İş Bankası’nın 43’üncü İş’le Buluşmalar toplantısı dijital ortamda ‘Yeniden şekillenen dünyada Türkiye’yi geleceğe taşımak’ temasıyla gerçekleştirildi. Yaklaşık iki hafta sonra genel müdürlük vazifesini İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Hakan Aran’a devredecek olan İş Bankası Genel Müdürü Adnan Bali son kere katıldığı İş’le Buluşmalar toplantısında, “Ana rotamız Türkiye iktisadında bu yüksek tansiyonda oluşmuş tahribatları düzeltmek, eğilim o tarafta, fakat vakit alacak, sabırlı olmalıyız” dedi.
İş Bankası tarafından DÜNYA gazetesi işbirliğinde düzenlenen İş’le Buluşmalar toplantısında İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Hakan Ortan, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Müdürü ve Baş Ekonomist İzlem Fazilet, Türkonfed Lideri Orhan Turan, TİM Lideri İsmail Gülle ile Adnan Bali, İdare Konseyi Öbürümüz Hakan Güldağ’ın sorularını yanıtladı. Online canlı yayınlanan toplantıya Türkiye’nin her yerinden binlerce kişi katılma fırsatı buldu.
İş Bankası Genel Müdürü Bali, Türkiye iktisadının tüm güç vakitlerde olumlu ayrışmasının 4 temel ögesi olduğunu kaydederek, bütçe açığının gayri safi yurtiçi hasıla oranının yüzde 1-1,3 bandında tutulması, borç stokunun ulusal gelirdeki hissesinin yüzde 26’ya kadar inip düşük olması, enflasyonun tek hanelerde olması ve sağlam bankacılık sistemi olduğunu söyledi. Artık borç stokunun ulusal gelirdeki hissesinin yüzde 40’ların üzerine geldiğini, enflasyonun nisanda yüzde 16’ya çıkmasının beklendiğini ve bu sürecin yüksek tansiyon üzere birtakım tahribatlar yarattığını belirten Bali, bankacılık sisteminde de problemli kredilerin yüzde 1,5’e kadar geldiğini artık yüzde 5’e çıktığını, yakın izlemedeki kredilerin de yüzde 15’lerin üzerine geldiğini vurguladı. Bali, “Şimdi bunları tamir etmemiz gerekiyor. Türkiye iktisadının ana rotası yüksek tansiyon sürecinde oluşmuş tahribatları artık geri düzeltmek olmalı. Eğilim de tam o tarafta. Lakin vakit alacak tahammüllü davranmalıyız. Süratli kazanımlar moralimizi artıracak. Böylece bu siyasetlerin sürdürülebilirliği sağlanacak. Sürdürülebilirlikte siyasi gerçek ile teknik hakikat her vakit örtüşmeyebilir. Dünyanın her yerinde siyasetçi yüksek büyüme, yüksek istihdam, düşük faiz ister. Nesi yanlış bunun. Siyaset bunun üzerine konseyidir. Siz büsbütün bunlardan azade benim teknik problemim var bildiğim üzere yönetirim yok o denli bir lüks. Orada siyasetçinin tahammül derecesini zorlamayacak müddette işleri teknik olarak çözmeniz lazım” dedi.
Yatırımcıya ekonomik istikrar sunmalısınız
Pandemi ile şekillenen yeni devirde Türkiye’yi geleceğe taşımaktan bahsediyorsak birinci adımın makroekonomik istikrarı sağlamak olduğunu vurgulayan Bali, şunları söyledi: “Makroekonomik istikrardan öngörülebilirlik anlıyoruz. Öngörülebilirlik şudur, bütün ekonomik aktörler üretici, tüketici, ticari kesim yanlışsız işleyen düzenekte buna nazaran hareket eder. Bu bozulduğunda kararlar buna nazaran oluyor. Yatırımcı, tüketici kararlarında rasyonel davranamaz hale geliyor. Özgür piyasa sistemlerini kısa vadeli şu yahut bu gaye için değiştirmeye kalktığınızda karar alıcılara yanlış sinyaller veriyorsunuz. Karar alıcılar buna nazaran hareket ettiği için kısa vadede çıkarlı çıkacağınızı düşündüğünüz siyasetlerin karşılığı olmuyor ve tahrip edici sonuçlar çıkıyor. Ekonomik istikrar sunmalısınız yatırımcılara ve geleceğe taşımak başlığının en kıymetli şartı bu.”
