaktır diye düşünüyorum. Şayet faizde siyaset faizini üst çekeceğiz, üstüne 1.5 puanlık marj vereceğiz, alan kazandıracak diye kararla gelirse Para Siyaseti Konseyi, o vakit kur tarafında aşağıda kalmaya devam ederiz.
Güldağ: Aşağı dediğin nedir mesela?
Ağaoğlu: Ben artık 7 TL’nin altını çok fazla beklemem. Benim yıl sonu varsayımım 7.35-7.50 TL bandı. Aşağısını beklemiyorum. Lakin denetim edemediğimiz algısı oluşursa çok daha öteki yerleri konuşuruz.
Enflasyonda 11’in altı zor!
Güldağ: Yıl sonu enflasyon ne olur?
Ağaoğlu: Ben yüzde 11’in altını göreceğimizi düşünmüyorum.
Güldağ: Son kur atağından sonra biraz daha yükselmez mi?
Ağaoğlu: Yüzde 15’lere de gelmeyecek mesela. Lakin yüzde 11’in altı çok güç. Kesin çift hane diye bekliyorum. Bu kadar büyük bir kredi genişlemesi ve kur artırımı öyküsüne baktığımızda ister istemez üst gidecek. Bir de ağustosu da saymazsan 4 ayımız kaldı. Ağustosun kendi de bu türlü gösteriyor.
Dünya