DOĞAN SELÇUK ÖZTÜRK
Türkiye’de hür piyasa mantığının temellerinin atıldığı periyotta -kendi tabiriyle o temellere bir iki taş koyan isimlerden biri Aclan Acar. Merkez Bankası’nın giderek sadece para siyaseti tarafına yanlışsız yönelmesinin akabinde kendine yeni bir rota çizdiği anda görüştüğü Ayhan Şahenk’ten çok etkilenen ve “muazzam” olarak tanımladığı gelecek dizaynına dahil olarak Garanti Bankası’na geçen Acar, meslek seyahatindeki satır başlarını Dünya + okurlarıyla paylaştı.
Merkez Bankası döneminizle başlayalım mı?
Döviz rezervimizin sonlu olduğu 1977-1978 yıllarında Merkez Bankası trampa yoluyla ticarete aracılık yapıyordu. Karşılıklı bir hesapta bu süreçleri takip ediyorduk. Ben de Merkez Bankası’nda birinci bu vazifede başladım. Daha öncesinde Halk Bankası’nda 4 yıl dış ticaret ve kambiyo deneyimim olduğu için beni o vazifeye seçmişlerdi. Daha sonraki evrede ikili ticaret mutabakatlarından dış borç ertelemelerini yapan departmana geçtim.
24 Ocak kararlarıyla bir arada Türkiye dünyaya açılmaya, açık iktisat siyasetleri uygulamaya başladı. O tarihten sonra borç ertelemelerinden, döviz rezervlerini yönetmekle sorumlu departmana geçtim. Daha sonra Merkez Bankası kademeli olarak döviz rezervlerinin idaresinde ticari bankaların yetkilerini genişletti. Bunu müteakip 1987 yılında açık piyasa süreçlerinin kuruluşunu yaptık. O tarihte de açık piyasa süreçleri, çabucak ardından de döviz süreçlerinin başına geldim. O yıllarda Türkiye’nin bugünlerini oluşturan özgür piyasa mantığının yerleşmesinin temelleri atıldı. Ben de çok şanslıyım ki o temelleri atan takımın içinde yer aldım, o temellere bir iki taş da ben koydum.
● Pekala, Garanti Bankasına geçişiniz nasıl oldu?
Merkez Bankası’nın ticari bankacılık da yaptığı periyotta önemli deneyim kazanmıştım. Merkez Bankası giderek sadece para siyaseti tarafına yanlışsız yöneliyordu. Para siyaseti alanı yetişme şeklim ve bilgi birikimim açısından dar bir koridordu. Yoksa Merkez Bankası’ndan ayrılmak için bir nedenim yoktu, çok keyifle çalışıyordum. Vakıflar Bankası genel müdürü merhum İsmet Alver, New York’ta kuracakları bankanın başına geçmemi istiyordu, bunun için merhum Özal’dan uygunluk da almıştı. Halbuki ülke değiştirmeyi çeşitli sebeplerle hiç istemiyordum. Ama İsmet Beyefendi gazetelere haber vermişti: “Bankayı kurduk, başına da Aclan geçiyor.” Haber gazetelerde çıkınca arayışta olmamama karşın iş teklifleri geldi. Osmanlı Bankası ve Pamukbank genel müdürleri arayıp birlikte çalışabilir miyiz dediler. Zekeriya Yıldırım da beni merhum Ayhan Şahenk ile görüştürdü. Ayhan Bey’den çok etkilendim, muazzam bir gelecek tasarımı sunmuştu. O günlerde Garanti Bankası çok sıradan bir bankaydı. Lakin İbrahim Betil’in 1987 yılında genel müdür olması, akabinde Akın Bey’in gelmesi ve takımın oturmasıyla banka yükselişe geçti. Münasebetiyle gençlere şunu tavsiye ediyorum, yalnızca mevcut güne bakarak karar vermeyin, geleceğe bakarak karar vermeniz çok daha yanlışsız olacaktır.
Biz paramızı kendimiz yönetsek de yemek işini size versek
● Şubelerden hafızanızda yer eden bir sahne var mı? Var olağan, olmaz olur mu?
