Dünya ticaretinde korumacılık ve yavaşlama üzere gelişmeler, KOBİ’lerin satış suratlarına da yansıdı. Gelişmenin tesiri ile Türkiye’nin en büyük ikinci 500 kuruşunun üretimden satışlardaki suratı son 3 yılın en düşük düzeyine geriledi ve yüzde 14,2 olarak gerçekleşti. İstanbul Sanayi Odası (İSO), “İSO Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2019” araştırmasının sonuçlarını açıkladı. Araştırma sonuçlarına nazaran; 2019 yılında İSO İkinci 500’ün üretimden satışları yüzde 14,2 oranında artarak 137,5 milyar TL’den 157 milyar TL’ye yükseldi. 2019 yılındaki bu artış, 2017’deki yüzde 30,9 ve 2018’deki yüzde 27,8’lik artışlarla kıyaslandığında, üretimden satışlardaki büyüme performansının yavaşladığına işaret etti. Kelam konusu bu oran tıpkı vakitte son üç yılın en düşük artışı olarak dikkat çekti.
“Satışlarda ivme kaybı yaşandı”
Hususla ilgili açıklamada bulunan İSO Lideri Erdal Bahçivan, 2019’un KOBİ’ler için epey güç bir yıl olduğuna dikkat çekerek, “Sanayicilerimiz, bir yandan dünyada yükselen gümrük duvarlarının ve global iktisattaki yavaşlamanın tesirlerini hissederken yurtiçinde de 2018’de yaşanan finansal şokların yaralarını sarmaya çalıştı. Satışlarda aşikâr bir ivme kaybı yaşandı. Bu nedenle İSO İkinci 500 şirketlerinin üretimden satışlarını yüzde 14,2; istihdamını da yüzde 4,1 oranında artırmasını bir muvaffakiyet olarak görmeliyiz” dedi.
Orta ve yüksek teknoloji yükselişte
İSO İkinci 500 Büyük Kuruluşu’nun teknoloji yoğunluklarına nazaran yarattıkları katma kıymet dağılımına bakıldığında ise bilhassa orta-yüksek teknoloji ve yüksek teknoloji yoğunluklu endüstrilerin hissesindeki artış dikkat çekti. Orta-yüksek teknoloji yoğunluklu endüstriler kümesinin hissesi bir evvelki yıla nazaran 2,6 puan artışla yüzde 24,2’ye yükselirken, yüksek teknoloji yoğunluklu endüstriler kümesinin hissesi ise yüzde 2,1’den yüzde 2,2’ye çıktı. Böylelikle orta-yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu endüstrilerin toplam hissesi 2018’de yüzde 23,7 iken, 2019’da 2,7 puan artarak yüzde 26,4’e yükseldi. İSO Lideri Bahçivan, kelam konusu gelişmeyi umut verici olarak değerlendirirken bir başka olumlu gelişmenin ise Ar-Ge yapan şirket sayısı ve yatırımında yaşandığını kaydetti.
Ar-Ge harcaması arttı
Araştırma sonuçlarına nazaran, İSO İkinci 500 içerisinde daha çok sayıda kuruluş Ar-Ge faaliyetlerine yöneldi. 2017 yılında 188 olan Ar-Ge yapan kuruluş sayısı, 2018’de 218’e, 2019’da ise 231’e çıktı. Bu şirketlerin Ar-Ge harcamaları da 2019’da yüzde 44,6 oranında artarak 498,6 milyon TL’den 721,2 milyon TL’ye yükseldi. Birebir devirde Ar-Ge harcamalarının üretimden satışlara oranı da yüzde 0,36’dan yüzde 0,46’ya çıktı.