Pandemi öncesinde de meselelerimiz vardı
Bali geçmişte de yaşanan olaylar olduğunu fakat Türkiye iktisadının başına bir iş geldiğinde kendini tekrar hareketlendirebilen dinamik bir iktisat olmasının problemlerin aşılmasını sağladığını kaydeden Bali, lakin pandeminin dış talebi de yok ettiği için iktisadın bu özelliğini elinden aldığını belirtti. Bali, ekonomik aktiviteyi ivmelendiremediği için Türkiye’nin problemler yaşadığını lisana getirerek “Ekonominin dinamik hareket yeteneğinin hala devam ettiğini düşünüyorum. İktisadın tüm aktörleri pandemide aktiviteyi hızlandırmak için kredi şartlarının kolaylaştırılması tedbirleri aldı. Ancak o periyotta bilhassa yükselmeye başlayan enflasyon ve para siyasetine ait belirsizlikler önemli portföy çıkışlarıyla birleşince kurda 8.5 liraya gelen düzeyler gördük. Atak atak geldi bunlar daima. Öngörülemezliğin bir meşakkati da ihracat açısından da gereğince teşvik edici olamıyor. Şahsen bu yaşadığımız süreçlerin hepsini pandemiye bağlamıyorum, pandemi öncesinde de sıkıntıları olan durumdaydık” dedi.
Enflasyonun yükselmesine dış münasebetlerdeki sıkıntıların eklenmesi ve bir grup hür piyasa kültürüyle bağdaşmayan uygulamalara pandemi eklenince zahmetlerin arttığını söyleyen Bali “Şu an normalleşmede değerli gelişme görüyorum. Merkez Bankası’nın iletileri, uygulamaları kuvvetli. ABD tahvil faiziyle başlayan hadise biraz dış konjoktür kaynaklı. Takip etmek dertlerin iktisattaki gerçek bozulmadan kaynaklanıp kaynaklanmadığı tespit etmek lazım. Fakat şu an için bu teşhiste bulunmak şimdi erken. Bunlar kalıcı devam ederse tekrar ekonomik sonuçları olabiliyor” dedi.
Yalnızca faiz almıyoruz yüksek faiz de ödüyoruz
İş Bankası Genel Müdürü Adnan Bali, kredi faizlerinin daima tartışıldığını lisana getirerek şunları söyledi: “Kredi faizini değerli bulan müşteriler şikayet eder haklı olarak, mevduat düşük denilebilir. Bir kredi şayet uzun vadeli bir taahhütkar anlayışla veriliyorsa yani konjoktür nereye giderse gitsin musluk her çevrildiğinde su akıyorsa iki de bir çevirip akmadığını gördüğünüz suyun fiyatıyla birebir olmaz. Biz nakdi kredinin yanında gayri nakdi kredi de veriyoruz. Kredinin yolunca kullandırılacağı teminat mektubu veriyoruz. Bunlar taahhütkarlığımızın karşılığıdır. Kredi faizinin yüksek olması üzere tartışmalar bankacılık sisteminin en alevli bahislerindendir ve bu albüm her vakit satmıştır. Ben anlamıyor değilim, faiz yükünden badireye giren kendi faaliyet marjından önemli faiz maliyetine katlanan müşterileri anlamamak mümkün mü? Anlaşılmayan şu biz yalnızca faiz tahsil etmiyoruz birebir vakitte faiz ödüyoruz, yüksek de faiz ödüyoruz. Endüstriciler üreticilere şunu söylüyorum bir faiz artışı karşısında bankacılık sisteminin durumunu anlamaları için. En fazla kullandıkları hammadde fiyatı arttığında onlara ne oluyorsa bize de faiz arttığında o oluyor. Bankalar yüksek faiz sevmez.”
Yanılgıyı düzeltme kıvraklığınızın olması lazım
Kısa devirli meşakkatlerle uğraşılırken fırsatların ihmal edilebildiğini fakat kendisinin ihtiyatlı bir iyimser olduğunu vurgulayan Bali, şöyle konuştu: “Kısa vade için orta ve uzun periyodu riske etmemeliyiz. Konu problemlerin olmaması değil olduğunda nasıl davranıldığı değerli. Kararların hepsi hakikat olmayabilir kusurları düzeltme yeteneği olmalı. Majör kusur yapmayacaksınız telafisi yok. Bir de tekrar tekrar birebir yanılgıyı yapmayacaksınız. Yanılgıyı düzeltme kıvraklığınızın olması lazım. Kurumsal işleyişinizin olması lazım. İki tip yanılgı yapabilirsiniz, olması gerekeni yapamayabilirsiniz yahut olmaması gerekeni yaparsınız. Kusurlardan yanılgı seçecekseniz olumludan seçin.”