Hasanpaşa şubesine gitmiştim. Küçücük bir yerdi, içeride üç dört kişi oturuyordu. Nerede bu şubenin gerisi dedim. Kâfi yer bulamadığımız için operasyon ünitesi yan binanın birinci katında dediler. Yandaki binaya gittik, birinci kata çıktık, şubenin öteki yarısı oradaydı. Isıtma da sobayla yapılıyordu. Düşünün bugünkü Garanti Bankası yapısını. Şube demişken yemek işini de anlatayım. Şu anda bankanın Etiler’de kullandığı çok hoş bir bina var. Orası mutfak olarak kullanılıyor, orada pişirilen yemek İstanbul’daki bütün şubelere araçlarla dağıtılıyordu. Pazartesi günleri üst şura toplantısı yapılıyordu. İbrahim Beyefendi pek sert bir halde “Arkadaşlar bu işi nasıl çözeceğiz?” diye kelama girdi. Çözeceğimiz bahis şubelere giden yemekten çalışanın mutlu olmamasıymış. Bir sürü bankacı oturup yemek işini çözmeye çalıştık, natürel o gün sonuca varamadık. Birebir gün JP Morgan’ın yöneticisi Tom Sutherland ile randevum vardı. Bana ‘hayırlı olsun’a gelmişti, hem de döviz rezervlerimizi yönetmeye taliplerdi. Tutamadım kendimi, “Tom, bizim çok daha büyük bir sorunumuz var” dedim. “Nedir? Onda yardımcı olalım” dedi. “Biz bu yemek işini yapamıyoruz, biz paramızı kendimiz yönetsek de yemek işini size versek, olur mu?” dedim. Tom’un bozulduğunu görünce söylediğime üzüldüm lakin içinde bulunduğum durum beni ziyadesiyle etkilemişti.
● Özel daldan sonra kamuya dönmeyi düşündünüz mü hiç?
Bir gün Tansu Çiller’in Hazine Müsteşarı Osman Ünsal aradı. Sayın Başbakan piyasa hakkında bilgi almak istiyor dedi. Tansu Hanım ile kısa müddette ortamızda iyi bir diyalog gelişti. Sonraki sabah ailemle pazar kahvaltısı yapmaya giderken telefon geldi. Tansu Hanım “Aclancım, artık Ankara’ya gidiyoruz. Çabucak gel, havaalanında seni bekliyorum” dedi ve kapattı. Üzerimde kanvas pantolon, bordo bir kazak ve mont vardı. Kendi ortamızda toplantı yapacağız değerli değil, dedi. Toplantıya bir girdim, tahminen otuz kişi var içeride. Hepsi kravatlı, lacivert kadro elbiseli. Kimi bu adam delirdi mi toplantıya bu türlü mi gelinir, kimi de özel bölümün haline bak demiştir muhtemelen. Lakin kimse benim kaygımı bilmiyordu, pazar sabahı kahvaltıya giderken kendimi orada bulmuştum. Toplantıdan sonra Sayın Başbakan “Sen gitme, burada kal, birkaç gün daha bize yardımcı ol” dedi. O sırada Merkez Bankası’na lider arıyordu. Seni vekâleten atayayım başkanlığa dedi. Ben de affımı istedim, koalisyon hükümeti devrinde vekâleten başkanlık hakikat bir yaklaşım olmazdı.
2001 yılının başında bir teklif daha aldım. Bir gün ofiste çalışıyordum. Kemal Derviş arayarak beni Ankara’ya davet etti. Kamu bankalarının başına geçmem konusunda görüşmek istiyordu. Ankara’ya gittim. Kemal Bey’in grubundaki Faik Öztrak ve Süreyya Fedai yakın arkadaşlarımdı. Hoş bir program üzerinde çalıştık. 2 Nisan 2001’de kamu bankalarının ortak idare konseyi için genel şura toplantısı yapılacaktı. Bir evvelki gece Kemal Beyefendi çağırıp “Önerdiğiniz idare konseyi listesini Sayın Cumhurbaşkanı onaylamadı. İki üç tane değişiklik istiyoruz” dedi. “Sayın Bakanım, bu bir kadro oyunu, son dakikada listeyi nasıl değiştirelim, bu halde vazifesi kabul edemem” dedim. “Siz bu akşam düşünün, yarın sabah erken bir kahvaltı yapalım” dedi. Otele gittim ancak gece geç saatte gelen telefonla Ayhan Bey’in vefatını öğrendim. Sayın Bakanı arayıp affımı istedim. O defteri de böylelikle kapattım.
●Tansaş’ın satış öyküsünü de dinleyebilir miyiz?