İç pazardaki kayıp telafi edildi
İSO İkinci 500 kapsamında olumlu bulunan gelişmelerden biri de ihracat dataları oldu. Bilindiği üzere 2019, ihracat açısından epey güçlü bir yıldı. 2019’da global ticarette yaşanan korumacılık tedbirleri ile dünya mal ticareti daralmış ve ihracatta rekabet artmıştı. Bu ortamda İSO İkinci 500’ün ihracatı, 2019 yılında yüzde 9,4 oranında artarak 9,8 milyar dolara yükseldi. Böylelikle İSO İkinci 500, 2019 yılında Türkiye toplam ihracatının yüzde 5,4’ünü, sanayi ihracatının ise yüzde 5,6’sını gerçekleştirdi. İSO Lideri Bahçivan, KOBİ’lerin güçlü geçen yılda büyük şirketlere kıyasla daha fazla etkilendiğini lakin, iç pazardaki kaybı dışarı açılarak telafi ederek ihracatta kıymetli bir muvaffakiyet yakaladıklarına dikkat çekti. Araştırmaya nazaran, 2019’da ihracat yapan şirket sayısı 463’e yükseldi.
FAVÖK, 6 yıldır birinci sefer negatif
Satışlardaki yavaşlama eğilimi İSO İkinci 500’ün kârlılıklarını da olumsuz etkiledi. İSO İkinci 500’de 2018 yılında 19 milyar TL olan faaliyet kârı, 2019’da yüzde 11,5’lik düşüşle 16,8 milyar TL’ye indi. Bir başka kıymetli kârlılık büyüklüğü olan FAVÖK (faiz, amortisman ve vergi öncesi kâr), toplanmaya başlandığı 2013 yılından bu yana birinci sefer negatif eğilim gösterdi. İSO İkinci 500’de 2018 yılında 23,2 milyar TL olan FAVÖK, 2019 yılında yüzde 5,6 oranında küçülerek 21,9 milyar TL’ye geriledi. Araştırmaya nazaran, İkinci 500’de vergi öncesi kâr ve ziyan toplamı, 2019 yılında yüzde 17,6 oranında artarak 10,6 milyar TL’ye yükselirken, üretim faaliyeti dışı gelirleri ise 1,6 milyar TL olarak gerçekleşti.
Dönen duran varlıklara bakıldığında ise İSO İkinci 500’de geçen yıl olduğu üzere bu yıl da duran varlıklar aleyhine olan bozulmanın sürdüğü görüldü. Dönen varlıkların hissesi yüzde 61,5’ten yüzde 63,6’ya yükselirken, duran varlıkların hissesi yüzde 38,5’ten yüzde 36,4’e geriledi.
Rapora nazaran, sanayicilerin son yıllarda makul bir tahlil bulunmasını istedikleri bahislerden biri olan KDV alacakları, İSO birinci 500’de olduğu üzere İkinci 500 şirketleri için de önemli bir sorun olmayı sürdürdü. 2019 yılında İSO 500’ün devreden KDV’si bir evvelki yıla nazaran yüzde 1,9 oranında artarak 10,8 milyar TL’ye yükselmişti. Bu yük İSO İkinci 500 için de 2019 yılında yüzde 7,8 oranında artarak 1,9 milyar TL oldu.
Birinci sıra Panasonic Life Solutions’ın
2019 yılı İSO İkinci 500 sıralamasında üretimden satışlar büyüklüğüne nazaran birinci sırayı “Panasonic Life Solutions” aldı. 482 milyon 130 bin lira ile birinciliğe oturan bu kuruluş, 2018 yılında İSO 500’de 490. sıradaydı. İkinci sırada ise 482 milyon 54 bin lira ile “Kervan Gıda” yer aldı. Kervan Besin, 2018 İSO İkinci 500 sıralamasının 18’incisiydi. Üretimden satışlara nazaran üçüncü kuruluş ise 481 milyon 440 lira ile “AKA Otomotiv” oldu. Bu kuruluş da 2018 yılında İSO 500’ün 463’üncü sırasındaydı.