Hakan Ortan:
Görünmez bankacılığı geleceğin modeli olarak görüyoruz
İki hafta sonra İş Bankası’nın Genel Müdürü olması beklenen İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Hakan Ortan, dijitalleşmenin her bölümü kendini uyarlamaya zorladığını lisana getirerek herkesin eşit oranda dijitalleşme imkanına sahip olmadığını hatırlattı. Ortan, “İşletmeleri yönetenler şu vedalaşmaları yapmalı. Fiziki yüz yüze gereksinimi yüksek eserle iş modeliyle vedalaşmalı yeni eser ve iş modeline geçmeyi başarmalıyız. Değişim için olan finansman muhtaçlığına da dijital dönüşüm kredisi diyebilirsiniz. Finansman takviyesi kullanılacaksa mevcut işteki aksayan kısımlar ve nakit akışını yüzdürmek değil katma bedelli işe ve yeni periyodun modellerine kullanmak akla yatkın olacaktır” dedi.
Bankalarında da pandemi nedeniyle iş yükünün beklendiği üzere olmadığını ve şubelerin kapatıldığını söyleyen Ortan, şöyle konuştu: “İş Cep üzere bir kanalınız yoksa eser satma bahtınız yok. Müşteriler davet merkezini arıyor ve siz burada hizmet veremiyorsanız meşakkat. Biz bir periyot İş Bankası genelinden davet merkezinden yolu geçen herkesi seferber edip davet merkezine aldık. 500 yeni istihdam yaptık. Meskenden davet alabilecekleri hale getirdik altyapıyı. Bankamatikte para yükleme bile değişti. 100 liranın alışverişin 22’si internetten geldi. Sanal posunuz, kredi kartınız yoksa olmaz. Restoranlara deselerdi ki dükkanı kapatacaksın fakat kiranı ödemeye devam edeceksin, yalnızca online yemek satış yapacaksın, garsonların da motorsiklet alıp kurye olacak. Herkes bu dönüşüme güler geçerdi, artık hepsi bunu yaşıyor. Bu dönüşümleri pandemi zorladığı için fark ettiler.”
Kripto para kumardan farksız
Bankanın gelecek vizyonunun kapsayıcı ve iştirakçi bir yaklaşımla sürdürülebilir bedel yaratan geleceğin bankası olmak olarak tanımlayan Ortan, “Geleceğin bankasında biz müşteri verisinin sahibinin kurumlar değil müşteri olduğu ve bu bilginin korunması için özel tedbirlerin alındığı açık bankacılık, müşterinin ticari hayatının günlük hayatının geçtiği mecralarda yapılacak görünmez bankacılığı geleceğin modeli olduğunu görüyoruz. Zira artık müşteriler hakikaten eserlerini internetten alıyorlarsa, firmalar işyerleri internetten satıyorsa ve bu sırada krediye, karta, ödemeye, finansmana gereksinim duyuyorsa o platform üzerinden bunu karşılayacaklar. Siz bu platformlarda ne kadar varlığınızı artırabilirseniz bu bahis o kadar başarılı olur. Geleceğin bankacılığı platformlarda gerçekleşecek, ödeme sistemleri ve dijital paralar bunun bir modülü olacak” dedi. Dijital bankacılık, blokzincir, dijital para ile kripto paraların birbirinden başka kıymetlendirilmesi gerektiğini vurgulayan Ortan, “Reform paketindeki dijital para konusu kripto paradan çok farklı. Merkez bankalarının çıkardığı dijital ulusal paraların dijital versiyonu. Fizikî olarak para sirkülasyonunun azaldığı durumlarda dijital paralar çok olumlu. Kripto para platformları dijital para duyumlarını kendi lehineymiş üzere kullanma eğiliminde. Kripto para kısmı düzenleme yapılmamış, teknoloji ve düzenleme açısından büyük riski barındırıyor. Uzak durmak temkinli olmakta yarar var, bir kumardan farksız kripto para tarafı” diye konuştu. Ortan, şunları söyledi: “Biz dijitalleşmeye başlarken iki sloganımız vardı biri teknolojiyi çalışanın yerine değil yanına konumlandıracağız. İkincisi bankacılık konusunda müşterilere şöyle algı vermek istiyoruz, güya İş Bankası yalnızca onlara hizmet etmek için var, o kadar şahsileştirilmiş ve özelleştirilmiş bir formda müşterisini tanıyan yanında olan banka olalım ki müşterimiz tek müşterinin kendisi olduğunu düşünsün. Teknolojiyi bu türlü kullanacağız.”