Besin perakendeciliği asli işimiz olmadığı için Doğuş Kümesi olarak çıkmayı düşündüğümüz bir alandı. Milletlerarası firmalarla görüşüyorduk. Carrefour ile muahede noktasındayken Hüsnü Özyeğin Gima’yı sattı onlara. Tesco da çok düşük bir fiyat verdi. Hasebiyle iki alıcı devreden çıktı. 2005 yılının Temmuz ayıydı. Satmaya niyetimiz vardı fakat alıcı kalmamıştı. Onun üzerine bize aracılık eden yatırım bankacılarından bizi Walmart ile görüştürmelerini rica ettim. Walmart ile yaptığımız telekonferansta onlara Tansaş’ı ve Tansaş’ın Walmart’a katkılarının ne olacağını anlattım. Çok ilgilendiler. Türkiye’ye gelip mağazaları gezince daha da etkilendiler. İş sahiden ciddiye bindi. Yatırımlardan sorumlu yöneticileri o orta Japonya’daydı. Onunla Singapur’da buluşup alışverişin son noktasını koyma kararı verdik. Walmart takımı ile birlikte İzmir’de mağazaları gezmemiz duyulmuş, mevzu basına yansımıştı. Merhum Mustafa Koç, Ferit Bey’i arayıp önemli olup olmadığımızı sormuş. Ferit Beyefendi de “Evet, Aclan Beyefendi pazartesi günü Singapur’da mutabakat imzalayacak” demiş. “Biz de ilgileniyoruz, konuşalım” deyince Migros ile görüşüldü ve prensip mutabakatı sağlandı. Onun üzerine ben Walmart’tan özür diledim. Toplantıları iptal ettik. Görüşmeleri Migros ile sürdürdük.
“Zor, oyunu bozar”
● Garanti Bankası’nda unutamadığınız anlar vardır kesinlikle.
Bir pazartesi sabahı vazifeye başladım. O gün etkin, pasif komitesi varmış. Genel Müdür İbrahim Betil çağırıp faal pasif raporunu verdi ve “Bunu toplantıda siz sunacaksınız” dedi. Bankanın hazine idaresinden sorumlu olduğum için benim sunmam gerekiyormuş. Raporun içeriğiyle ilgili hiçbir bilgim yoktu, kimin hazırladığını da bilmiyorum. Gel toplantıyı izle öğren, öğren de sonra sunarsın, bu türlü bir şey yok. Saat dokuzda toplantıya girdim ve sunumu yaptım. ‘Zor, oyunu bozar’ diye bir laf vardır. Başına gelince daha süratli öğrenirsin ister istemez. Bu türlü bir başlangıç oldu Garanti Bankası’nda.
Araç hareket edince koltuğa yapıştım
● Doğuş Otomotiv devrinizde enteresan bir anınız var mı?
Otomotiv piyasasında olunca harika hoş arabaları test edebiliyorsunuz vazifenizin bir modülü olarak. Birini anlatayım. Lamborghini ile muahede imzalamaya gitmiştik Bolonya’ya. Bizi çok iyi karşıladılar. Yanımda da Audi-Bentley- Lamborghini’nin genel müdürü Gino Bottaro vardı. Genç, dinamik, sportif bir arkadaşımız. Muahedeyi imzaladık. Gerisinden dediler ki buyurun test sürüşüne. Test deyince arabayı kendimiz kullanacağız zannettim. Fakat otomobilin başında yarış pilotu kıyafetli bir beyefendi vardı. Ben sürücü mahalline yönelince, “Yok, arabayı ben kullanacağım” dedi. Fabrika biraz kentin dışında, yollar dar, İtalya’nın kırsal bölümündeyiz. Çıkarken “Nasıl kullanmamı istersiniz, süratli mı yavaş mı?” diye sonrdu. Dedim ki, olağan kullanın, sürat meraklısı değilim. Araç hareket edince koltuğa yapıştım. 200 kilometre süratle kavşağa girdiğimizde ise bütün iç organlarımın dönüş istikametinde hareket ettiğini hissettim. Otele geldim, gömleğim sırılsıklam, perişan vaziyetteydim. Gino’yu almaya gitti adam. O da test sürüşü yapacaktı. Ortadan bir vakit geçti, Gino geldi, yüzü kâğıt üzereydi. Sürücü tıpkı soruyu ona da sormuş, lakin bizimki genç ya, süratli demiş. Birkaç gün kendine gelemedi. (Gülüyor)
Dünya