“Finansman düşüncesi ikinci 500’de de devam ediyor”
İSO Lideri Erdal Bahçivan, İSO İkinci 500’ün faaliyet kârlılığındaki düşüşe karşın, finansman sarfiyatları ve kambiyo net ziyanında bariz bir düşüş ve vergi öncesi periyot kârlılığında iyileşme kelam konusu olduğuna dikkat çekti. Ayrıyeten firmaların bu devirde ek borçlanmadan kaçınarak mali borçlarını yüzde 1,7 azalttığını ve özkaynakları destekleyerek borç/aktif oranını yüzde 60’ın altına düşürdüğüne dikkat çeken Bahçivan, “Bu gelişmeler, 2018 türbülansının akabinde gerçek kesimde çok daha gözle görülür hale gelen bilanço riskinin hafifletilmesi açısından epey değerli” dedi. Bahçivan, finansman ile ilgili sorunların birinci 500’de olduğu üzere İSO İkinci 500’de de kıymetli bir sorun olarak yerini koruduğunu söyledi. Bahçivan, şöyle devam etti: “İSO İkinci 500’de finansman masraflarının faaliyet kârına oranı, 2019 yılında yüzde 52,6’dan yüzde 47,5’e inmiş görünse de; finansman masraflarının bu şirketlerimizde de kârlılığı değerli ölçüde sınırladığını söylememiz gerekiyor.” Her şeye rağmen İSO İkinci 500’ün 2019’un şiddetli şartlarına karşın iyi bir performans sergilediğini anlatan Bahçivan,, “Sanayicilerimiz bugünkü COVID-19 pandemi şartlarında görüldüğü üzere bir yıl evvel de, zorluklara karşın iktisattaki en temel fonksiyonu olan üretmeyi sürdürüp, aş ve iş yaratmayı başararak Türkiye’nin ve Türkiye iktisadının yanında olma sorumluluğunu güçlü bir halde göstermiştir” dedi. Finansman sarfiyatları, sanayi kuruluşlarının kârlılıklarında temel belirleyicilerden biri olmayı 2019 yılında da sürdürdü. 2018 yılında 10 milyar TL olan finansman sarfiyatları 2019 yılında yüzde 20,1 oranında azalarak 8 milyar TL’ye geriledi. Böylelikle finansman masraflarının faaliyet kârına oranı 2019 yılında yüzde 52,6’dan yüzde 47,5’e indi. Bu düşüşe karşın faaliyet kârının yarısına yakın kısmının finansman sarfiyatlarına ayrıldığı görüldü.
430 şirket kâr, 70’i ziyan etti
– 2019 yılında İSO İkinci 500 içerisinde kâr eden kuruluş sayısı değerli ölçüde artarak 393’ten 430’a yükselirken, ziyan eden kuruluş sayısı ise 107’den 70’e geriledi.
– Birebir yılda FAVÖK’e nazaran kâr eden kuruluş sayısı 482 olarak gerçekleşirken, ziyan eden kuruluş sayısı ise 18 oldu.
– 2019 yılında İSO İkinci 500’de istihdam yüzde 4,1, ödenen maaş ve fiyatlar ise yüzde 25,8 oranında arttı.
– Yabancı sermaye hisseli kuruluşların sayısı beş yıl ortadan sonra birinci kere artarak 64’e yükseldi.
– 2017’de 35 olan halka açık kuruluşlar sayısı, 2018’de 37, 2019’da 35 olarak gerçekleşti.
– İSO İkinci 500’de özkaynakların toplam etkinler içindeki hissesi 2018 yılında yüzde 37,6 iken, 2019 yılında artışını sürdürdü ve yüzde 41,3’e yükseldi.
– Toplam borçların hissesi ise 2018 yılında yüzde 62,4 iken, 2019 yılında yüzde 58,7’ye geriledi.
– İSO İkinci 500’de mali borçlar, 2019 yılında yüzde 1,7 oranında azalarak 56,2 milyar TL’den 55,2 milyar TL’ye geriledi.
– Kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlar içindeki hissesi yüzde 46,7’ye indi.
İstihdam yüzde 4,1 arttı
İSO İkinci 500’ün istihdam bilgileri, sanayi dalının, istihdam ve nitelikli insan kaynakları için değerli alanlardan birini oluşturmayı sürdürdüğünü gösterdi. 2019 yılında İSO İkinci 500’de istihdam yüzde 4,1 artarak 237 bin 586’ya yükselirken, ödenen maaş ve fiyatlar ise yüzde 25,8 oranında artarak 16 bin 998 TL’ye çıktı. Bu oranlar 2019 yılındaki güçlü şartlara karşın İSO İkinci 500’ün istihdama katkısını sürdürdüğünü ortaya koydu.
Dünya