Merkez Bankası pas geçerse sürpriz olmayacak
İş Bankası İktisadi Araştırmalar Müdürü ve Baş Ekonomist İzlem Fazilet, Türkiye’den 2020’de 10 ayda 17 milyar dolara yakın portföy yatırımlarından para çıkışı olduğunu lisana getirdi. Fazilet, her çıkış atılımının kurda dalgalanma olarak hissedildiğini vurgulayarak şöyle konuştu: “Çıkışlar yaşandıkça içeride de algı bozuldu. Dolarizasyon başladı. Hane halkı da varlıklarını korumak için sığınak aradı. Dolarizasyonu dolar olarak algılamamak lazım. Altına da yönelik oldu. İç istikrarlar iyice bozuldu. Dış finansman gereksinimi olan Türkiye’de bu çıkışlar ödemeler istikrarında de baskı oluşturdu. Bu türlü ortamlarda yalnızca cari açık finansmanı değil çıkan portföy yatırımlarını da finanse etmeniz lazım. Kaçınılmaz olarak Merkez Bankası rezervleri 32 milyar dolarlık gerileme yaşandı. Ödemeler istikrarını istikrarda tutmak için yapılan atılımlar oldu. Dış kırılganlıklar böyleyken enflasyon da çok önemli risk olarak karşımıza çıkıyor. Kurdaki hareket de değerli. Zati besin ve emtia fiyatları da üst istikametli baskı yapıyor.”
Fazilet bugünkü Merkez Bankası Para Siyaseti Şurası toplantısında ise faiz artışı yapmadan geçmesinin sürpriz olmayacağını lisana getirerek “Kurda hareket olunca faiz artırımı beklentileri arttı. Enflasyon yüzde 16’nın üzerine çıkacaksa yüzde 17 siyaset faizi yetmeyecek üzere duruyor. Enflasyon beklentilerinin de iyi yönetilmesi lazım. Merkez Bankası enflasyon beklentisindeki iyileşmeyi iyi bir bağlantıyla anlatabilirse toplantıyı faiz artırmadan geçmesi sürpriz olmayacak benim için” dedi.
TİM Lideri İsmail Gülle:
Mart ayında ihracatta sürpriz yapacağız
Türkiye İhracatçılar Meclisi Lideri İsmail Gülle, ihracatın yıla iyi başlandığını ve konjonktürün de bunu desteklediğini söyledi. Bu yıl için 200 milyar dolarlık ihracat hayali olduğunu kaydeden Gülle, “Ciddi talep artışı var. Türkiye’nin bölgenin üretim HUB’ı olacağını söylemiştik. Bunun gerçekleşiyor olmasından memnunluk duyuyoruz. Üretim ve tedarikte iyi bir merkez olacağız” dedi. Gülle, şu ana kadar 65 ülke ile 67 adet sanal ticaret heyeti yaptıklarını ve bu kapsamda 50 binin üzerinde firma ile temas kurulduğunu anlattı. Gülle geçen yıl salgın nedeni ile kapılarda temassız ihracat yapıldığını, THY’nin bu devirde yaşanan sorunlar için atıl durumdaki uçaklarını kullandırdığını hatırlatarak, “Bu sene de THY ile anlaştık. 36 ülkede yüzde 40’a yakın indirimler ile lojistik dayanak verecek. Konteyner ile başlayan lojistikteki sorunlar önemli sorun haline geldi. Şu an kimse de fiyatı konuşmuyor. Herke malını göndermeye çalışıyor. Şubat ayında ihracatta fevkalade bir sayı açıkladık. Martta da sürpriz yapacağız” dedi.
TÜRKONFED Lideri Orhan Turan:
Dünya 80’lere geri döndü
KOBİ’ler için kıymetli çalışmalara imza atan Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu’nun (TÜRKONFED) Lideri Orhan Turan, Türkiye’de 3.2 milyon adet KOBİ bulunduğunu ve bunların iktisadın bel kemiği olduğunu söyledi. KOBİ’lerin sıkıntılarına da değinen Turan, finansmana erişim, nakit akışı, yüksek teknolojiyi fazla kullanamama, nitelikli insan kaynağı ve katma pahalı üretimin meseleleri olarak öne çıktığını anlattı. Turan, “KOBİ’lerin işletme sermayesi muhtaçlığı arttı. Geçen sene düşük faiz ve bol likidite sayesinde finansmana erişimde sorun yoku. Bu sene sıkılaştırma siyaseti nedeni ile finansmana erişimde sıkıntılar yaşanıyor. Öte yandan hammadde fiyatlarında yüzde 100’e varan hatta aşan artışlar var. Bu da şirketlerin işletme sermayesi gereksinimini artırıyor. Vadeler kısalıyor. Hammadde stokları arttığı için bu alana daha fazla para bağlamak zorundayız. Güya dünya 80’lere döndü. Üretmek ve vaktinde teslim etmek çok değerli hale geldi” dedi.
Dünya